Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπέντζαμιν Νετανιάχου δήλωσε πρόσφατα στο Euronews ότι η Ευρώπη έχει καταστεί «άνευ σημασίας» στην ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή. Τώρα που η ανοικοδόμηση και η σταθερότητα στη Γάζα είναι στην ημερήσια διάταξη, μπορεί η Ευρώπη να ανακτήσει της επιρροή της;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν εξέφρασε τη Δευτέρα την πλήρη υποστήριξη της ΕΕ στο ειρηνευτικό σχέδιο για τη Γάζα, για το οποίο "μεσολάβησαν οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Κατάρ, η Αίγυπτος και η Τουρκία".
"Είμαστε έτοιμοι να συμβάλουμε στην επιτυχία του με όλα τα εργαλεία που διαθέτουμε", έγραψε στο X. "Και θα παράσχουμε χρηματοδότηση από την ΕΕ για την ανοικοδόμηση της Γάζας".
Επιπλέον, οι Βρυξέλλες θα επανεκκινήσουν την Τετάρτη μια μη στρατιωτική αποστολή για την παρακολούθηση του συνοριακού περάσματος της Ράφα μεταξύ της Γάζας και της Αιγύπτου με στόχο την υποστήριξη της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός, ανέφερε η επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Κάγια Κάλας, σε ξεχωριστή δήλωσή της.
Εδώ και δύο χρόνια, οι εσωτερικές διαιρέσεις έχουν παραλύσει την Ευρωπαϊκή Ένωση αναφορικά με τη σύγκρουση στη Γάζα.
Οι αντιδράσεις της ΕΕ έχουν περιοριστεί σε "βαθιά ανησυχία" και διπλωματικές ασκήσεις ισορροπίας, μια κατάσταση που ώθησε τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου να πει ότι η Ευρώπη έχει καταστεί άνευ σημασίας.
Αλλά τώρα, με την υλοποίηση της πρώτης φάσης του ειρηνευτικού σχεδίου του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, την απελευθέρωση των ομήρων και των Παλαιστινίων κρατουμένων, η ΕΕ ελπίζει να διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στη διασφάλιση της εφαρμογής όλων των φάσεων της συμφωνίας ή, όπως το θέτει ο Νετανιάχου, "να γίνει και πάλι σχετική".
Διότι τώρα αρχίζουν τα δύσκολα.
Η δεύτερη φάση του σχεδίου προβλέπει τη δημιουργία ενός νέου διοικητικού οργάνου στη Γάζα, απο το οποίο αποκλείεται η Χαμάς, την ανάπτυξη πολυεθνικής δύναμης και τον αφοπλισμό της παλαιστινιακής οργάνωσης, που είχε επί σειρά ετών τον έλεγχο του θύλακα.
Το αν όλα θα εξελιχθούν στη βάση του ειρηνευτικού σχεδίου, είναι δύσκολο να προβλεφθεί.
"Ακόμη και με βάση τα πιο αισιόδοξα σενάρια, δεν θα υπάρξει ειρήνη", γράφει ο Richard Haass, ομότιμος πρόεδρος του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων στη Νέα Υόρκη.
"Η Χαμάς μπορεί να μην έχει επίσημο ρόλο στην διακυβέρνηση, αλλά θα εξακολουθεί να έχει επιρροή, ενδεχομένως μεγαλύτερη από οποιονδήποτε άλλο παράγοντα".
Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας να δουν οι άνθρωποι στη Γάζα γρήγορη βελτίωση της καθημερινότητάς τους: τρόφιμα, νερό, ιατρική υποστήριξη, στέγαση και άλλα είδη πρώτης ανάγκης πρέπει να παρασχεθούν το συντομότερο δυνατό.
Με μεγάλο μέρος των υποδομών της Γάζας να έχει καταστραφεί, οι ειδικοί προβλέπουν ότι η περιοχή βρίσκεται αντιμέτωπη με μια διαδικασία ανοικοδόμησης που θα μπορούσε να διαρκέσει δεκαετίες και να κοστίσει δισεκατομμύρια δολάρια.
Τον Φεβρουάριο, έκθεση της ΕΕ, της Παγκόσμιας Τράπεζας και των Ηνωμένων Εθνών περιέγραψε μια ζοφερή εικόνα, με εκτιμώμενο κόστος 53 δισεκατομμυρίων δολαρίων (45 δισεκατομμυρίων ευρώ) και με τις βραχυπρόθεσμες ανάγκες κατά τα πρώτα τρία χρόνια να ανέρχονται σε περίπου 20 δισεκατομμύρια δολάρια (17 δισεκατομμύρια ευρώ).
