Η ΕΕ και οι υποψήφιες χώρες δεν συμφωνούν πάντοτε σε ό,τι αφορά την ενταξιακή διαδικασία και τα όσα πρέπει να γίνουν. Συναντήθηκαν για να το συζητήσουν σε μια αποκλειστική εκδήλωση του Euronews. Να τι πρέπει να θυμάστε.
Εν μέσω ενός μεταβαλλόμενου γεωπολιτικού τοπίου και αυξανόμενης παγκόσμιας αστάθειας, η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει αναδειχθεί εκ νέου σε ένα από τα καθοριστικά στρατηγικά ζητήματα του μπλοκ. Σε μια υψηλού επιπέδου σύνοδο κορυφής του Euronews, στην οποία συμμετείχαν αξιωματούχοι της ΕΕ και ηγέτες από υποψήφιες χώρες, το μήνυμα ήταν σαφές: η διεύρυνση της Ένωσης δεν είναι πλέον θέμα επιλογής, αλλά αναγκαιότητας.
Όμως, η μοναδική αυτή συνάντηση ανέδειξε επίσης την αυξανόμενη απογοήτευση και των δύο πλευρών από τη διαδικασία διεύρυνσης, ιδίως από τη χρήση των βέτο.
Ακολουθούν όσα πρέπει να γνωρίζετε για την πρώτη τέτοια σύνοδο κορυφής του Euronews.
Η διεύρυνση αποτελεί γεωπολιτική αναγκαιότητα
Όλοι οι ηγέτες που ήταν παρόντες στη σύνοδο κορυφής συμφώνησαν ότι η διεύρυνση αποτελεί γεωπολιτική αναγκαιότητα για την ΕΕ.
Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής António Costa δήλωσε ότι η ΕΕ δεν μπορεί πλέον να καθυστερεί την ένταξη νέων μελών στο μπλοκ.
"Το σημερινό γεωπολιτικό πλαίσιο καθιστά την προτεραιότητα αυτή ακόμη πιο επείγουσα και αναγκαία για την Ευρωπαϊκή Ένωση", δήλωσε. "Σε μια εποχή γεωπολιτικής αβεβαιότητας και οικονομικής αστάθειας, μια διευρυμένη Ευρωπαϊκή Ένωση σημαίνει μια ασφαλέστερη, ισχυρότερη και πιο ειρηνική Ευρώπη, στο εσωτερικό και στον κόσμο. Η διεύρυνση είναι η καλύτερη επένδυση που μπορούμε να κάνουμε σήμερα για το μέλλον μας".
Η Maia Sandu, η χώρα της οποίας η Μολδαβία είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στις παρεμβάσεις της Μόσχας, δεδομένου ότι μέρος του εδάφους της αποσπάστηκε για να σχηματίσει τη φιλορωσική περιοχή της Υπερδνειστερίας, τόνισε ότι η αποτυχία να εισαχθούν νέα μέλη αφήνει την πόρτα ανοιχτή σε ανταγωνιστικές δυνάμεις να ασκήσουν την επιρροή τους.
"Εάν δεν μας υποστηρίξετε να παραμείνουμε μια δημοκρατική χώρα και να συμμετέχουμε στη σταθερότητα και την ασφάλεια της περιοχής, τότε θα μας χρησιμοποιήσει η Ρωσία και θα μας χρησιμοποιήσει εναντίον της Ουκρανίας και των χωρών της ΕΕ στην περιοχή", προειδοποίησε.
Ο αναπληρωτής πρωθυπουργός Εξωτερικών και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων του Μαυροβουνίου, Φιλίπ Ιβάνοβιτς, επανέλαβε το ίδιο κλίμα, χαρακτηρίζοντας τη διεύρυνση "την καλύτερη πολιτική που είχε ποτέ η ΕΕ". Και πρόσθεσε: "Θα μετατρέψει την ΕΕ σε γεωπολιτικό παίκτη - το Μαυροβούνιο θέλει να διαδραματίσει ρόλο σε αυτό".
Τα βέτο ισοδυναμούν με "εκφοβισμό" και δεν είναι "δίκαια
Μια βασική απογοήτευση για τους ηγέτες ήταν η χρήση των εθνικών βέτο από μεμονωμένα κράτη μέλη της ΕΕ για να καθυστερήσουν τη διαδικασία διεύρυνσης.
Ο Hristijan Mickoski, πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας, το χαρακτήρισε ως μια μορφή "εκφοβισμού".
