Γιατί η παλαιστινιακή υπόθεση είναι τόσο σημαντική στην Ισπανία;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Στην Ισπανία, διαδηλωτές υπέρ της Παλαιστίνης έβαλαν εμπόδια στον ποδηλατικό αγώνα Vuelta για να εναντιωθούν στη συμμετοχή της ισραηλινής ομάδας. Αρκετά στάδια διακόπηκαν, οι συμμετέχοντες αναγκάστηκαν να κατέβουν πριν από τη γραμμή τερματισμού και η τελική τελετή πραγματοποιήθηκε σε ένα πάρκινγκ ξενοδοχείου χωρίς θεατές.

Ταυτόχρονα, ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ πρότεινε μια σειρά μέτρων για να ασκήσει πίεση στην ισραηλινή κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένης της επισημοποίησης του εμπάργκο όπλων, της αύξησης της ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Γάζα και της απαγόρευσης διέλευσης πλοίων που μεταφέρουν καύσιμα για τον ισραηλινό στρατό από ισπανικά λιμάνια.

Αυτές οι φιλοπαλαιστινιακές θέσεις αποτελούν μέρος μιας μακράς παράδοσης φιλίας μεταξύ της Μαδρίτης και των αραβικών χωρών και μπορούν να εξηγηθούν από διάφορους παράγοντες.

Ιστορική κληρονομιά

Από το 1945 και μετά, η Ισπανία του Φράνκο ήταν απομονωμένη στη διεθνή σκηνή. Αποκλεισμένη από τα Ηνωμένα Έθνη μέχρι το 1955 λόγω της εγγύτητάς της με τη ναζιστική Γερμανία και τη φασιστική Ιταλία κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, δεν συμμετείχε στην ψηφοφορία για τη διχοτόμηση της Παλαιστίνης το 1947.

Το καθεστώς του Φράνκο προσπάθησε να σπάσει αυτή την απομόνωση δημιουργώντας στενότερους δεσμούς με χώρες της Νότιας Αμερικής και αραβικές χώρες όπως η Ιορδανία, η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος, το Ιράκ και η Λιβύη.

Η Ρόζα Μαρία Πάδρο Σανθ, καθηγήτρια στο Εθνικό Πανεπιστήμιο εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (UNED) της Μαδρίτης, μιλάει για "πολιτικές υποκατάστασης". Ο στρατηγός Φράνκο αρνιόταν πάντα να αναγνωρίσει το κράτος του Ισραήλ, "κυρίως για να κερδίσει τις ψήφους στα Ηνωμένα Έθνη των συντηρητικών αραβικών μοναρχιών (...) αλλά και των αραβικών σοσιαλιστικών καθεστώτων του Νάσερ, των μπααθικών καθεστώτων του Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ, επειδή η Ισπανία χρειαζόταν ψήφους για τα ζητήματα της αποαποικιοποίησης και του Γιβραλτάρ", λέει η Rosa María Pardo Sanz στο Euronews, "και για να ενταχθεί στα Ηνωμένα Έθνη".

Οι συμμαχίες με τις αραβικές χώρες διευκόλυναν το καθεστώς Φράνκο να "ξεπεράσει τις πετρελαϊκές κρίσεις" και να "εξισορροπήσει τις εντάσεις με το Μαρόκο" για τη Δυτική Σαχάρα, πρόσθεσε η καθηγήτρια σύγχρονης ιστορίας. Η αντίθεση του Ισραήλ το 1949 στην άρση του διπλωματικού μποϊκοτάζ κατά της Ισπανίας αναφέρεται επίσης μερικές φορές ως λόγος για την άρνηση του Φράνκο να αναγνωρίσει το κράτος του Ισραήλ.

Μετά τον θάνατο του Φράνκο το 1975, η Ισπανία εμβάθυνε τις σχέσεις της με την Παλαιστίνη. Ο πρωθυπουργός Αδόλφο Σουάρεθ ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος ηγέτης που υποδέχθηκε τον ηγέτη της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO), Γιάσερ Αραφάτ, το 1979. Η PLO άνοιξε το πρώτο της γραφείο στη Μαδρίτη το 1972 και αναγνωρίστηκε από το ισπανικό κράτος το 1977. "

Η PLO θεωρούνταν απαράδεκτη ή και τρομοκρατική οργάνωση σε άλλες χώρες. Στην Ισπανία ήταν απολύτως φυσιολογική", λέει στο Euronews ο Ησαΐας Μπερενιάδα Μπάχο, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Complutense της Μαδρίτης. Υπό την πίεση της ΕΕ, η Ισπανία δεν αναγνώρισε το κράτος του Ισραήλ μέχρι το 1986, επί σοσιαλιστικής κυβέρνησης του Φελίπε Γκονζάλες, η οποία επεδίωκε να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ).

