Σφοδρή διεθνής κριτική: «Κενή συμφωνία» και «ηθική αποτυχία» στην κλιματική διάσκεψη του ΟΗΕ
Η κλιματική σύνοδος του ΟΗΕ COP30 στο Μπέλεμ της Βραζιλίας ολοκληρώθηκε με ένα τελικό κείμενο που απέφυγε να συμπεριλάβει οποιοδήποτε οδικό χάρτη για τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, προκαλώντας επικρίσεις που χαρακτήρισαν το αποτέλεσμα «κενή συμφωνία» και «ηθική αποτυχία».
Η απόσυρση των Ηνωμένων Πολιτειών από τις διεθνείς κλιματικές συνομιλίες δημιούργησε πολιτικό και χρηματοδοτικό κενό, με τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ να αποκαλεί την κλιματική αλλαγή «απάτη».
Χώρες που συμμετείχαν στη σύνοδο και των οποίων οι οικονομίες βασίζονται έντονα στην παραγωγή ορυκτών καυσίμων, όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, αντιτάχθηκαν ανοικτά σε οποιονδήποτε στόχο ή οδικό χάρτη για την κατάργηση των ορυκτών καυσίμων.
Μία ημέρα πριν από το τέλος της COP30, η Ευρωπαϊκή Ένωση απείλησε να μην εγκρίνει το τελικό κείμενο, το οποίο έπρεπε να εγκριθεί με συναίνεση από σχεδόν 200 χώρες. Τελικά, η ΕΕ δεν είδε άλλη επιλογή από το να υποστηρίξει το κείμενο, αναγνωρίζοντας παράλληλα την έλλειψη φιλοδοξίας του.
Παρά το αποτέλεσμα της συνόδου, το μπλοκ των 27 κρατών διατήρησε τη δέσμευσή του για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της υπερθέρμανσης του πλανήτη, διατηρώντας τον στόχο του 1,5°C και επιμένοντας στη μετάβαση μακριά από τα ορυκτά καύσιμα, δεσμευόμενο να συνεχίσει τις προσπάθειες εντός και εκτός Ευρώπης.
«Δεν είναι τέλειο, αλλά είναι ένα τεράστιο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Η ΕΕ παρέμεινε ενωμένη, παλεύοντας για φιλοδοξία στην κλιματική δράση», δήλωσε ο Βόπκε Χούκστρα, επίτροπος της ΕΕ για τη δράση για το κλίμα.
Η ΕΕ χρειάζεται νέες συμμαχίες
Ο Ολλανδός ευρωβουλευτής Μοχάμεντ Σαχίμ (S&D) είπε ότι ο πρόεδρος της Βραζιλίας Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα έθεσε τον πήχη ψηλά και ότι η ΕΕ προσήλθε στη COP με την πρόθεση να ηγηθεί μιας συμμαχίας φιλόδοξων χωρών.
Ωστόσο, η τρέχουσα κατακερματισμένη διεθνής τάξη δυσχέρανε την επιτυχία, σύμφωνα με τον Ολλανδό νομοθέτη.
«Η αντίσταση, μεταξύ άλλων, από τα πετρελαιοπαραγωγά κράτη ήταν υπερβολικά μεγάλη και οι γεωπολιτικές ισορροπίες έχουν ξεκάθαρα μετατοπιστεί. Μαζί με το Ηνωμένο Βασίλειο, η ΕΕ έπρεπε να κολυμπήσει κόντρα στο ρεύμα για να διασώσει έστω λίγη φιλοδοξία», είπε ο Σαχίμ, αναφερόμενος επίσης στο μέτωπο των BRICS, που έχει αντιταχθεί στη λήψη αποφασιστικών μέτρων για την κατάργηση των ορυκτών καυσίμων.
Οι BRICS —Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική— είναι ένας οργανισμός δέκα αναδυόμενων οικονομιών με ηγετικό ρόλο της Μόσχας, που λειτουργεί ως αντίβαρο στη Δύση.
Ο Ιρλανδός υπουργός Κλίματος, Περιβάλλοντος και Ενέργειας Ντάραχ Ο’Μπράιεν είπε ότι η στήριξη του τελικού κειμένου «δεν ήταν μια επιλογή που έγινε ελαφρά τη καρδία». Ο Ο’Μπράιεν εξέφρασε τη λύπη του για την απουσία ενός αξιόπιστου οδικού χάρτη για τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, ένα βήμα που περισσότερες από 80 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ιρλανδίας, ζήτησαν κατά τη διάρκεια της COP30.