Η πορεία της Βόρειας Μακεδονίας προς την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν μία από τις πιο παρατεταμένες και πολιτικά περίπλοκες στην ιστορία του μπλοκ. Η χώρα υπέβαλε για πρώτη φορά αίτηση ένταξης στην ΕΕ το 2004 και έλαβε το καθεστώς υποψήφιας χώρας το 2005, αλλά η πρόοδός της ανακόπηκε επί μακρόν λόγω διαφορών με γειτονικές χώρες.
Σήμερα η Βουλγαρία εμποδίζει την πρόοδό της, απαιτώντας νέες αλλαγές στο σύνταγμα της χώρας για ιστορικά και γλωσσικά ζητήματα.
"Θα θέλαμε να δούμε τους εαυτούς μας στο τραπέζι των Βρυξελλών... Αν κάποιος τολμά να εκφοβίσει κάποιον άλλο που θέλει να ενταχθεί στο κλαμπ, γιατί ο άλλος να σιωπήσει; Αυτό δεν είναι φυσιολογικό", δήλωσε ο Mickoski.
"Προφανώς λειτουργεί... και γι' αυτό θα συμβαίνει ξανά και ξανά", προειδοποίησε.
Η επίτροπος διεύρυνσης Μάρτα Κος δήλωσε επίσης ότι είναι "άδικο" για τα κράτη μέλη, τα οποία πρέπει να εγκρίνουν ομόφωνα κάθε βήμα της ενταξιακής διαδικασίας, να ασκούν βέτο.
"Παρατηρείτε ότι το ίδιο κράτος μέλος έχει δώσει το πράσινο φως για να δοθεί το καθεστώς υποψήφιας χώρας στην Ουκρανία, έχει δώσει το πράσινο φως για την έναρξη των διαπραγματεύσεων, αλλά τώρα μπλοκάρει", είπε αναφερόμενη στην Ουγγαρία.
"Αυτό δεν είναι δίκαιο και δεν βλέπω έτσι την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και τη γεωπολιτική ανάγκη", πρόσθεσε.
Είπε ότι μια λύση θα ήταν η Επιτροπή και τα υποψήφια κράτη μέλη να συνεχίσουν να κάνουν την τεχνική εργασία στο παρασκήνιο, ακόμη και αν δεν έχει γίνει το επίσημο άνοιγμα των διαπραγματευτικών ομάδων, ώστε να κλείσουν γρήγορα όταν τα κράτη μέλη δώσουν την υποστήριξή τους.
Πλήρης ένταξη ή τίποτα
Οι ηγέτες των υποψήφιων χωρών αντιτάχθηκαν σθεναρά στις προτάσεις που υποδηλώνουν ότι τα μελλοντικά μέλη της ΕΕ θα μπορούσαν να υποβληθούν σε μια "δοκιμαστική περίοδο" κατά την ένταξή τους, κατά τη διάρκεια της οποίας ενδέχεται να μην έχουν πλήρη δικαιώματα βέτο.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Volodymyr Zelenskyy δήλωσε ότι μια τέτοια προσέγγιση θα ερχόταν σε αντίθεση με τις ίδιες τις αρχές της ισότητας και της ενότητας πάνω στις οποίες ιδρύθηκε η ΕΕ.
"Μου φαίνεται πολύ σημαντικό ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να τύχει μιας τέτοιας μεταχείρισης ως ισότιμη", δήλωσε. "Εάν μιλάμε για ένταξη στην ΕΕ, αυτή πρέπει να είναι πλήρως δεσμευμένη. Δεν μπορείς να είσαι ημι- ή ημι-μέλος της ΕΕ".
Ο Ιβάνοβιτς του Μαυροβουνίου χαρακτήρισε επίσης την ιδέα της ένταξης χωρίς πλήρη δικαιώματα ως "δύσκολα αποδεκτή".
Η μικρή του χώρα των 620.000 κατοίκων βρίσκεται ήδη "σε δίκη τα τελευταία 15 χρόνια", είπε. "Μόλις κλείσουμε όλα τα κεφάλαια της διαπραγμάτευσης, όσον αφορά εμένα, η δίκη τελειώνει".
Ο Κος εξέφρασε επίσης σαφή αντίθεση, λέγοντας: "Η κυβέρνηση θα πρέπει να είναι σε θέση να προχωρήσει σε συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση: "Όχι, είμαι αυστηρά αντίθετος, αλλά αυτή είναι η προσωπική μου άποψη".
