Η Ρωσία απορρίπτει τις προσφορές διαμεσολάβησης με την Ουκρανία από τον Πάπα Λέοντα ΙΔ΄. Η Μόσχα δεν εμπιστεύεται το Βατικανό επίσης επειδή το θεωρεί ιστορικά κοντά στα δυτικά συμφέροντα
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Πάγω στην αισιόδοξη επιθυμία του Πάπα Λέοντα ΙΔ' για ειρήνη στην Ουκρανία βάζει η Ρωσία, καθώς, σύμφωνα με το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων Tass, ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ δήλωσε την Παρασκευή ότι «το σενάριο των ειρηνευτικών συνομιλιών στο Βατικανό είναι μη ρεαλιστικό».
Ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας πρόσθεσε: «Δεν θα ήταν κομψό για τις ορθόδοξες χώρες, όπως η Ουκρανία και η Ρωσία, να συζητήσουν σε ένα καθολικό φόρουμ θέματα που αφορούν την εξάλειψη των θεμελιωδών αιτιών της σύγκρουσης».
Σύμφωνα με τον Λαβρόφ, μία από τις «θεμελιώδεις αιτίες» της σύγκρουσης είναι «η πορεία καταστροφής της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας» από τις αρχές του Κιέβου.
Το ζήτημα της νομιμότητας του Πατριαρχείου του Κιέβου
Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου αναφέρθηκε στα μέτρα που έλαβε το περασμένο καλοκαίρι η Ουκρανία για την απαγόρευση της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας υπό το Πατριαρχείο της Μόσχας, προωθώντας τη νεότερη Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία με Πατριαρχείο στο Κίεβο ως εθνική ορθόδοξη πίστη.
Για τη Ρωσία, ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος είναι η μόνη ορθή αρχή με θεολογική εγκυρότητα για την ουκρανική και τη ρωσική Ορθοδοξία.
Το ζήτημα της νομιμότητας του Πατριαρχείου του Κιέβου είναι ένα ζήτημα που διχάζει ολόκληρη την Ορθοδοξία, όχι μόνο την Ανατολική Σλαβική Ορθοδοξία.
Η θρησκευτική ταύτιση της Ουκρανίας και της Ρωσίας είναι ένα από τα βασικά στοιχεία του δόγματος που διέπει τον γεωπολιτικό αναθεωρητισμό του Πούτιν για τον Ρωσικό Κόσμο.
Ο θρησκευτικός πόλεμος και η ουκρανική σύγκρουση
Σύμφωνα με τις δηλώσεις των Τραμπ και Ζελένσκι, οι ΗΠΑ και η Ουκρανία είχαν εκτιμήσει αμέσως τις ειρηνευτικές προσπάθειες του Βατικανού, ιδίως μετά την προσέγγισή τους που διευκολύνθηκε από τις διπλωματικές εγκαταστάσεις της Αγίας Έδρας στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου.
Αντίθετα, υπήρχαν πολλές αμφιβολίες, τόσο στο Βατικανό όσο και εν γένει στην Δύση σχετικά με τις πραγματικές προθέσεις της Ρωσίας για την επίτευξη εκεχειρίας.
Ο ομότιμος ελληνοκαθολικός (Ουκρανός) επίσκοπος Χλιμπ Λόντσινα ήταν πάντα επιφυλακτικός για τους πραγματικούς στόχους του Κρεμλίνου απέναντι σε μια προοπτική ειρήνης.
«Ο Λέων XIV δεν έχει καμία επιρροή στη ρωσική πλευρά. Δεν αναγνωρίζουν καθόλου την Εκκλησία μας, αντίθετα θέλουν να την καταστρέψουν. Όπως στα κατεχόμενα εδάφη, όπου καταστρέφουν τις ελληνοκαθολικές εκκλησίες», δήλωσε ο Λόντσινα.
Οι Ελληνοκαθολικοί ανήκουν στις Καθολικές Εκκλησίες του Ανατολικού Τυπικού. Έχουν παρουσία σε χώρες της ορθόδοξης παράδοσης και στην Εγγύς Ανατολή. Αναγνωρίζουν την παπική εξουσία, αλλά έχουν διατηρήσει το βυζαντινό τελετουργικό.
