Το έργο ADAPtisa φέρνει σε επαφή ερευνητές, πανεπιστήμια και οργανισμούς διαχείρισης υδάτων και από τις δύο χώρες. Ανταλλάσσουν δεδομένα για να δημιουργήσουν πλατφόρμα για ολοκληρωμένη διαχείριση λεκάνης απορροής ποταμού στην παραμεθόρια περιοχ για την καλύτερη πρόβλεψη των υδρολογικών κινδύνων
Ο ποταμός Τίσα, ο μεγαλύτερος παραπόταμος του Δούναβη, δεν είναι ένα ήρεμο ρεύμα. Η κλιματική αλλαγή έχει ενισχύσει τη συχνότητα και την ένταση των πλημμυρών και των ξηρασιών στη λεκάνη απορροής του, η οποία διασχίζει πέντε χώρες. Δύο από αυτές, η Ουγγαρία και η Σερβία, αποφάσισαν να ανταλλάξουν δεδομένα και να συνεργαστούν για να αντιδράσουν καλύτερα σε αυτά τα φαινόμενα.
Ο Σλόμπονταν Κολάκοβιτς, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Νόβι Σαντ και συντονιστής του ADAPTisa επισημαίνει ότι «στόχος μας είναι να αναπτύξουμε μια ολοκληρωμένη πλατφόρμα διαχείρισης υδάτων, ας πούμε έναν «ψηφιακό χώρο», όπου διασυνοριακοί εμπειρογνώμονες, ιδρύματα και υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων μπορούν να ανταλλάσσουν δεδομένα, να προβλέπουν κινδύνους και να συντονίζουν αντιδράσεις σε πραγματικό χρόνο. Τέλος, αυτό το έργο φέρνει κοντά βασικούς φορείς από τη Σερβία και την Ουγγαρία, πανεπιστήμια και δημόσιες εταιρείες διαχείρισης υδάτων, για να μοιραστούν εμπειρίες, τεχνολογία και γνώσεις και να αντιμετωπίσουν τον αυξανόμενο αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής».
«Στόχος μας είναι να αναπτύξουμε μια ολοκληρωμένη πλατφόρμα διαχείρισης υδάτων, ας πούμε έναν «ψηφιακό χώρο», όπου διασυνοριακοί εμπειρογνώμονες, ιδρύματα και υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων μπορούν να ανταλλάσσουν δεδομένα, να προβλέπουν κινδύνους και να συντονίζουν απαντήσεις σε πραγματικό χρόνο» τονίζει ο Σλόμπονταν Κολάκοβιτς.
Περισσότεροι από εξήντα εθελοντές, καθηγητές, φοιτητές και πολίτες συγκεντρώθηκαν στις 16 Οκτωβρίου στο Μπέτσεϊ της Σερβίας για να συλλέξουν όλα τα ορατά σκουπίδια κατά μήκος των όχθων του ποταμού και στην κοίτη του ποταμού για δώδεκα χιλιόμετρα. Αυτή η επιχείρηση καθαρισμού στη Σερβία αποτελεί μέρος των μέτρων που εφαρμόζονται από το ευρωπαϊκό διαπεριφερειακό έργο ADAPTisa. Σύμφωνα με τον Κολάκοβιτς, «Όταν υπάρχουν μεγάλες πλημμύρες, τα κύματα μεταφέρουν πολλά σκουπίδια και έχουμε αντιμετωπίσει προβλήματα που προέρχονται από το άνω μέρος του ποταμού: τα απόβλητα προέρχονται από την Ουκρανία και την Ουγγαρία, μέχρι τη Σερβία. Τα απόβλητα έχουν προκαλέσει πολλές δυσκολίες στις ακτές μας. Στόχος αυτών των δράσεων είναι ακριβώς η ευαισθητοποίηση».
Ταυτόχρονα, μια ομάδα ερευνητών λαμβάνει δείγματα νερού στην όχθη του ποταμού και στη μέση της κοίτης του ποταμού Τίσα. Μελετούν τις ιδιότητες του νερού, συμπεριλαμβανομένου του pH, των επιπέδων φθαλικών ενώσεων και φυτοφαρμάκων, μεταξύ άλλων, χάρη σε ένα μίνι φορητό εργαστήριο που χρηματοδοτείται από το έργο.