Και εδώ είναι το σημείο όπου η Ευρώπη μπορεί να βοηθήσει.
"Τώρα είναι η ώρα για το μπλοκ να χρησιμοποιήσει τα συγκριτικά του πλεονεκτήματα και το ειδικό του βάρος", γράφει ο Rym Montaz από τη δεξαμενή σκέψης Carnegie Europe.
"Αυτό θα μεγιστοποιούσε την ικανότητα των Ευρωπαίων να συμβάλουν στη διαμόρφωση του τέλους του πιο θανατηφόρου και πολιτικά πιο αποσταθεροποιητικού πολέμου στη νότια γειτονιά τους".
Η Ευρώπη δεν είναι ανίσχυρη. "Θα πρέπει να δρομολογήσει αμέσως ένα ειδικό ταμείο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας" λέει ο Liel Maghen, συνεργάτης πολιτικής στο Ινστιτούτο Mitvin, ισραηλινή δεξαμενή σκέψης.
"Με την ενσωμάτωση του ταμείου αυτού στο ευρύτερο πλαίσιο ανασυγκρότησης και οικοδόμησης του κράτους που προτείνουν η αιγυπτιακή κυβέρνηση και η Παλαιστινιακή Αρχή, η ΕΕ μπορεί να συμβάλει στη διοχέτευση της βοήθειας προς την πραγματική, από κάτω προς τα πάνω, ανοικοδόμηση."
Σε ομιλία της ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ τον περασμένο μήνα, η Ούρσουλα Φονντερ Λάιεν ανακοίνωσε σχέδια για τη δημιουργία μιας ειδικής ομάδας δωρητών για τον συντονισμό και τη χρηματοδότηση της ανοικοδόμησης της Γάζας.
Η ιδέα είναι να συγκεντρωθούν οι διεθνείς φιλανθρωπικές προσπάθειες σε ένα ενιαίο μέσο που θα διασφαλίζει τη διαφανή διαχείριση των κονδυλίων και την αποτελεσματική χρήση των πόρων για την ανοικοδόμηση της περιοχής.
Εάν τα ευρωπαϊκά χρήματα μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη μιας διαρκούς ειρήνης στη Μέση Ανατολή, το μπλοκ θα καταστεί σημαντικός παίκτης στην περιοχή.
Υπάρχει όμως και ένα διαφορετικό σενάριο που είναι επίσης πιθανό.
Το σχέδιο Τραμπ προβλέπει ότι η Γάζα θα διοικείται από την προσωρινή μεταβατική διακυβέρνηση μιας "τεχνοκρατικής, απολιτικής" επιτροπής που θα αποτελείται από "ειδικευμένους Παλαιστίνιους και διεθνείς εμπειρογνώμονες".
Η εποπτεία και ο έλεγχος θα ανήκει σε ένα μεταβατικό όργανο, το "Συμβούλιο Ειρήνης", του οποίου θα ηγείται ο Τραμπ, ενώ άλλα μέλη θα ανακοινωθούν.
Ο πρώην πρωθυπουργός της Βρετανίας Τόνι Μπλερ φέρεται να είναι ανάμεσά τους.
Στο σχέδιο δεν αναφέρεται κανένας ηγέτης της ΕΕ και δεν είναι σαφές αν στο μέλλον θα ενταχθούν στο συμβούλιο κάποιοι παράγοντες της ΕΕ.
Επιπλέον, υπό την καθοδήγηση των Ηνωμένων Πολιτειών, θα αναπτυχθεί άμεσα στη Γάζα μια προσωρινή Διεθνής Δύναμη Σταθεροποίησης (ΔΔΣ).
Σύμφωνα με πληροφορίες, οι ΗΠΑ δεν θα παράσχουν στρατιωτικό προσωπικό, αλλά έχουν αναφερθεί άλλες χώρες, όπως η Αίγυπτος, το Κατάρ και η Τουρκία.
Και πάλι, τα ευρωπαϊκά κράτη δεν είναι στο προσκήνιο - προς το παρόν. Αυτό είναι σημαντικό, καθώς όποιος στέλνει στρατεύματα, θα έχει ενδεχομένως μεγαλύτερο λόγο στις εξελίξεις.
Είναι πολύ νωρίς για να προβλέχει κανείς πόσο μεγάλη θα είναι τελικά η επιρροή της Ευρώπης στη διαμόρφωση του μέλλοντος της Μέσης Ανατολής και αν το μπλοκ θα μπορέσει να ξεπεράσει τις βαθιές διαιρέσεις που έχουν διαμορφώσει τη διπλωματικη του ακινησία στην περιοχή.
Και αν τα χρήματα από μόνα τους θα κάνουν τη διαφορά.