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το ουκρανικό ελληνοκαθολικό δόγμα, γνωστό και ως ουνιτικό, διαλύθηκε από την ΕΣΣΔ του Στάλιν και απογυμνώθηκε από την κινητή και ακίνητη περιουσία του , η οποία παραχωρήθηκε στην Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία υπό το Πατριαρχείο της Μόσχας. Οι εκκλησιαστικές αρχές κατηγορούνται από τους ιστορικούς για μεγάλη εγγύτητα με τη σοβιετική εξουσία, όπως και σήμερα με την εξουσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Ο Πάπας Λέων ΙΔ' σκόπευε να ξεκινήσει το ποντιφικό του αξίωμα με μια δοκιμασία δια πυρός για την Καθολική Εκκλησία ως διαμεσολάβηση στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο στη ρωσοουκρανική σύγκρουση. Σε αυτό το σημείο η αισιοδοξία της βούλησης του Ποντίφικα θα πρέπει να βαδίσει στο δαιδαλώδες μονοπάτι του πολιτικού ρεαλισμού ενός «παγκόσμιου πολέμου που διεξάγεται σε κομμάτια», όπως το έθεσε ο προκάτοχός του Φραγκίσκος, ο οποίος θεωρήθηκε από πολλούς δυτικούς τομείς υπερβολικά συγκαταβατικός προς τη Μόσχα, ιδίως όταν επέκρινε «το ΝΑΤΟ που γαβγίζει στο κατώφλι της Ρωσίας».
Δυσπιστία της Μόσχας απέναντι σε έναν Αμερικανό Πάπα
Οι χώρες που υποστήριζαν την πολεμική προσπάθεια είχαν υποδεχθεί με κάποια ανακούφιση τον αναπροσανατολισμό των ευαισθησιών του Βατικανού προς τις ουκρανικές προσδοκίες. Στην πρώτη του ποντιφική λειτουργία, ο Πάπας είχε πράγματι ανακοινώσει ότι «η βασανισμένη Ουκρανία περιμένει επιτέλους τις διαπραγματεύσεις για μια δίκαιη και διαρκή ειρήνη».
Στο πλαίσιο αυτό, ο καρδινάλιος Όσκαρ Ροντρίγκεζ Μαραδιάγκα δήλωσε σε συνέντευξή του στην ιταλική εφημερίδα La Stampa ότι «η διεξαγωγή της διπλωματικής επιχείρησης για τη φιλοξενία μιας διαμεσολάβησης (στο Βατικανό) είναι πολύ δύσκολη. Αλλά με τον Πάπα Λέοντα ΙΔ' όλα είναι δυνατά, διότι έχει την εμπιστοσύνη των ηγετών του κόσμου».
Παρ' όλα αυτά, σύμφωνα με τον καρδινάλιο, «η Ρωσία δεν θέλει να απομακρυνθεί από την Αγία Έδρα. Κανένα έθνος, όσο ισχυρό και αν είναι, δεν έχει την πολυτέλεια να ενεργεί απομονωμένο».
Για τον γενικό διευθυντή Πολιτικών Υποθέσεων και Διεθνούς Ασφάλειας του ιταλικού υπουργείου Εξωτερικών και καθηγητή Διπλωματίας και Διαπραγμάτευσης στο Πανεπιστήμιο Luiss της Ρώμης Πασκουάλε Φεράρα «η δυσπιστία απέναντι σε μια ενδεχόμενη διαμεσολάβηση του Βατικανού εκ μέρους της Μόσχας υπήρχε ήδη με τον Πάπα Φραγκίσκο και πιστεύω ότι εξακολουθεί να υπάρχει και τώρα για λόγους που συνδέονται με την (ιστορική) ψυχρότητα μεταξύ της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και της Καθολικής Εκκλησίας».
Σε αυτό δεν υπάρχει κάτι καινούριο. Οι εχθρότητες και οι δυσπιστίες μεταξύ Καθολικισμού και Ορθοδοξίας χρονολογούνται από το Ανατολικό Σχίσμα του 1054. Και αποτέλεσαν την απαρχή αμέτρητων πολέμων και χαμηλών χτυπημάτων από τους δύο κλάδους του χριστιανισμού.
Οι Ορθόδοξοι δεν αναγνωρίζουν την εξουσία του Επισκόπου της Ρώμης ως διαδόχου του Αγίου Πέτρου. Αν και η ειρήνευση συνδέεται με γήινα πολιτικά ενδεχόμενα, η θρησκεία έχει ανακτήσει τον παλαιό της ρόλο με μεγάλη πολιτική σημασία.
Ο πειστικός ρόλος του διαμεσολαβητή και η καλή θέληση των μερών
Η ειρήνη του Πάπα Λέοντα ΙΔ', ενός Αμερικανού ποντίφικα, στα μάτια της Μόσχας παραμένει προϊόν του παλαιότερου από τους δυτικούς θεσμούς, της Καθολικής Εκκλησίας, άρα μια όχι αμφίρροπη προσφορά.
