Ενώ ορισμένα συνδέονται με τη Ρωσία, άλλα παραμένουν ανεξήγητα, αναδεικνύοντας τα κενά στην ετοιμότητα και την ανάγκη για ενιαία ευρωπαϊκή αντίδραση
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Ένας "πόλεμος με μη επανδρωμένα αεροσκάφη" - έτσι περιγράφουν ορισμένοι παρατηρητές τη σύγκρουση στην Ουκρανία. Ωστόσο, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη δεν περιορίζονται πλέον στο ουκρανικό έδαφος. Τις τελευταίες εβδομάδες, τα περιστατικά που αφορούν εισβολές drone - που φέρονται να είναι ρωσικά - έχουν πολλαπλασιαστεί εντός των συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τροφοδοτώντας την ανησυχία και τις εικασίες σχετικά με την προέλευσή τους και το τι μπορεί να σημαίνει αυτό για το μέλλον της σύγκρουσης στο κατώφλι του μπλοκ.
Το Euronews καταδύθηκε σε αυτά τα γεγονότα για να μάθει τι σημαίνει αυτό για την Ευρώπη και την ασφάλειά της.
Αρκετά περιστατικά σε όλη την Ευρώπη
Ο Σεπτέμβριος σημαδεύτηκε από μια σειρά εισβολών και παραβιάσεων του ευρωπαϊκού εναέριου χώρου από άγνωστα ιπτάμενα αντικείμενα.
Στις 9 Σεπτεμβρίου, 19 ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη φέρεται να εισήλθαν σε πολωνικό έδαφος, τέσσερα από τα οποία αναχαιτίστηκαν. Τέσσερις ημέρες αργότερα, παρόμοια αεροσκάφη παρατηρήθηκαν στη Ρουμανία, ενώ την περασμένη εβδομάδα διακόπηκαν οι πτήσεις στα αεροδρόμια της Κοπεγχάγης και του Όσλο μετά τον εντοπισμό μη επανδρωμένων αεροσκαφών σε κοντινή απόσταση.
Τα εν λόγω μη επανδρωμένα αεροσκάφη πιστεύεται ότι ήταν αεροσκάφη μικρών αποστάσεων σύμφωνα με τον Robert Garbett, ιδρυτή και διευθύνοντα σύμβουλο της Drone Major Group: "Είναι πιθανό ότι τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή την επίθεση ήταν υβριδικά συστήματα VTOL καθαρά λόγω του μήκους της εισβολής. Τα περιστροφικά φτερωτά συστήματα μπορούν γενικά να λειτουργήσουν μόνο για μία ώρα, εκτός αν τροφοδοτούνται με υδρογόνο ή πετρέλαιο" -που σημαίνει ότι τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη πιλοτάρονταν από κοντινή απόσταση από τη ζώνη εισβολής.
Ακόμη και αν δεν συνέβησαν επιθέσεις, ο Garbett σημείωσε ότι τέτοιου είδους εισβολές μη επανδρωμένων αεροσκαφών αντιπροσωπεύουν πάντα έναν κίνδυνο: "Θα μπορούσαν να μεταφέρουν εκρηκτικούς μηχανισμούς για απελευθέρωση ή πυροδότηση με δράση καμικάζι. Αυτές οι εισβολές θα μπορούσαν να διαταράξουν και να βλάψουν τις οικονομίες μας, να συλλέξουν δεδομένα για τις κρίσιμες εθνικές υποδομές μας (CNI) και να σπείρουν φόβο και διχασμό μεταξύ των δυτικών πληθυσμών".
Στη Γαλλία, κατά τη διάρκεια της νύχτας 21-22 Σεπτεμβρίου, μη επανδρωμένα αεροσκάφη πέταξαν πάνω από μια στρατιωτική βάση. Προς το παρόν, παραμένει ασαφές αν οι χειριστές ήταν εχθρικοί φορείς ή ερασιτέχνες θεατές.
