Το δικαίωμα στην ιδιωτική αλληλογραφία στη Ρωσία απειλείται, καθώς το WhatsApp ισχυρίζεται πρωτοφανή πίεση, ότι οι χρήστες βλέπουν επιβραδύνσεις και ότι η ρυθμιστική αρχή εξετάζει πιθανό πλήρη αποκλεισμό. Τι κρύβεται πίσω από τη σύγκρουση και πώς επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους;
Το WhatsApp (που ανήκει στη Meta, ιδιοκτήτρια και του Facebook) εξέδωσε μια αιχμηρή δήλωση μετά τις μεγάλης κλίμακας διαταραχές που άρχισαν να καταγράφουν οι χρήστες σε όλη τη Ρωσία στα τέλη Δεκεμβρίου.
Σύμφωνα με τους εκπροσώπους της υπηρεσίας, οι ενέργειες των ρωσικών αρχών αποσκοπούν στο να «στερήσουν από περισσότερους από 100 εκατομμύρια ανθρώπους το δικαίωμα στην ιδιωτική αλληλογραφία». Το σχετικό σχόλιο μεταδόθηκε από το Reuters.
Η εταιρεία τόνισε ότι το WhatsApp αποτελεί εδώ και καιρό μέρος της καθημερινής ζωής των Ρώσων, από τις σχολικές συνομιλίες μέχρι τις ομάδες εργασίας και την οικογενειακή αλληλογραφία.
«Ο εξαναγκασμός των ανθρώπων να στραφούν σε λιγότερο ασφαλείς, κρατικά επιβαλλόμενες εφαρμογές μειώνει την ψηφιακή ασφάλεια των πολιτών», δήλωσε η WhatsApp.
Περιορισμοί, επιβραδύνσεις και η απειλή πλήρους αποκλεισμού
Η κατάσταση επιδεινώνεται από τον Αύγουστο του 2025, όταν η Roskomnadzor άρχισε να μπλοκάρει τις κλήσεις φωνής και βίντεο στο WhatsApp και το Telegram, εξηγώντας ότι «καταπολεμά την απάτη». Τον Δεκέμβριο, η ρυθμιστική αρχή αύξησε την πίεση: σύμφωνα με τους ειδικούς, η ταχύτητα του WhatsApp στη Ρωσία μειώθηκε κατά 70-80% και η αποστολή αρχείων πολυμέσων έγινε σχεδόν αδύνατη.
Η Roskomnadzor ισχυρίζεται ότι η εφαρμογή χρησιμοποιείται, όπως λέει, για την οργάνωση τρομοκρατικών επιθέσεων, τη στρατολόγηση και την απάτη και προειδοποίησε: αν η εταιρεία δεν συμμορφωθεί με τη ρωσική νομοθεσία, η υπηρεσία θα μπλοκαριστεί εντελώς.
Το Reuters σημειώνει ότι τέτοιες επιβραδύνσεις είναι συχνά ένα προγενέστερο στάδιο πριν από τον πλήρη αποκλεισμό - αυτό έχει συμβεί με άλλες ξένες πλατφόρμες που δεν είναι πλέον διαθέσιμες στη Ρωσία.
Οι χρήστες προσφεύγουν στα δικαστήρια: ομαδική αγωγή κατά της Roskomnadzor
Με φόντο τους περιορισμούς, μια ομάδα 42 χρηστών του WhatsApp και του Telegram κατέθεσε ομαδική αγωγή κατά της Roskomnadzor και του Υπουργείου Ψηφιακής Ανάπτυξης. Αυτό αναφέρθηκε από τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης.
Οι ενάγοντες ισχυρίζονται ότι οι ενέργειες της ρυθμιστικής αρχής παραβιάζουν τα συνταγματικά τους δικαιώματα, μεταξύ άλλων:
- την ελευθερία λήψης και διάδοσης πληροφοριών,
- το απόρρητο της αλληλογραφίας,
- το απαραβίαστο της ιδιωτικής ζωής.
Η αγωγή επικαλείται στοιχεία από την Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας: τα κύρια κανάλια απάτης παραμένουν οι απλές τηλεφωνικές κλήσεις και τα SMS, όχι οι «αγγελιοφόροι», όπως χαρακτηρίζονται τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι σχετικές διαδικτυακές εφαρμογές.
Η αγωγή κατατέθηκε στο περιφερειακό δικαστήριο Ταγκάνσκι της Μόσχας, αλλά οι υπηρεσίες δεν σχολιάζουν την κατάσταση.
