Το λιώσιμο των πάγων αναδιαμορφώνει τις θαλάσσιες οδούς – η ΕΕ περνά από ρόλο παρατηρητή σε γεωπολιτικό παίκτη
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την περασμένη εβδομάδα να διπλασιάσει τη χρηματοδότηση προς τη Γροιλανδία, με ποσό που ξεπερνά τα 530 εκατομμύρια ευρώ στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2028–2034. Η κίνηση αυτή ξεπερνά την ενίσχυση προς το αυτόνομο έδαφος της Δανίας και αγγίζει ολόκληρη την Αρκτική, η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο εμπορικών και γεωπολιτικών συμφερόντων, καθώς η κλιματική αλλαγή και η τήξη των πάγων αναδιαμορφώνουν το γεωπολιτικό σκηνικό.
Η νέα θαλάσσια οδός του Βορρά επιτρέπει πλέον τη μεταφορά εμπορευμάτων χωρίς τη χρήση παγοθραυστικών. Το 2023 καταγράφηκαν 35 εκατομμύρια τόνοι φορτίου μέσω αυτής της διαδρομής, που είναι έως και 50% συντομότερη από το παραδοσιακό πέρασμα μέσω Σουέζ. Ωστόσο, το 53% της διαδρομής διέρχεται κατά μήκος των ακτών της Ρωσίας, η οποία επιχειρεί να επεκτείνει τη ζώνη αποκλειστικής οικονομικής εκμετάλλευσης, παραβιάζοντας το διεθνές δίκαιο της θάλασσας.
Η Κίνα, από την πλευρά της, αυτοπροβάλλεται ως «σχεδόν αρκτική δύναμη» και ήδη από το 2018 έχει εγκαινιάσει την «Πολική Οδό του Μεταξιού». Οι σχέσεις με την ΕΕ παραμένουν κρίσιμες, καθώς το Πεκίνο είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος των «27», με το 21,3% των εισαγωγών να προέρχονται από εκεί το 2024.
Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, η στρατιωτικοποίηση της Αρκτικής έχει ενταθεί. Το ΝΑΤΟ απέκτησε πλεονέκτημα με την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας, κάτι που, όπως σημειώνει ο αναλυτής Γιαν Καβαλουτσί, διευκολύνει τις Ηνωμένες Πολιτείες να αναβαθμίσουν ταχύτερα τις δυνατότητές τους στην περιοχή.
Ο ερευνητής Ίβαν Ζακανίνι (Πανεπιστήμιο Βρυξελλών – VUB) υπογραμμίζει τη σημασία των υποθαλάσσιων υποδομών, όπως τα καλώδια οπτικών ινών, και εισηγείται να αξιοποιηθούν η Γροιλανδία ή άλλες περιοχές της Αρκτικής ως βάσεις για συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και ανάπτυξη αεροναυτικών δυνάμεων.
Οι τεράστιες υδρογονανθρακικές αποθέσεις της Αρκτικής –13% του ανεκμετάλλευτου πετρελαίου και 30% του φυσικού αερίου παγκοσμίως– ενισχύουν τον ανταγωνισμό. Για την ΕΕ, η πρόσβαση σε αυτούς τους πόρους θα ενίσχυε την ενεργειακή της αυτονομία. Ωστόσο, η Ένωση εξακολουθεί να εξαρτάται στρατιωτικά από τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ αντιμετωπίζει την επιρροή της Ρωσίας με τη στήριξη της Κίνας. Ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ έχει εκφράσει ανοιχτά την πρόθεση να προσαρτήσει τη Γροιλανδία, εντείνοντας τις αμερικανικές βλέψεις στην περιοχή.
Σύμφωνα με τον Ίβαν Ζακανίνι, η Ευρώπη για να ξεπεράσει τον παθητικό της ρόλο πρέπει να συνεχίσει να επενδύει σε παρουσία και δυνατότητες στην Αρκτική, όπως περιπολίες και μονάδες ταχείας επέμβασης. Μέχρι τότε, οι «27» μπορούν να αξιοποιήσουν τη διπλωματική τους ισχύ, ώστε να διατηρήσουν λόγο σε μια περιοχή που εξελίσσεται σε καίριο γεωπολιτικό πεδίο.