Συμβάλλουν όμως η συλλογή απορριμμάτων και οι δοκιμές νερού στην καλύτερη πρόληψη των πλημμυρών; Η Maja Petrović, συντονίστρια αυτής της δραστηριότητας στο έργο, εξηγεί ότι «κάθε δείγμα που λαμβάνουμε σήμερα, κάθε ανάλυση που κάνουμε, κάθε κιλό αποβλήτων που συλλέγουμε θα εφαρμοστεί στην πλατφόρμα διαχείρισης υδάτων μας. Έτσι, θα προσπαθήσουμε να δούμε αν το μοντέλο που αναπτύσσουμε και το οποίο θα χρησιμοποιήσουμε στο μέλλον για την πρόβλεψη πλημμυρών είναι ακριβές, αν είναι σωστό».
«Κάθε δείγμα που λαμβάνουμε σήμερα, κάθε ανάλυση που κάνουμε, κάθε κιλό αποβλήτων που συλλέγουμε θα εφαρμοστεί στην πλατφόρμα διαχείρισης υδάτων μας. Έτσι, θα προσπαθήσουμε να δούμε αν το μοντέλο που αναπτύσσουμε και το οποίο θα χρησιμοποιήσουμε στο μέλλον για την πρόβλεψη πλημμυρών είναι ακριβές, αν είναι σωστό». Maja Petrović, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Νόβι Σαντ και συντονίστρια δράσεων καθαρισμού στο ADAPTisa
Ο Miljan Jovanović, εθελοντής και κάτοικος της περιοχής της Βοϊβοντίνα, δεν έχει ξεχάσει την πλημμύρα του 2006. Ο ποταμός Tisza ξεχείλισε από τις όχθες του και κατέστρεψε το παλιό του εξοχικό, το οποίο ευτυχώς κατάφερε να ξαναχτίσει με πιο συμπαγή υλικά. «Πλημμύρισε. Μόνο εξήντα εκατοστά στέγης παρέμειναν πάνω από το νερό. Κοιτάξαμε προς το Bečej και έμοιαζε με θάλασσα. Η κοίτη του ποταμού είχε εξαφανιστεί εντελώς».
Η καταγραφή της μνήμης της κοίτης του ποταμού είναι απαραίτητη
Το έργο ADAPTisa βασίζεται στην παρακολούθηση των ποταμών και στη μετάδοση δεδομένων για τη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης πλατφόρμας διαχείρισης για τον ποταμό Tisza σε αυτήν την περιοχή. Δημόσιες πλατφόρμες διαχείρισης υδάτων και στις δύο χώρες θα το χρησιμοποιήσουν. Θα είναι προσβάσιμο στο κοινό μέσω της ιστοσελίδας της Περιφερειακής Διεύθυνσης Διαχείρισης Υδάτων της Κάτω Τίσα στο Σέγκεντ της Ουγγαρίας. Η ανάπτυξή τους χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη για την πρόβλεψη πλημμυρών και ξηρασιών, βασισμένη σε έναν συνδυασμό ιστορικών υδρολογικών δεδομένων, μετρήσεων σε πραγματικό χρόνο και προσομοιώσεων υδραυλικών μοντέλων.
Ο συνολικός προϋπολογισμός του ADAPTisa είναι 1,4 εκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων το 85% έχει χρηματοδοτηθεί από την Πολιτική Συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το υπόλοιπο από τους εταίρους του έργου και στις δύο χώρες.
Ενώ το 2006, ο Τίσα ανέβηκε πάνω από δέκα μέτρα, τώρα η στάθμη του ποταμού στο Σέγκεντ είναι μόλις ένα μέτρο. «Η ξηρασία είναι ακραία», τονίζει ο Πέτερ Κόζακ, επικεφαλής της Διεύθυνσης Διαχείρισης Υδάτων της Περιφέρειας Κάτω Τίσα (ATIVIZIG). Επισημαίνει ότι «με αυτές τις αναλύσεις θα λάβουμε βαθύτερες πληροφορίες σχετικά με το ιστορικό των αλλαγών και με αυτόν τον λόγο, με αυτές τις συσκευές, μπορούμε να βρούμε την φθηνότερη και ταχύτερη λύση, μετρήσεις για την αποκατάσταση των επιφανειακών υδάτων ή τη χρήση μιας νέας περιοχής συγκράτησης».
«Με αυτές τις αναλύσεις θα λάβουμε βαθύτερες πληροφορίες σχετικά με το ιστορικό των αλλαγών και με αυτόν τον λόγο, με αυτές τις συσκευές, μπορούμε να βρούμε την φθηνότερη και ταχύτερη λύση, μετρήσεις για την αποκατάσταση των επιφανειακών υδάτων ή τη χρήση μιας νέας περιοχής συγκράτησης». λέει ο Πέτερ Κόζακ.
Για αυτόν, το χειρότερο σενάριο είναι το τρέχον: «Χαμηλές βροχοπτώσεις, ακολουθούμενες από εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες, με υψηλή εξάτμιση νερού και χαμηλές ροές ποταμών».