Ο πρώην αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Αλ Γκορ εξέφρασε τη λύπη του στην πλατφόρμα Χ ότι η σφοδρή αντίσταση από τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες μπλόκαρε την ανάπτυξη ενός τέτοιου οδικού χάρτη.
«Παρά την προσπάθεια των πετρελαιοπαραγωγών να ασκήσουν βέτο στην ανάπτυξη ενός οδικού χάρτη μακριά από τα ορυκτά καύσιμα, η βραζιλιάνικη προεδρία της COP30 θα ηγηθεί μιας προσπάθειας για την κατάρτισή του, ενισχυμένη από τις περισσότερες από 80 χώρες που ήδη τον στηρίζουν», πρόσθεσε ο Γκορ.
Αγνόηση της επιστήμης και του διεθνούς δικαίου
Ερευνητές του κλίματος και περιβαλλοντολόγοι εξέφρασαν παρόμοιες ανησυχίες.
Η Νίκι Ράις, διευθύντρια του προγράμματος κλίματος και ενέργειας στο Κέντρο Διεθνούς Περιβαλλοντικού Δικαίου, είπε ότι το αποτέλεσμα της COP ήταν μια «κενή συμφωνία» που αγνόησε τις επανειλημμένες εκκλήσεις της επιστήμης και του δικαίου να συμφωνηθεί ένα σχέδιο μετάβασης μακριά από τα ορυκτά καύσιμα και να «πληρώσουν οι ρυπαντές».
«Ενώ οι χώρες που φέρουν τη μεγαλύτερη ευθύνη για την ώθηση του πλανήτη στο χείλος του γκρεμού ανταλλάσσουν κατηγορίες, σκληραίνουν τη στάση τους και σφίγγουν τα πορτοφόλια τους, ο κόσμος καίγεται. Όσο κι αν οι μεγάλοι ρυπαντές προσπαθούν να προστατευθούν από την ευθύνη ή να διαγράψουν την επιστήμη, αυτό δεν τους θέτει υπεράνω του νόμου», πρόσθεσε η Ράις.
Ο Νταγκ Γουίρ, διευθυντής του Παρατηρητηρίου Συγκρούσεων και Περιβάλλοντος, χαρακτήρισε το τελικό κείμενο «ηθική αποτυχία» για τις κοινότητες που ήδη βιώνουν τις χειρότερες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.
«Δεν έχουμε προχωρήσει ούτε ένα βήμα σε σχέση με το Ντουμπάι πριν από δύο χρόνια και αντιμετωπίζουμε ακόμη πιο δύσκολη ανηφόρα», είπε ο Γουίρ.
Αν οι δεσμεύσεις που συμφωνήθηκαν στην COP28 στο Ντουμπάι είχαν εφαρμοστεί, ο ρυθμός της υπερθέρμανσης του πλανήτη θα μπορούσε να μειωθεί κατά ένα τρίτο μέσα σε δέκα χρόνια και κατά το ήμισυ μέχρι το 2040, σύμφωνα με έκθεση της δεξαμενής σκέψης για το κλίμα Climate Analytics, η οποία αξιολόγησε σενάρια όπου όλες οι κυβερνήσεις τριπλασίαζαν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, διπλασίαζαν την ενεργειακή απόδοση και λάμβαναν μέτρα για το μεθάνιο έως το 2030.
«Σε έναν τέτοιο κόσμο, η αύξηση της θερμοκρασίας θα μπορούσε να διατηρηθεί κάτω από τους 2°C αυτόν τον αιώνα, αντί για τους 2,6°C που οδηγούν οι σημερινές πολιτικές», είπε ο διευθύνων σύμβουλος της Climate Analytics Μπιλ Χερ.
Στην καρδιά του Αμαζονίου, δέκα χρόνια μετά το Παρίσι
Παγκόσμιοι ηγέτες συγκεντρώθηκαν επί δύο εβδομάδες στην πόλη Μπέλεμ του Αμαζονίου για να αξιολογήσουν την πρόοδο στην προσπάθεια αποτροπής αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας πάνω από 1,5°C, δέκα χρόνια μετά τη Συμφωνία του Παρισιού, η οποία δέσμευσε τον κόσμο να λάβει πραγματικά μέτρα κατά της υπερθέρμανσης.
Η επόμενη κλιματική διάσκεψη COP θα πραγματοποιηθεί στην Αυστραλία και την Τουρκία.