«Δεν νομίζω ότι ο Πούτιν θεωρεί ότι η διαμεσολάβηση του Βατικανού μπορεί να έχει την απαραίτητη τριτενέργεια», δήλωσε ο Φεράρα, ο οποίος πρόσθεσε: «Ωστόσο, αυτό που μετράει στις διαμεσολαβήσεις δεν είναι τόσο η τριτενέργεια όσο η δικαιοσύνη. Αλλά και η αποδοχή μιας προσφοράς διαμεσολάβησης εξαρτάται περισσότερο από την πραγματική βούληση των μερών να σταματήσουν τις συγκρούσεις παρά από τη θρησκευτική πίστη του δυνητικού διαμεσολαβητή. Από τη ρωσική πλευρά, μέχρι στιγμής δεν έχουμε λάβει πολλά μηνύματα, δεν έχει υπάρξει η ανακωχή που ελπίζαμε, λείπουν ορισμένα σημαντικά στοιχεία που θα μπορούσαν να υποδηλώνουν ότι υπάρχει πραγματική βούληση για διαπραγματεύσεις».
Απόπειρες κατευνασμού του Βατικανού
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Κοινότητα του Σαντ'Εγκίντιο, μια κοσμική καθολική οργάνωση που συνδέεται με τη Γραμματεία του Κράτους (το υπουργείο Εξωτερικών του Βατικανού) διαμεσολάβησε στον εμφύλιο πόλεμο της Αλγερίας τη δεκαετία του 1990 με κάποια επιτυχία, όπου και οι δύο πλευρές ήταν μουσουλμανικές.
Οι πάπες είχαν συχνά τον πειρασμό να μείνουν στην ιστορία ως διαμεσολαβητές μεγάλων συγκρούσεων. Στον 20ό αιώνα, ο Βενέδικτος ΙΕ' προσπάθησε με μικρή επιτυχία να σταματήσει τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, αποκαλώντας τον «άχρηστη σφαγή», ενώ ο διάδοχός του Πίος ΙΑ' κάλεσε τους Καθολικούς να αποφύγουν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο επιτιθέμενοι στους ολοκληρωτισμούς της εποχής: τον φασισμό, τον εθνικοσοσιαλισμό και τον μπολσεβικισμό. Και οι δύο προσπάθειες απέτυχαν.
Συχνά αναφέρεται μια φράση που είπε ο Στάλιν στη Διάσκεψη της Γιάλτας: «Πόσα υπουργεία έχει ο Πάπας;», απαντώντας στον πρόεδρο των ΗΠΑ Φράνκλιν Ρούσβελτ και τον Βρετανό πρωθυπουργό Ουίνστον Τσόρτσιλ, οι οποίοι τον προέτρεψαν να λάβει υπόψη του την εξουσία του Πάπα πριν κατακλύσει την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.
Ήταν σαφές ότι για τον ρεαλιστή και υλιστή Στάλιν αυτό που είχε σημασία ήταν η δύναμη των όπλων και η οικονομία. Το 1953, με τον θάνατο του Σοβιετικού ηγέτη, ο Πίος ΙΒ' θα έπαιρνε εκδίκηση, λέγοντας ότι «τώρα ο Στάλιν θα συνειδητοποιήσει τον αριθμό των υπουργείων μας».
Χωρίς να χρειάζεται να διαταράξουμε την ενδεχόμενη τελική κρίση του Αιώνιου Πατέρα, η εκδίκηση της Καθολικής Εκκλησίας ήρθε σαράντα τέσσερα χρόνια μετά τη Γιάλτα, με τον Ιωάννη Παύλο Β' και τον ρόλο που έπαιξε ο Πολωνός ποντίφικας στην ιστορική επιτάχυνση που οδήγησε στην κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων που δημιούργησε η τάξη της Γιάλτας, όπως υπενθυμίζει ο Φεράρα: «Θα ήμουν πολύ προσεκτικός ως προς το να έχω σκεπτικιστική στάση απέναντι στις δυνατότητες όχι μόνο του Βατικανού αλλά θα έλεγα και των θρησκειών στην εποικοδομητική τους διάσταση για μια νέα διεθνή τάξη».
Ωστόσο, η Εκκλησία, σύμφωνα με το ίδιο της το δόγμα, δεν μπορεί να εγκαταλείψει τις προσπάθειες πειθούς ακόμη και στο υψηλότερο διπλωματικό και πολιτικό επίπεδο: «Ακόμη και στις πιο σκοτεινές ώρες, ο ρόλος της Εκκλησίας είναι να σπέρνει τον καλό λόγο. Και πότε θα έρθει η συγκομιδή; Αυτό θα εξαρτηθεί από τον Θεό και από τη θέληση των ανθρώπων», σχολιάζει ο Λόντσινα.