Οι εμπόλεμες πλευρές χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως όπλα και τα στρέφουν εναντίον των δικών τους πληθυσμών: από την κατασκοπεία και τη λογοκρισία μέχρι την προπαγάνδα και την παραπληροφόρηση
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Την ώρα που οι εκατέρωθεν βομβαρδισμοί από αέρος μεταξύ Ισραήλ - Ιράν συνεχίζονται, ένα νέο πεδίο σύγκρουσης αναδύεται: το διαδίκτυο.
Από την έναρξη της επίθεσης του Ισραήλ, οι επικοινωνίες έχουν τεθεί υπό αυστηρό έλεγχο - με στόχο τόσο την κατασκοπεία του εχθρού όσο και για την καταστολή των αντίθετων φωνών.
Νέοι περιορισμοί έχουν επιβληθεί στο Ισραήλ, ενώ στο Ιράν, που ο αυστηρός έλεγχος την πληροφορίας αποτελεί πραγματικότητα ακόμα και σε καιρό ειρήνης, η καταστολή έχει ξεπεράσει κάθε όριο.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως όπλο των μυστικών υπηρεσιών
Κατά τη διάρκεια της επίθεσης της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου, ένας από τους στόχους ήταν η στρατιωτική βάση Nahal Oz. Έρευνα που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο αποκάλυψε ότι η επίθεση κατέστη δυνατή εν μέρει χάρη σε δημόσιες αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από τους ίδιους τους στρατιώτες, οι οποίες επέτρεψαν στη Χαμάς να χαρτογραφήσει τη διάταξη της εγκατάστασης.
Έκτοτε, οι Ισραηλινοί στρατιώτες απαγορεύεται να τραβούν φωτογρραφίες μέσα στις εγκαταστάσεις των IDF ή να χρησιμοποιούν πλατφόρμες όπως το Facebook. Στόχος είναι να αποτραπεί η διασπορά πληροφοριών από τους εχθρούς. Ακόμη και η καταγραφή εκδηλώσεων όπως τελετές ή συγκεντρώσεις με πολίτες απαγορεύτηκαν πλέον.
Αρθρο του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ εξηγεί πώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να προσφέρουν τακτικό πλεονέκτημα στους αντιπάλους: "Το φαινόμενο του "geotagging" - η διαδικασία της προσθήκης μεταδεδομένων γεωγραφικού προσδιορισμού σε διάφορα μέσα - είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο, καθώς μπορεί να αποκαλύψει συγκεκριμένες τοποθεσίες στρατιωτικών μονάδων ή ευάλωτων πολιτικών εγκαταστάσεων".
Προσθέτει ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν δίκοπο μαχαίρι στον σύγχρονο πόλεμο: "Ενώ μπορούν να προσφέρουν μια σανίδα σωτηρίας και μια πλατφόρμα σε ορισμένους, αποτελούν επίσης μια σημαντική πηγή πληροφοριών για άλλους".
Την Τετάρτη, ο υπεύθυνος του ισραηλινού στρατού για την λογοκρισία, ταξίαρχος Kobi Mandelblit, προειδοποίησε ότι οποιοσδήποτε μοιράζεται λεπτομέρειες σχετικά με τη θέση των ιρανικών πληγμάτων - μεταξύ άλλων μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ιστολογίων ή εφαρμογών συνομιλίας - πρέπει να υποβάλει το περιεχόμενο για προηγούμενο έλεγχο, σε διαφορετική περίπτωση θα αντιμετωπίσει ποινική δίωξη.
Το Ιράν έχει επίσης πλήρη επίγνωση αυτών των κινδύνων. Το Σάββατο, οι Φρουροί της Επανάστασης εξέδωσαν ανακοίνωση με την οποία προειδοποιούσαν ότι οποιαδήποτε "ανταλλαγή πληροφοριών", η οποία θα μπορούσε να περιλαμβάνει αναρτήσεις ή εικόνες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που θεωρείται ότι βοηθά το Ισραήλ, θα αντιμετωπιστεί με την πιο αυστηρή τιμωρία,
Ο Babak Kamiar, επικεφαλής της περσικής υπηρεσίας του Euronews, δήλωσε ότι η μέγιστη ποινή που προβλέπεται είναι "σίγουρα η θανατική ποινή".
