Στην ετήσια έκθεσή της η αρμόδια επιτροπή του ΣτΕ σημειώνει ότι, αν και έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος, ορισμένα κράτη μέλη της παραμένουν στάσιμα ως προς την πρακτική του racial profiling, ενώ επισημαίνει πως η αντιμετώπιση του φαινομένου είναι μια δύσκολη άσκηση ισορροπίας.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Οι αρχές επιβολής του νόμου σε όλη την Ευρώπη χαρακτηρίζουν ανθρώπους με βάση χαρακτηριστικά όπως το χρώμα του δέρματός τους, η καταγωγή τους, η εθνικότητά τους ή/και η θρησκεία τους, συνεχίζοντας μια τακτική που διεθνώς είναι γνωστή ως racial profiling, προειδοποιεί ο οργανισμός παρακολούθησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης (ECRI).
Σε έκθεση που δημοσιεύθηκε την Τετάρτη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας δήλωσε ότι η πρακτική του φυλετικού χαρακτηρισμού εξακολουθεί να υφίσταται τόσο στις αιφνιδιαστικές σωματικές έρευνες όσο και στους συνοριακούς ελέγχους.
«Έχουμε παρατηρήσει ότι κανένα κράτος μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης δεν έχει πραγματικά ανοσία όταν πρόκειται για τον φυλετικό χαρακτηρισμό», δήλωσε στο euronews ο Μπερτίλ Κοτιέ, πρόεδρος της ECRI.
Ανησυχίες σχετικά με τις νέες τεχνολογίες
Οι ειδικοί ανησυχούν για τα σχέδια των υπηρεσιών επιβολής του νόμου να κάνουν εκτεταμένη χρήση της τεχνολογίας αναγνώρισης προσώπου. Πρέπει πρώτα να εισαχθούν επαρκείς εγγυήσεις, λένε.
Παρά το αυστηρό ευρωπαϊκό πλαίσιο που ορίζεται στην Πράξη της ΕΕ για την Τεχνητή Νοημοσύνη, η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Αύγουστο του 2024, οι πρακτικές διαφέρουν στα διάφορα κράτη μέλη.
Η γαλλική αστυνομία, για παράδειγμα, χρησιμοποιεί συστηματικά την αναγνώριση προσώπου στους δρόμους εδώ και πολλά χρόνια, ενώ το Βέλγιο εξετάζει τη συστηματική εισαγωγή της αμφιλεγόμενης τεχνολογίας για την «παρακολούθηση καταδικασθέντων και υπόπτων παραβατών».
Το Συμβούλιο της Ευρώπης επεσήμανε έρευνα που δείχνει ότι η εν λόγω τεχνολογία ενέχει τον κίνδυνο λανθασμένης ταυτοποίησης ατόμων.
«Είναι μια ανησυχία για εμάς. Οι νέες τεχνολογίες είναι πάντα ένα πρόβλημα όταν πρόκειται για θέματα διακρίσεων», δήλωσε ο Κοτιέ. «Φοβόμαστε ότι, αν οι νέες τεχνολογίες χρησιμοποιούνται καταχρηστικά, τότε θα ενισχύσουν το πρόβλημα».
Για το λόγο αυτό, η ECRI παρακολουθεί τις αναδυόμενες τεχνολογίες.
Το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει υιοθετήσει μια σύμβαση-πλαίσιο για την τεχνητή νοημοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα. «Μια επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης ασχολείται με θέματα καταπολέμησης των διακρίσεων και ετοιμάζει μια ειδική σύσταση για τον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και των διακρίσεων», δήλωσε ο Κοτιέ.
Δημιουργία χάσματος μεταξύ κοινού και αστυνομίας
Η έκθεση της ECRI δεν αναφέρει καταστάσεις σε συγκεκριμένες χώρες.
Ωστόσο, στο παρελθόν, ο οργανισμός έχει δημοσιεύσει εκθέσεις για συγκεκριμένες χώρες.
Στη Γαλλία, για παράδειγμα, η ECRI έχει συστήσει εδώ και καιρό στις αρχές να εισαγάγουν ένα αποτελεσματικό σύστημα καταγραφής των ελέγχων ταυτότητας από τους αστυνομικούς.
Πέρυσι, το Συμβούλιο της Ευρώπης διοργάνωσε στρογγυλό τραπέζι με τις γαλλικές αρχές, τις αστυνομικές δυνάμεις και τις ΜΚΟ για να συζητηθεί η σύσταση. «Η Γαλλία είναι μια χώρα που προκαλεί ανησυχία όσον αφορά τον φυλετικό χαρακτηρισμό», δήλωσε ο Κοτιέ.