Μια προέλευση που είναι δύσκολο να αποδειχθεί
Αυτή η ασάφεια είναι ακριβώς αυτό που κάνει τέτοια περιστατικά τόσο περίπλοκα.
Ο Christophe Gomart, Γάλλος ευρωβουλευτής και πρώην εθνικός διευθυντής στρατιωτικών πληροφοριών, πρότεινε τρεις πιθανές εξηγήσεις: "Παρεμβολές που προκαλούν απώλεια ελέγχου των μη επανδρωμένων αεροσκαφών, σκόπιμες προκλήσεις που αποσκοπούν στη δοκιμή αντιδράσεων ή προσπάθειες αξιολόγησης των αμυντικών δυνατοτήτων της Πολωνίας, της Ρουμανίας και κατ' επέκταση της ΕΕ και του ΝΑΤΟ".
Για τον Michel Liégeois, καθηγητή διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Λουβέν, η καλλιέργεια αμφιβολιών σχετικά με την προέλευση παραπέμπει σε ρωσική στρατηγική.
"Ο υβριδικός πόλεμος έχει στόχο να αποσταθεροποιήσει τις ευρωπαϊκές χώρες και να διαταράξει βασικές υποδομές, όπως οι δημόσιες μεταφορές. Η επιβράδυνση της εναέριας κυκλοφορίας προκαλεί οικονομικές απώλειες και τροφοδοτεί την απογοήτευση των πολιτών", δήλωσε.
Αλλά προειδοποίησε να μην βγάζουμε βιαστικά συμπεράσματα: δεν μπορεί κάθε περιστατικό να συνδεθεί αυτόματα με τη Μόσχα, αν και η συχνότητα υποδηλώνει σκόπιμη αποσταθεροποίηση.
Ενώ τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη που εντοπίστηκαν στην Πολωνία και την Εσθονία επιβεβαιώθηκε ότι ήταν ρωσικά, εκείνα που παρατηρήθηκαν στη Δανία και τη Νορβηγία βρίσκονται ακόμη υπό διερεύνηση.
"Οι παραβιάσεις του πολωνικού εναέριου χώρου και οι διαταραχές στα αεροδρόμια της Δανίας ήταν σκόπιμες και συντονισμένες ενέργειες", δήλωσε πιο άμεσα ο Εσθονός ευρωβουλευτής Riho Terras, αντιπρόεδρος της Επιτροπής Ασφάλειας και Άμυνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Ωστόσο, αναγνώρισε ότι οι οριστικές αποδείξεις είναι ασύλληπτες - ένα γνώριμο μοτίβο στην περιοχή της Βαλτικής, όπου οι υποψίες για ρωσικό σαμποτάζ έχουν συχνά μείνει αναπόδεικτες.
Ο στρατηγός Gomart σημείωσε ότι η ισχυρή υποστήριξη της Δανίας προς την Ουκρανία θα μπορούσε να την καταστήσει πιθανό στόχο, ενώ προειδοποίησε επίσης ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί η περιέργεια ή η συμπεριφορά που επιδιώκει την προσοχή από μεμονωμένα άτομα: "Κάποιοι λεγόμενοι "χρήσιμοι ηλίθιοι" θα μπορούσαν να εκτοξεύσουν τα δικά τους μη επανδρωμένα αεροσκάφη, γεγονός που απλώς εντείνει τους εύλογους φόβους".
Για τον Liégeois, η ίδια η αβεβαιότητα αποτελεί μέρος της στρατηγικής: "Η έλλειψη σαφήνειας σχετικά με τα κίνητρα και τους δράστες μεγεθύνει την ανησυχία του κοινού".
Η Ρωσία έχει αρνηθεί οποιαδήποτε ανάμειξη - αλλά αρκετοί εμπειρογνώμονες πιστεύουν ότι έχει πολλά να κερδίσει.
