Οι τουρκόφωνες χώρες εξετάζουν συντονισμένη προσέγγιση στις ψευδείς ειδήσεις, καθώς οι παγκόσμιες τεχνολογικές πλατφόρμες παρακάμπτουν τους εθνικούς κανονισμούς.
Οι ψευδείς ειδήσεις και η παραπληροφόρηση είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα που πλήττει εξίσου την Ανατολή και τη Δύση.
«Υπάρχουν τόσες πολλές πλατφόρμες, όπως το YouTube και το Instagram, όπου οι πολίτες διαδίδουν επίσης ψευδείς πληροφορίες και η κυβέρνηση δεν μπορεί να κάνει τίποτα γι’ αυτό», δήλωσε η Ζαρίνα Καλμουράτοβα, ανώτερη ειδική του Τμήματος Πολιτικής Πληροφόρησης του Υπουργείου Πολιτισμού, Πληροφόρησης και Πολιτικής Νεολαίας της Δημοκρατίας του Κιργιστάν.
Σε συνέντευξη στο Euronews, η απογοήτευσή της αναδεικνύει μια πρόκληση που αντιμετωπίζουν οι κυβερνήσεις παγκοσμίως: πώς μπορούν να επιβάλουν τους εθνικούς νόμους όταν η πληροφορία ρέει μέσω παγκόσμιων πλατφορμών που λειτουργούν πέρα από τη δικαιοδοσία κάθε μεμονωμένης χώρας.
Ως ανώτερη ειδική στην κυβέρνηση του Κιργιστάν, παλεύει με τα όρια των προσπαθειών της χώρας της για την αντιμετώπιση της διαδικτυακής παραπληροφόρησης.
Όταν το Κιργιστάν ψήφισε το 2022 νόμο κατά των ψευδών ειδήσεων, οι επικριτές προειδοποίησαν αμέσως ότι η νομοθεσία θα μπορούσε να εξελιχθεί σε εργαλείο κυβερνητικής λογοκρισίας, φιμώνοντας τη διαφωνία υπό το πρόσχημα της προστασίας των πολιτών. Δύο χρόνια αργότερα, μιλώντας σε πρόσφατο συνέδριο μέσων ενημέρωσης στο Μπακού, στο Αζερμπαϊτζάν, η Καλμουράτοβα επιμένει ότι αυτοί οι φόβοι δεν επιβεβαιώθηκαν.
«Ναι, έγινε αντιληπτό ως περιορισμός. Σαν να επρόκειτο για εργαλείο αποκλεισμού ή κλεισίματος ιστότοπων. Στην πράξη, όμως, αυτό δεν συνέβη», είπε.
Στο πλαίσιο που ισχύει στο Κιργιστάν, όσοι θεωρούν ότι έχουν στοχοποιηθεί από ψευδείς πληροφορίες μπορούν να ζητήσουν την παρέμβαση των αρχών. Οι αρχές ζητούν τότε από το εμπλεκόμενο μέσο να αφαιρέσει το περιεχόμενο μέσα σε 24 ώρες. Οι ιστότοποι που αρνούνται αντιμετωπίζουν ενδεχόμενο αποκλεισμό έως και για δύο μήνες, ένα μέτρο που η Καλμουράτοβα χαρακτηρίζει μετρημένο και όχι δρακόντειο.
Πίεση προς τις παγκόσμιες πλατφόρμες
Ωστόσο, ακόμη και αυτός ο μηχανισμός επιβολής καταρρέει όταν το περιεχόμενο δημοσιεύεται σε διεθνείς πλατφόρμες. Η λύση που προτείνει η Καλμουράτοβα περιλαμβάνει την άσκηση πίεσης σε τεχνολογικούς κολοσσούς όπως η Meta και η Google να δημιουργήσουν επίσημη παρουσία στις τουρκόφωνες χώρες, εγκαθιστώντας μηχανισμούς λογοδοσίας που σήμερα δεν υπάρχουν.