Η Ισπανία επεδίωξε επίσης να διατηρήσει την ανθρωπιστική βοήθεια προς τους Παλαιστίνιους και να διαδραματίσει διαμεσολαβητικό ρόλο στην προσπάθεια επίλυσης της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης. Το 1989, κατά τη διάρκεια της ισπανικής Προεδρίας, η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα υιοθέτησε τη Διακήρυξη της Μαδρίτης, η οποία αναγνώριζε "τα νόμιμα δικαιώματα του παλαιστινιακού λαού, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματός του για αυτοδιάθεση". Το 1991, η Διάσκεψη της Μαδρίτης άνοιξε το δρόμο για τις ειρηνευτικές συνομιλίες στη Μέση Ανατολή και προετοίμασε το έδαφος για τις συμφωνίες του Όσλο το 1993.

Άλλοι παράγοντες μπορούν να συμβάλουν στην εξήγηση της υποστήριξης της ισπανικής κοινής γνώμης και των πολιτικών για την παλαιστινιακή υπόθεση. Στη δεκαετία του 1960, Παλαιστίνιοι φοιτητές, κυρίως άνδρες, ήρθαν να σπουδάσουν στην Ισπανία. Ορισμένοι έμειναν και δημιούργησαν μικτές οικογένειες με ισπανικές συζύγους. "Σήμερα, υπάρχουν πολλοί επαγγελματίες παλαιστινιακής καταγωγής στην Ισπανία, μεταξύ άλλων στην οικονομία και το εμπόριο. Δεν είναι μια μεγάλη κοινότητα, αλλά είναι πολύ ενσωματωμένη και μέρος του τοπίου", λέει ο Isaías Barreñada Bajo. Η υπουργός Νεολαίας και Παιδιών της Ισπανίας, Sira Rego, γεννήθηκε το 1973 από πατέρα Παλαιστίνιο και μητέρα Ισπανίδα.

Επιπλέον, αν και υποστήριξε τις δυνάμεις του Άξονα, η Ισπανία του Φράνκο ήταν επισήμως ουδέτερη κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και δεν έλαβε μέρος στη Σοά. Επομένως, δεν υπάρχει αίσθημα ενοχής στον ισπανικό πληθυσμό, όπως μπορεί να υπάρχει στη Γερμανία, όπου η ασφάλεια του Ισραήλ είναι λόγος κρατικός (Staatsräson).

Κοινή γνώμη

Μελέτες δείχνουν επίσης ότι η υποστήριξη του παλαιστινιακού αγώνα είναι βαθιά ριζωμένη στον ισπανικό πληθυσμό. Σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη από το Βασιλικό Ινστιτούτο Elcano και δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2025, το 82% των ερωτηθέντων Ισπανών πιστεύει ότι το Ισραήλ διαπράττει γενοκτονία κατά του παλαιστινιακού λαού στη Γάζα και το 78% υποστηρίζει την επίσημη αναγνώριση του κράτους της Παλαιστίνης από τα ευρωπαϊκά κράτη.

Η Ισπανία, η Ιρλανδία και η Νορβηγία αναγνώρισαν από κοινού επίσημα το κράτος της Παλαιστίνης στις 22 Μαΐου 2024. Ο Μπάχο θεωρεί ότι υπάρχει "σύγκλιση μεταξύ της θέσης της κυβέρνησης και της θέσης του λαού". Η παλαιστινιακή υπόθεση υποστηρίζεται επίσης από την κοινωνία των πολιτών:"Η απόφαση να επιβληθεί εμπάργκο στις πωλήσεις όπλων στο Ισραήλ υποστηρίχθηκε επί μήνες από περισσότερες από 500 ισπανικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών", λέει ο Μούσα Μπουρέκα, ερευνητής στο Κέντρο Διεθνών Υποθέσεων της Βαρκελώνης (CIDOB).

Προσθέτει ότι υπάρχει διακομματική "συναίνεση " μεταξύ του συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος (PP) και του Σοσιαλιστικού Κόμματος (PSOE) στο γεγονός ότι "η λύση της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης περιλαμβάνει αναγκαστικά τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους". Με μια πιο προσεκτική εξέταση, η πλειοψηφία των Ισπανών που ερωτήθηκαν για τη δημοσκόπηση του Βασιλικού Ινστιτούτου Elcano, από την αριστερά (97%), το κέντρο (85%) και τη δεξιά (62%), πιστεύουν ότι το Ισραήλ διαπράττει γενοκτονία στη Γάζα.

Ωστόσο, τους τελευταίους μήνες φαίνεται να έχει ανοίξει ένα ρήγμα, καθώς οι φιλοπαλαιστινιακές θέσεις του Πέδρο Σάντσεθ παίρνουν σάρκα και οστά. "Παρατηρούμε μια μορφή εργαλειοποίησης του παλαιστινιακού ζητήματος σε εσωτερικό επίπεδο, τόσο από ορισμένα μέλη της κυβέρνησης όσο και προφανώς από ορισμένα μέλη του κόμματος της αντιπολίτευσης, του Λαϊκού Κόμματος, αλλά και του Vox, της ισπανικής ακροδεξιάς", παρατηρεί ο Μούσα Μπουρέκα. Ενώ το Vox είναι "φιλοϊσραηλινό, όπως πολλά ευρωπαϊκά ακροδεξιά κόμματα", η περίπτωση του PP, το οποίο ασκεί κριτική στις αποφάσεις της κυβέρνησης προκειμένου να εκπληρώσει το ρόλο του ως κόμμα της αντιπολίτευσης, είναι πιο σύνθετη.