Πολιτικά μηνύματα και όχι στρατιωτικοί στόχοι;
Ο Ιταλός ευρωβουλευτής Salvatore De Meo υποστήριξε ότι ο πρόεδρος Πούτιν "δοκιμάζει τις αντιδράσεις των χωρών της ΕΕ και της Δύσης γενικότερα. Δεν νομίζω ότι υπάρχουν συγκεκριμένοι στρατιωτικοί στόχοι, μάλλον πολιτικά μηνύματα. Δεν πιστεύω ότι ο Πούτιν επιθυμεί να προκαλέσει έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο".
Παρά τις επανειλημμένες προκλήσεις, οι Ευρωπαίοι έχουν παραμείνει σχετικά ενωμένοι, σημείωσε ο Liégeois, με τη Ρωσία να εκπλήσσεται από τη συνοχή και την ταχεία αντίδραση της ΕΕ από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.
Ο Duquesne επανέλαβε αυτή την άποψη: "Οι εισβολές μη επανδρωμένων αεροσκαφών στην Ευρώπη δείχνουν ότι οι κοινωνίες των πολιτών αποτελούν πλέον στόχους από μόνες τους. Η πρόκληση δεν είναι μόνο η εξουδετέρωση μιας τεχνικής απειλής, αλλά και η διατήρηση της εμπιστοσύνης και του αισθήματος ασφάλειας των πολιτών".
Είναι η ΕΕ προετοιμασμένη για τις επιδρομές μη επανδρωμένων αεροσκαφών;
Ο Εσθονός ευρωβουλευτής Riho Terras ανησυχεί για την ετοιμότητα της ΕΕ. "Η άμυνα της Ευρώπης σε καιρό ειρήνης για τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη είναι ανησυχητικά ανεπαρκής", δήλωσε και πρόσθεσε: "Οι χώρες της ανατολικής πλευράς δεν ήταν προετοιμασμένες να απαντήσουν στις προκλήσεις χαμηλού κόστους με τα κατάλληλα εργαλεία. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να αντιμετωπίζουμε φθηνά μη επανδρωμένα αεροσκάφη με ακριβούς πυραύλους ή αεροσκάφη".
Ορισμένες χώρες, όπως η Γαλλία, έχουν επιδείξει την ικανότητά τους να προστατεύονται από τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη - κυρίως με το σύστημα κατά των μη επανδρωμένων αεροσκαφών που αναπτύχθηκε το καλοκαίρι του 2024 για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Αλλά τα μέτρα αυτά δεν είναι ευρέως διαδεδομένα.
Υπάρχουν ανισότητες μεταξύ των κρατών - μελών: ενώ ορισμένα διαθέτουν προηγμένα συστήματα αντιμετώπισης των μη επανδρωμένων αεροσκαφών, άλλα βασίζονται σε περιορισμένη επιτήρηση. Η αντίληψη της απειλής ποικίλλει επίσης σε όλο το μπλοκ, με τις ανατολικές χώρες να θεωρούν τη Ρωσία ως τον κύριο κίνδυνο, ενώ τα νότια κράτη εστιάζουν σε ζητήματα όπως η παράτυπη μετανάστευση.
Ο στρατηγός και νομοθέτης Gomart τόνισε ότι η Ευρώπη πρέπει "πρώτα να ενισχύσει τη δύναμή της προτού την επιδείξει. Προς το παρόν, η Ευρώπη δεν είναι ιδιαίτερα γυμνασμένη". Επεσήμανε την ανάγκη επενδύσεων σε νέες τεχνολογίες, όπως τα όπλα λέιζερ που μπορούν να εξουδετερώνουν μη επανδρωμένα αεροσκάφη χωρίς να βλάπτουν τον άμαχο πληθυσμό.