«Αλλά παρ' όλα αυτά παρατηρήσαμε πριν από μερικούς μήνες δυστυχώς ότι η σύστασή μας για την καταπολέμηση του ρατσιστικού προφίλ - ιδίως για τον εντοπισμό των αστυνομικών που [εσφαλμένα] σταμάτησαν ανθρώπους - έχει αγνοηθεί μέχρι στιγμής», πρόσθεσε.
Το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο της Γαλλίας αποφάνθηκε το 2023 ότι το κράτος δεν αντιμετωπίζει την ευρέως τεκμηριωμένη πρακτική του φυλετικού χαρακτηρισμού από την αστυνομία.
Οι ΜΚΟ έχουν προειδοποιήσει ότι η πρακτική αυτή βλάπτει τη σχέση μεταξύ της αστυνομίας και του κοινού. Το ίδιο και η ECRI, η οποία ανέφερε στην έκθεσή της ότι «ο φυλετικός χαρακτηρισμός δημιουργεί ένα αίσθημα ταπείνωσης και αδικίας στην κοινωνία».
«Τέτοιες πρακτικές θέτουν σε κίνδυνο το έργο των υπηρεσιών επιβολής του νόμου, οι οποίες συμμορφώνονται με το νόμο και τα πρότυπα αστυνομικής δεοντολογίας και οι οποίες δεσμεύονται να καταπολεμήσουν το ρατσισμό και τις φυλετικές διακρίσεις», έγραψαν οι εμπειρογνώμονες της ECRI.
Λεπτή ισορροπία
Η Ιταλία είναι μια άλλη χώρα που προκαλεί ανησυχία. «Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μας στην Ιταλία παρατηρήσαμε ορισμένες περιπτώσεις φυλετικού χαρακτηρισμού εντός των αστυνομικών δυνάμεων. Προτείναμε στην ιταλική κυβέρνηση να λάβει σοβαρά υπόψη της το ζήτημα αυτό», σημείωσε ο Κοτιέ.
Εδώ, το φυλετικό προφίλ από τις αστυνομικές αρχές στοχεύει ιδιαίτερα τους Ρομά και τα άτομα αφρικανικής καταγωγής.
Έκθεση του Οκτωβρίου 2024 προέτρεψε την Ιταλία να πραγματοποιήσει μια ανεξάρτητη μελέτη για να αξιολογήσει το επίπεδο του φυλετικού χαρακτηρισμού εντός των αστυνομικών δυνάμεων της. Ωστόσο, η ιταλική κυβέρνηση αντέδρασε.
Η πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι υπερασπίστηκε τους «άνδρες και τις γυναίκες που καθημερινά εργάζονται με αφοσίωση και αυτοθυσία για να διασφαλίσουν την ασφάλεια όλων των πολιτών, χωρίς διακρίσεις». Ο δε αναπληρωτής πρωθυπουργός Ματέο Σαλβίνι χαρακτήρισε την ECRI «ένα άχρηστο όργανο».
Ο Κοτιέ εξέφρασε την λύπη του για την αντίδραση αυτή. «Είχαν την εντύπωση ότι καταγγείλαμε την Ιταλία και την ιταλική αστυνομία, λέγοντας ότι καταφεύγει στον φυλετικό χαρακτηρισμό. Στην πραγματικότητα, απλώς ζητήσαμε από την ιταλική κυβέρνηση να αξιολογήσει το πρόβλημα».
Ο πρόεδρος της ECRI αναγνώρισε ότι πρόκειται για ένα λεπτό ζήτημα. «Δεν θέλουμε να αντιπαρατεθούμε με την αστυνομία. Ξέρουμε ότι την χρειαζόμαστε και θέλουμε να την εμπιστευόμαστε. Γι' αυτό είναι μερικές φορές πολύ δύσκολο να ευαισθητοποιήσουμε τα κράτη σε αυτό το ζήτημα».
Το Συμβούλιο της Ευρώπης καλεί όλα τα κράτη μέλη να λάβουν σοβαρά υπ' όψιν τους το ζήτημα του φυλετικού χαρακτηρισμού, να το απαγορεύσουν με νόμο, να εκπαιδεύσουν καλύτερα τους αστυνομικούς και να θέσουν τις αστυνομικές δυνάμεις προ των ευθυνών τους.