«Αυτό θα ήταν ένα πολύ σημαντικό βήμα στη μάχη κατά της παραπληροφόρησης», υποστήριξε κατά τη διάρκεια του συνεδρίου, το οποίο έφερε μαζί κρατικούς αξιωματούχους αρμόδιους για τα μέσα ενημέρωσης από τις χώρες που συμμετέχουν στον Οργανισμό Τουρκικών Κρατών (OTS).
Ο Οργανισμός Τουρκικών Κρατών (OTS) απαρτίζεται από την Τουρκία, το Αζερμπαϊτζάν, το Καζακστάν, το Κιργιστάν και το Ουζμπεκιστάν ως πλήρη μέλη, ενώ η Ουγγαρία, το Τουρκμενιστάν και άλλες χώρες συμμετέχουν ως παρατηρητές. Τα κράτη αυτά εκτείνονται σε ένα ευρύ γεωγραφικό τόξο από τη νοτιοανατολική Ευρώπη, μέσω του Καυκάσου, έως την Κεντρική Ασία.
Πέρα από τους περιορισμούς
Ο υφυπουργός Πολιτισμού και Πληροφόρησης του Καζακστάν, Κανάτ Ισκάκοφ, παρουσίασε μια συμπληρωματική στρατηγική που εστιάζει στη δημιουργία αξιόπιστων εναλλακτικών, αντί να αποκλείεται απλώς το προβληματικό περιεχόμενο.
«Πρέπει να αναπτύξουμε συντονισμένες προσεγγίσεις στα δημοσιογραφικά πρότυπα για τις ψηφιακές υπηρεσίες, ώστε να οικοδομήσουμε την εμπιστοσύνη του κοινού», είπε στο συνέδριο ο Ισκάκοφ.
Η έμφαση που δίνει σε εναρμονισμένα πρότυπα και στη συνεργατική παραγωγή περιεχομένου δείχνει ότι οι χώρες αυτές αναγνωρίζουν πως η αξιοπιστία, και όχι μόνο η επιβολή, θα καθορίσει την επιτυχία τους στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης.
Ο στόχος είναι να ενισχυθούν εγχώρια μέσα ενημέρωσης που κερδίζουν την εμπιστοσύνη του κοινού, μειώνοντας την απήχηση των αναξιόπιστων πηγών.
Ένα περιφερειακό πείραμα
Οι συναντήσεις στο Μπακού, στις οποίες περιλαμβάνονταν η 12η συνεδρίαση της Ομάδας Εργασίας για τα Μέσα και την Πληροφόρηση και η 7η υπουργική διάσκεψη, αποτελούν το πιο πρόσφατο βήμα στις προσπάθειες του Οργανισμού Τουρκικών Κρατών (OTS) να καθιερώσει κοινές πολιτικές για τα μέσα ενημέρωσης σε διαφορετικά πολιτικά συστήματα.
Η πρωτοβουλία εγείρει σύνθετα ερωτήματα σχετικά με την ισορροπία ανάμεσα στην προστασία των πολιτών από επιβλαβείς ψευδείς ισχυρισμούς και στη διατήρηση χώρου για θεμιτή κριτική και δημόσιο διάλογο. Η εμπειρία του Κιργιστάν αναδεικνύει τόσο τη γοητεία όσο και τα όρια της ρύθμισης σε εθνικό επίπεδο μέσα σε ένα αλληλοσυνδεόμενο ψηφιακό περιβάλλον.
Το επόμενο φόρουμ μέσων του OTS θα συνεδριάσει στην Τουρκία, και τα κράτη-μέλη θα εξετάσουν ζητήματα όπως το πώς οι κυβερνήσεις μπορούν να επιβάλλουν πρότυπα όταν οι πλατφόρμες λειτουργούν παγκοσμίως, πώς οικοδομείται η εμπιστοσύνη του κοινού και πώς η περιφερειακή συνεργασία μπορεί να δώσει απαντήσεις που μεμονωμένα κράτη αδυνατούν να πετύχουν.