Η κρατική εφαρμογή MAX και η καταστολή των ξένων υπηρεσιών
Το Reuters επισημαίνει ότι οι περιορισμοί στο WhatsApp έρχονται παράλληλα με την ενεργή προώθηση του ρωσικού κρατικού messenger MAX, που ξεκίνησε στις αρχές του 2025. Η εφαρμογή έχει ήδη επικριθεί για τα τρωτά σημεία και την αδύναμη προστασία των δεδομένων, αλλά οι αρχές συνεχίζουν να τη συνιστούν ως «ασφαλή εναλλακτική λύση».
Την ίδια στιγμή, το Snapchat, το Facebook, το Instagram και το YouTube περιορίζονται ή αποκλείονται στη Ρωσία- το WhatsApp παραμένει μία από τις τελευταίες μεγάλες δυτικές υπηρεσίες που είναι διαθέσιμες χωρίς πλήρη αποκλεισμό.
Πώς το βιώνουν οι χρήστες: καθυστερήσεις, καταρρεύσεις και χαμένα μηνύματα
Η επιβράδυνση του messenger γίνεται αισθητή όχι μόνο στη Ρωσία, αλλά και στο εξωτερικό.
«Έλαβα ένα συνηθισμένο γραπτό μήνυμα από τη Μόσχα μόλις πέντε ώρες μετά την αποστολή του. Στην αρχή πίστεψα ότι επρόκειτο για πρόβλημα με το τηλέφωνό μου, αλλά στη συνέχεια έμαθα ότι πολλοί άνθρωποι έχουν τέτοιες καθυστερήσεις», ανέφερε μια χρήστρια_._
Παρόμοια παράπονα εμφανίζονται μαζικά στα κοινωνικά δίκτυα: τα μηνύματα παγώνουν, τα αρχεία πολυμέσων δεν φορτώνονται, οι κλήσεις δεν περνούν.
Δηλώσεις των ρωσικών αρχών σχετικά με την "υποκατάσταση εισαγωγών" του WhatsApp
Στα τέλη Νοεμβρίου, οι ρωσικές αρχές περιέγραψαν στην πραγματικότητα μια πορεία εγκατάλειψης του WhatsApp. Ο επικεφαλής της επιτροπής της Δούμας για την πολιτική πληροφοριών, Σεργκέι Μπογιάρσκι, δήλωσε ότι οι εργασίες για την υποκατάσταση της εισαγωγής του messenger «ολοκληρώνονται με επιτυχία» χάρη στην ταχεία ανάπτυξη της κρατικής πλατφόρμας MAX.
Σύμφωνα με τον ίδιο, το WhatsApp «δεν έκανε καμία προσπάθεια να καθιερώσει αλληλεπίδραση με τις ρυθμιστικές αρχές» και ως εκ τούτου, όπως είπε ο βουλευτής, «δεν υπάρχει λόγος να συνεχίσουμε να κάνουμε το χατίρι στην αμερικανική Meta και την υπηρεσία της».
Παράλληλα, η Roskomnadzor κατηγόρησε εκ νέου το WhatsApp για παραβίαση της ρωσικής νομοθεσίας και επέτρεψε το ενδεχόμενο πλήρους αποκλεισμού σε περίπτωση περαιτέρω μη συμμόρφωσης. Η υπηρεσία συνέστησε στους πολίτες να στραφούν σε εθνικές υπηρεσίες.
Οι αρχές θορυβήθηκαν επιπλέον από την αύξηση του ηλεκτρονικού εγκλήματος: σύμφωνα με τον βουλευτή Αντον Νεμκιν, ο αριθμός των επιθέσεων σε χρήστες του WhatsApp αυξήθηκε κατά 3,5 φορές μέσα στο έτος, χιλιάδες λογαριασμοί παραβιάστηκαν και δημιουργήθηκαν «κλώνοι» λογαριασμών, μέσω των οποίων οι απατεώνες απέσπασαν χρήματα.
Αυτοί οι ισχυρισμοί ήταν το πρώτο μήνυμα ότι η πίεση στο WhatsApp θα ενταθεί - πράγμα που έγινε τον Δεκέμβριο.
Τι έρχεται στη συνέχεια
Η Roskomnadzor επιμένει ότι το WhatsApp πρέπει να ευθυγραμμίσει τις δραστηριότητές του με τη ρωσική νομοθεσία. Η εταιρεία τονίζει ότι δεν προτίθεται να εγκαταλείψει την κρυπτογράφηση από άκρο σε άκρο, έναν βασικό μηχανισμό για την προστασία της αλληλογραφίας.
Οι ειδικοί πιστεύουν ότι η κατάσταση εξελίσσεται σύμφωνα με το σενάριο που έχει ήδη οδηγήσει στον αποκλεισμό άλλων ξένων υπηρεσιών. Εάν η πίεση ενταθεί, το WhatsApp θα μπορούσε να είναι το επόμενο, του οποίου η πρόσβαση θα αποκοπεί πλήρως στην Ρωσία.