Η κρατική τηλεόραση έφτασε στο σημείο να προτρέψει τους Ιρανούς να διαγράψουν το WhatsApp από τα τηλέφωνά τους, υποστηρίζοντας ότι η εφαρμογή μοιράζεται τα δεδομένα των χρηστών με το Ισραήλ. Το WhatsApp αρνήθηκε την κατηγορία, δηλώνοντας ότι δεν παρακολουθεί τις τοποθεσίες των χρηστών και ότι η κρυπτογράφηση διασφαλίζει την ιδιωτικότητα των μηνυμάτων.
Το 2022, το Ιράν μπλόκαρε την πρόσβαση στο WhatsApp και το Google Play κατά τη διάρκεια πανεθνικών διαδηλώσεων που προκλήθηκαν από τον θάνατο της 22χρονης Μαχσά Αμινί ενώ βρισκόταν υπό αστυνομική κράτηση. Οι εφαρμογές παρέμειναν μη διαθέσιμες για πάνω από δύο χρόνια, μέχρι που η πρόσβαση αποκαταστάθηκε τον Δεκέμβριο του 2024.
Λαμβάνοντας τον "σφυγμό" των πολιτών
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι απλώς ένα εργαλείο κατασκοπείας, αλλά χρησιμεύουν και ως πολιτικό βαρόμετρο σε πραγματικό χρόνο. "Η δυνατότητα παρακολούθησης του περιεχομένου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αποτελεί πολύ σημαντικό στρατηγικό πλεονέκτημα. Είναι ένα εργαλείο δημοσκοπήσεων, πραγματικά", δήλωσε στο Euronews ο Philip Seib, ομότιμος καθηγητής δημοσιογραφίας και δημόσιας διπλωματίας στη Σχολή Annenberg του USC. "Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του κοινού μπορούν να δώσουν κάποιες ενδείξεις για τις προθέσεις του πληθυσμού. Συσπειρώνονται γύρω από την κυβέρνησή τους;"
Οι αρχές παρακολουθούν στενά τα σημάδια. Το Σάββατο, η ισραηλινή αστυνομία συνέλαβε έναν άνδρα στο σπίτι του αφού δημοσίευσε μια εικόνα της ιρανικής σημαίας, ένα emoji χαιρετισμού και ένα μήνυμα υποστήριξης. Μέχρι τη Δευτέρα, ο υπουργός Εθνικής Ασφαλείας του Ισραήλ, Itamar Ben Gvir, υποσχέθηκε μηδενική ανοχή απέναντι σε κάθε "έκφραση χαράς" για τις ιρανικές επιθέσεις στο Ισραήλ.
Ο Seib εξήγησε επίσης πώς οι ξένες κυβερνήσεις θα μπορούσαν να παρακολουθούν στενά αυτές τις αναρτήσεις. "Αν ήμουν στη θέση του Ντόναλντ Τραμπ, θα ήθελα να παρακολουθώ στενά αυτή την κατάσταση. Για παράδειγμα, ο Νετανιάχου [ο Ισραηλινός πρωθυπουργός] θα μπορούσε σύντομα να ζητήσει περισσότερες προμήθειες όπλων. Αλλά πόση δημόσια υποστήριξη έχει στην πραγματικότητα στο Ισραήλ;".
"Η αλήθεια η πρώτη απώλεια του πολέμου"
Η παραπληροφόρηση είναι διαδεδομένη στο διαδίκτυο, και αυτή η σύγκρουση δεν αποτελεί εξαίρεση. Μιλώντας στο Euronews, ο Δρ Sahar Khamis, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο του Maryland, δήλωσε ότι η δυναμική που παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα επαναλαμβάνεται - με τους ανθρώπους να ενημερώνονται περισσότερο από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρά από τα καθιερωμένα μέσα ενημέρωσης και έτσι να πέφτουν θύματα παραπληροφόρησης.