Το "τείχος των μη επανδρωμένων αεροσκαφών" της ΕΕ
Την περασμένη εβδομάδα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διατύπωσε την ιδέα ενός "τείχους μη επανδρωμένων αεροσκαφών" - ενός δικτύου ανίχνευσης και αντίδρασης κατά μήκος της ανατολικής πλευράς της ΕΕ. Αυτό το σύστημα θα μπορούσε, υποτίθεται, να ανιχνεύει και να καταστρέφει ύποπτα μη επανδρωμένα αεροσκάφη που εισέρχονται στην ΕΕ.
Στην πρωτοβουλία αυτή συμμετείχαν δέκα κράτη μέλη: Βουλγαρία, Δανία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία και Φινλανδία - με τη συμμετοχή της Ουκρανίας, της χώρας με τις πιο προηγμένες δυνατότητες μη επανδρωμένων αεροσκαφών.
Ο ευρωβουλευτής Riho Terras συνέκρινε την ιδέα με τον Σιδερένιο Θόλο του Ισραήλ, ο οποίος έχει αποδειχθεί αποτελεσματικός κατά των ιρανικών αεροπορικών επιθέσεων. Κάλεσε όμως και άλλα μέλη να συμμετάσχουν στην πρωτοβουλία και να μοιραστούν το βάρος, αναγνωρίζοντας τη διαφορά στις προτεραιότητες ασφαλείας.
Η πρωτοβουλία έγινε πράγματι δεκτή με επιφυλάξεις από νομοθέτες δυτικών χωρών -ο Ιταλός De Meo δήλωσε στο Euronews. "Αυτή παραμένει μια εξελισσόμενη πολιτική γραμμή και δεν είναι ακόμη ένα πλήρως αναπτυγμένο επιχειρησιακό σύστημα", σημείωσε. Ενώ ο Γάλλος στρατηγός Γκομάρ προειδοποίησε να μην στηριχθούμε υπερβολικά στη μεταφορά του "τείχους": "Ένα τείχος είναι πάντα ικανό να παρακαμφθεί. Ποτέ δεν διαρκεί για πάντα", είπε. Ο Liégeois πρόσθεσε ότι τα μέτρα προστασίας θα πρέπει επίσης να επικεντρωθούν στις απειλές που αναδύονται από το εσωτερικό της επικράτειας της ΕΕ, όχι μόνο στα σύνορά της.
Η ενότητα ως απόλυτη άμυνα
Κοιτάζοντας μπροστά, η Farah Duquesne Weber, από τον οργανισμό Sierra Tango με έδρα τις Βρυξέλλες, τόνισε ότι η πρόκληση είναι τόσο κοινωνική όσο και στρατιωτική: "Κάθε εισβολή αποτελεί δοκιμασία για τη συνοχή της Ευρώπης. Οι ενέργειες αυτές επιδιώκουν να διχάσουν την κοινή γνώμη και να τροφοδοτήσουν το άγχος. Η ενότητα είναι η πιο αποτελεσματική άμυνα".
Ένα όραμα που απηχεί ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Thomas Regnier. "Η κατασκευή ενός τείχους με τρύπες δεν θα λειτουργήσει. Χρειαζόμαστε μία ασπίδα που να εκτείνεται από το βορρά προς το νότο", δήλωσε κατά τη διάρκεια ενημέρωσης του Τύπου.
Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων αναμένεται να συζητήσουν την εφαρμογή του "τείχους των drone" στην άτυπη σύνοδο κορυφής της Τετάρτης στην Κοπεγχάγη. Το γεγονός ότι θα προστατεύονται από την απαγόρευση των μη επανδρωμένων αεροσκαφών που επιβλήθηκε στη Δανία για τη διάρκεια της συνάντησής τους και την ανάπτυξη πολλαπλών μέτρων ασφαλείας από τους στρατούς πολλών συνεργαζόμενων κρατών - μελών, λέει πολλά για τον τόνο και τον επείγοντα χαρακτήρα της συζήτησης.