Ισπανική πολιτική

Αυτή η υποστήριξη της παλαιστινιακής υπόθεσης είναι"σύμφωνη με μια αρχή της ισπανικής εξωτερικής πολιτικής από τον εκδημοκρατισμό: τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου. Πρέπει να θυμόμαστε ότι τα κράτη έχουν την υποχρέωση να αποτρέπουν τη γενοκτονία και όχι να συνεργάζονται σε αυτήν", λέει ο Μπάχο.

Ένας άλλος λόγος είναι η εσωτερική πολιτική. Η σημερινή ισπανική κυβέρνηση είναι μια κυβέρνηση συνασπισμού που αποτελείται από το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSOE) και τη ριζοσπαστική αριστερή ομάδα Sumar. "Αυτή η αριστερή συνιστώσα στην κυβέρνηση ασκεί πίεση στη σοσιαλιστική πτέρυγα", λέει ο καθηγητής. Επισημαίνει επίσης ότι οι περισσότερες αποφάσεις για το παλαιστινιακό ζήτημα λαμβάνονται από τον Ισπανό πρωθυπουργό και όχι από τον υπουργό Εξωτερικών.

"Πρόκειται πραγματικά για ένα στοίχημα που υπερβαίνει την εξωτερική πολιτική και παίζει με τις εσωτερικές πολιτικές ισορροπίες", αναλύει. Ο καθηγητής προσθέτει ότι η ισπανική κυβέρνηση επιδιώκει να παρουσιάσει την Ισπανία ως μια χώρα με "ανεξάρτητη και συνεκτική θέση", παρά το μέσο μέγεθός της. "Το παλαιστινιακό ζήτημα της προσδίδει σημαντικό κύρος, ιδίως στη Μεσόγειο και στον παγκόσμιο Νότο", λέει, πριν υπενθυμίσει τα λόγια του πρώην υπουργού Εξωτερικών της Γαλλίας Dominique de Villepin, ο οποίος, όταν ρωτήθηκε για την ανθρωπιστική κατάσταση στη Γάζα, είπε : "Σήμερα, ποιος σώζει την τιμή της Ευρώπης σε αυτή την περιοχή; Η Ισπανία".

Η στάση του Πέδρο Σάντσεθ υπέρ της παλαιστινιακής υπόθεσης μπορεί επίσης να εξηγηθεί από τις δυσκολίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναλάβει δράση, που υπονομεύονται από τις διαιρέσεις της. "Νομίζω ότι η ισπανική προοπτική βασίζεται στην αρχή ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει παραλύσει εντελώς, επειδή τα κράτη μέλη είναι απολύτως ανίκανα να υιοθετήσουν μια κοινή θέση για τη σύγκρουση αυτή. Υπάρχουν ακόμη χώρες όπως η Γερμανία, η Αυστρία και η Τσεχική Δημοκρατία που υποστηρίζουν το Ισραήλ ή τουλάχιστον πιστεύουν ότι ο διάλογος με το Ισραήλ πρέπει να συνεχιστεί προκειμένου να βρεθεί λύση σε αυτή τη σύγκρουση", λέει ο Moussa Bourekba. Ενώ η ισπανική διπλωματία προσπαθεί να επηρεάσει την ευρωπαϊκή διαδικασία λήψης αποφάσεων, κυρίως πιέζοντας για την αναστολή της συμφωνίας ΕΕ-Ισραήλ, ενεργεί επίσης διμερώς.

Ωστόσο, η υποστήριξη της παλαιστινιακής υπόθεσης δεν συνοδεύεται από αύξηση του αντισημιτισμού, όπως δείχνει η δημοσκόπηση του Elcano:"Αυτό το κίνημα, τόσο σε λαϊκό όσο και σε κυβερνητικό επίπεδο, ήταν σε θέση να διακρίνει μεταξύ του εβραϊκού ζητήματος και του ισραηλινού ζητήματος. Στην Ισπανία, το να κατηγορείς τους επικριτές του κράτους του Ισραήλ για αντισημιτισμό δεν λειτουργεί", λέει ο καθηγητής. Στη συζήτηση δεν μιλάμε για Εβραίους, αλλά για Ισραηλινούς. Και αυτή η άσκηση στην αυστηρή χρήση των ιδεών και των όρων βοήθησε επίσης να αποφευχθεί ένα απλουστευτικό μείγμα. Και νομίζω ότι αυτό αποτελεί έκφραση μιας ορισμένης ωριμότητας στην κοινή γνώμη και στη συζήτηση".