"Η αλήθεια είναι το πρώτο θύμα του πολέμου", είπε. Ο Khamis σημείωσε τη χρήση εσκεμμένα λανθασμένων μεταφράσεων των ομιλιών των Ισραηλινών ηγετών, εικόνων που δημιουργούνται από τεχνητή νοημοσύνη για πυραυλικά πλήγματα και παραπλανητικών εικόνων εκτός πλαισίου.
"Ο έλεγχος της αφήγησης είναι ένα κρίσιμο μέρος αυτής της σύγκρουσης. Το να κερδίσουμε τον πόλεμο της πληροφορίας έχει σημασία σχεδόν όσο και το να κερδίσουμε στο πεδίο της μάχης".
Κατά τη διάρκεια προηγούμενων εντάσεων στη Γάζα, το Ισραήλ επέδειξε τις ικανότητές του στον ψηφιακό πόλεμο. Το 2023, το υπουργείο Εξωτερικών του πλήρωσε για διαφημίσεις που χρησιμοποιούσαν ευαίσθητο περιεχόμενο, συναισθηματική γλώσσα και ακόμη και βίντεο που δημιουργούσε η τεχνητή νοημοσύνη. Αυτές οι εκστρατείες θόλωσαν τα όρια μεταξύ των επίσημων μηνυμάτων και των ψυχολογικών επιχειρήσεων. Ορισμένες αφαιρέθηκαν από την Google μετά από παραβίαση των κανόνων για τις βίαιες εικόνες.
Η αραβική ομάδα του Euronews αποκάλυψε αρκετές ψεύτικες αφηγήσεις στο διαδίκτυο - από ισχυρισμούς για βομβαρδισμό ενός κτιρίου της Μοσάντ, μέχρι ένα ιρανικό χτύπημα στο διυλιστήριο πετρελαίου Bazan της Χάιφα ή την κατάρριψη δύο αεροσκαφών από την ιρανική άμυνα - οι οποίες αποδείχθηκαν ότι ήταν προσομοιώσεις βιντεοπαιχνιδιών.
Η λύση του Ιράν: Κόψε το καλώδιο
Η κυβέρνηση του Ιράν συνηθίζει να περιορίζει την πρόσβαση στο διαδίκτυο σε περιόδους αναταραχών. Το 2019, επέβαλε εξαήμερη "εθνική συσκότιση" κατά τη διάρκεια μαζικών διαδηλώσεων, όταν οι αρχές εξαπέλυσαν βίαιη καταστολή που φέρεται να άφησε πίσω της πάνω από 100 νεκρούς.
Από την έναρξη των εχθροπραξιών με το Ισραήλ, το Ιράν έχει περιορίσει τις ταχύτητες του διαδικτύου και προχωρά σε διακοπές ρεύματος. Την Τετάρτη, η χώρα βίωσε μια συνολική διακοπή λειτουργίας του διαδικτύου που διήρκεσε πάνω από 12 ώρες, σύμφωνα με την NetBlocks, ομάδα παρακολούθησης του διαδικτύου με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο.
"Η κυβέρνηση ανακοίνωσε επίσημα ότι επιβράδυνε το διαδίκτυο ώστε να ενισχύσει την κυβερνοασφάλεια", δήλωσε ο Amir Rashidi, διευθυντής ασφάλειας διαδικτύου και ψηφιακών δικαιωμάτων στο Miaan Group. Αλλά δήλωσε στο Euronews ότι η εξήγηση δεν ευσταθεί - οι κυβερνοεπιθέσεις συνεχίστηκαν ανεξάρτητα.
Η χρονική στιγμή είναι επίσης ανησυχητική, καθώς έρχεται σε μια κρίσιμη περίοδο, πρόσθεσε: "Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που προσπαθούν να βρουν εναλλακτικές διαδρομές όταν θέλουν να διαφύγουν κοιτάζουν το Google Maps - αλλά δεν λειτουργεί σωστά. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που χάνονται στη μέση του πουθενά χωρίς καύσιμα ή νερό".
Σε απάντηση στις διακοπές, ο Ίλον Μασκ ανακοίνωσε στην πλατφόρμα X το Σαββατοκύριακο ότι ενεργοποίησε το Starlink, την υπηρεσία δορυφορικού διαδικτύου του, στο Ιράν για να βοηθήσει στην αποκατάσταση της συνδεσιμότητας.