Εσωτερικές μεταρρυθμίσεις: μεταβατική περίοδος, συνθήκες προσχώρησης
Ο τσάρος διεύρυνσης της Επιτροπής, ο οποίος τις επόμενες εβδομάδες αναμένεται να παρουσιάσει μια επισκόπηση σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις και την πολιτική που πρέπει να αναλάβει η ΕΕ πριν από τη διεύρυνση, δήλωσε αντίθετα ότι το μπλοκ θα πρέπει να κάνει καλύτερη χρήση των συνθηκών προσχώρησης μέσω των οποίων "μπορούμε να καθορίσουμε μεταβατικές περιόδους".
Η συνθήκη προσχώρησης της Πολωνίας, για παράδειγμα, περιλάμβανε μια μεταβατική περίοδο που αφορούσε τη γεωργική γη.
"Έχουμε μεταβατικές περιόδους, έχουμε διάφορους τομείς για τους οποίους μπορούμε πραγματικά να μιλήσουμε, ώστε να καταστεί δυνατή η πλήρης ενσωμάτωση και μια πραγματικά ισχυρή ΕΕ", δήλωσε.
Οι χώρες αντιδρούν στις επικρίσεις της Επιτροπής
Ορισμένοι ηγέτες από τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες αντέδρασαν σε αυτό που θεωρούν υπερβολικά σκληρή ή μονόπλευρη κριτική στην τελευταία δέσμη μέτρων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη διεύρυνση, υπερασπιζόμενοι την εγχώρια πρόοδό τους και υποστηρίζοντας τη μεγαλύτερη κατανόηση του πολιτικού τους πλαισίου.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Volodymyr Zelenskyy φαίνεται να προσβλήθηκε από μια γραμμή της έκθεσης που επισημαίνει "πρόσφατες αρνητικές τάσεις", συμπεριλαμβανομένης της "πίεσης στις εξειδικευμένες υπηρεσίες καταπολέμησης της διαφθοράς και στην κοινωνία των πολιτών".
Είπε ότι, παρά το γεγονός ότι διεξάγεται ένας πόλεμος πλήρους κλίμακας, οι ουκρανικές αρχές "έχουν εφαρμόσει την ευρύτερη, την ευρύτερη υποδομή κατά της διαφθοράς στην Ευρώπη".
"Δεν γνωρίζω καμία χώρα που να έχει τόσες πολλές αρχές καταπολέμησης της διαφθοράς... Κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν", είπε.
Ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Έντι Ράμα, η χώρα του οποίου προτρέπεται στην έκθεση της Επιτροπής να καταβάλει "περαιτέρω προσπάθειες" για την καταπολέμηση των εμπόρων ναρκωτικών και την εξάρθρωση των οργανωμένων εγκληματικών ομάδων, προσβλήθηκε επίσης.
"Αυτή τη στιγμή δεχόμαστε υποστήριξη, δεχόμαστε εταιρική σχέση, δεχόμαστε βοήθεια, αλλά δεν δεχόμαστε μαθήματα από κανέναν όταν πρόκειται για την καταπολέμηση της διαφθοράς", δήλωσε ο Ράμα.
Ομοίως, ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς απέρριψε επίσης την κριτική της Επιτροπής για την πολιτική πόλωση στη χώρα του, υποστηρίζοντας ότι ο διχασμός είναι μια παγκόσμια τάση και όχι ένα μοναδικό σερβικό πρόβλημα.
"Πείτε μου το όνομα μιας χώρας χωρίς βαθιά πολιτική πόλωση. Δεν ξέρω το όνομα", δήλωσε ο Vučić. "Είναι η Ρουμανία; Η Βουλγαρία; Η Γερμανία; Η Γαλλία; Μεγάλη Βρετανία; Συμβαίνει σε όλο τον κόσμο λόγω των κοινωνικών δικτύων. Έτσι γίνεται στον σημερινό κόσμο. Αυτή είναι η απόδειξη της δημοκρατίας, η οποία είναι το κλειδί".
Η Επιτροπή έβαλε επίσης στο στόχαστρο το χαμηλό ποσοστό ευθυγράμμισης της Σερβίας με την εξωτερική πολιτική της ΕΕ, ιδίως τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας ως απάντηση στην πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία, και την απόφασή του να επισκεφθεί τη Μόσχα για να παραστεί σε στρατιωτική παρέλαση.
"Δεν πρόκειται να δικαιολογήσω τον εαυτό μου που μίλησα με κάποιον", δήλωσε ο Βούτσιτς. "Πιστεύω ότι όλοι πρέπει να μιλούν μεταξύ τους".