2.500 χρόνια μετά τη ίδρυσή της, η Νάπολη απολαμβάνει μια τουριστική έκρηξη, αλλά αντιμετωπίζει και τα μειονεκτήματα αυτής που οι περισσότερες πόλεις μαθαίνουν δεκαετίες αργότερα - Ένα βιωματικό ταξίδι στην εμβληματική ιταλική πόλη
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Όταν επισκέφθηκα τη Νάπολη πριν από σχεδόν μια δεκαετία, οι οδηγοί, οι ξενοδόχοι και οι καλοπροαίρετοι ντόπιοι με προειδοποιούσαν για την απερισκεψία της μοναχικής ξένης γυναίκας στην πόλη.
Πιο επίμονα, με παρότρυναν να μην πατήσω το πόδι μου στο Κουαρτιέρι Σπανιόλι, μια γειτονιά που τότε ήταν διαβόητη για την εγκληματικότητα και τη βία.
Φτάσαμε στο 2025, στην 2.500ή επέτειο από την ίδρυση της πόλης, και τη μεταμόρφωση της Νάπολης είναι δύσκολο να την παρακολουθήσει κανείς. Όταν ζήτησα από τον ταξιτζή μου συστάσεις για το πού να φάω εκείνο το βράδυ, η πρώτη του πρόταση ήταν "οπουδήποτε στο Κουαρτιέρι Σπανιόλι (Quartieri Spagnoli)".
Την τελευταία δεκαετία, η προσπάθεια των τουριστών να ανακαλύψουν "αυθεντικές" περιοχές και η επιχειρηματικότητα των κατοίκων έχουν βοηθήσει στο άνοιγμα της συνοικίας. Είναι αντιπροσωπευτική αυτού που συμβαίνει σε όλη την πόλη, με θετικές και αρνητικές επιπτώσεις.
2.500 χρόνια μετά τη γέννησή της, η Νάπολη απολαμβάνει μια τουριστική έκρηξη, ενώ ταυτόχρονα βιώνει επιταχυνόμενα μειονεκτήματα που οι περισσότερες πόλεις μαθαίνουν δεκαετίες αργότερα.
Η Νάπολη γιορτάζει την 2.500ή επέτειό της
Η Νάπολη βρίσκεται φέτος για πολλούς λόγους στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Δικαίως γιορτάζει η πόλη 2.500 χρόνια ιστορίας που ενώνονται σε ένα μεθυστικό, σαγηνευτικό, θεατρικό παρασκεύασμα.
Μόνο μέσα στο centro storico -το ιστορικό κέντρο της πόλης-, κατακόμβες του 2ου αιώνα βρίσκονται κάτω από τα πόδια σας καθώς περπατάτε σε σκιερά σοκάκια με παρακμιακά παλάτια του 16ου αιώνα. Βαριές πετρόχτιστες εκκλησίες κρύβουν ψηφιδωτά του 4ου αιώνα και πίνακες του Καραβάτζιο του 17ου αιώνα.
Καθ' όλη τη διάρκεια του έτους, διοργανώνονται διάφορες εκδηλώσεις για τον εορτασμό της επετείου. Το πολυτελώς επιχρυσωμένο Teatro San Carlo του 18ου αιώνα έχει πλούσιο πρόγραμμα παραστάσεων.
Ένα νέο τμήμα του διάσημου Αρχαιολογικού Μουσείου της Νάπολης (MANN) ανοίγει στις αρχές Ιουνίου, ενώ το Museo di Capodimonte θα εγκαινιάσει έναν νέο εκθεσιακό χώρο αφιερωμένο στην πορσελάνη τον Νοέμβριο.
Το «άγριο και βρώμικο παιδί» της Ιταλίας γίνεται πλέον καθαρό
Οι περιγραφές της Νάπολης στους ταξιδιωτικούς οδηγούς έχουν καταδικάσει την πόλη να συνδεθεί για πάντα με το επίθετο "βρώμικη".
Είναι αλήθεια ότι η Νάπολη προσφέρει αυθεντικότητα ως προς αυτόν τον τομέα σε μεγάλο βαθμό, την ώρα που προορισμοί όπως η ύπαιθρος της Τοσκάνης, η ακτή Αμάλφι και το Cinque Terre φτάνουν στο σημείο να αλλιώνονται και να γίνονται ψεύτικοι στα μάτια του απλού κόσμου.
Η φτάση «»άγριο παιδί» ήταν επίσης ένας ευφημιστικός τρόπος για να υπονοήσει κανείς τα μακροχρόνια προβλήματα της Νάπολης με τη διαχείριση των απορριμμάτων και την εγκληματικότητα.
Η πόλη εργάζεται τώρα σκληρά για να αντιμετωπίσει αυτά τα προβλήματα. Πέρυσι, το δημοτικό συμβούλιο ανακοίνωσε νέες στρατηγικές για τη διατήρηση των δρόμων καθαρών.
"Ανακοινώνουμε την άφιξη σημαντικών ειδήσεων για τη βελτίωση των υπηρεσιών αποκομιδής", δήλωσε ο διευθυντής των υπηρεσιών διαχείρισης απορριμμάτων της Νάπολης ASIA Napoli.
"Μεταξύ αυτών είναι ένας νέος ιστότοπος, η επικαιροποίηση των υπηρεσιών επικοινωνίας με τους πολίτες και η σταδιακή εγκατάσταση τεχνολογικών υποδομών για τη διάθεση των απορριμμάτων και την παρακολούθηση της αποκομιδής στην πόλη".
Τα ποσοστά εγκληματικότητας επίσης μειώνονται, με τις κλοπές να περιορίζονται κατά 6% το 2024 σε σύγκριση με το 2023 και τις ληστείες κατά 17,75%.
Πολυτελή ξενοδοχεία και κρουαζιερόπλοια έρχονται στη Νάπολη
Σε συνδυασμό με την εξυγίανση της πόλης παρατηρείται αλλαγή στο είδος του τουρισμού που υποδέχεται.
Από τη βεράντα στον τελευταίο όροφο του πεντάστερου Romeo Hotel Napoli με το σήμα Krug, οι επισκέπτες που πίνουν σαμπάνια έχουν μια υπέροχη θέα στον κόλπο της Νάπολης, τον σκιερό Βεζούβιο και τις αφίξεις των κρουαζιερόπλοιων της ημέρας.
Το καλοκαίρι, κατά μέσο όρο τρία πλοία ελλιμενίζονται στην πόλη την ημέρα, ξεφορτώνοντας δεκάδες χιλιάδες τουρίστες στους δρόμους της.
Αλλά σε αντίθεση με τη Βενετία ή τη Σαντορίνη, το μέγεθος της Νάπολης μπορεί να «χωνέψει» ευκολότερα την εισροή, και μάλιστα να επωφεληθεί από αυτήν. Σύμφωνα με τον ταξιτζή μου, οι επιβάτες κρουαζιέρας αποτελούν μεγάλο εισόδημα για τις ιδιωτικές εταιρείες μεταφορών, τα τουριστικά γκρουπ και τα καταστήματα με σουβενίρ.
Μια άλλη σχετικά νέα αγορά για τη Νάπολη είναι οι ταξιδιώτες πολυτελείας. Επί του παρόντος, υπάρχουν μόνο μια χούφτα ξενοδοχεία πέντε αστέρων στην πόλη, σε σύγκριση με πάνω από 50 στη Ρώμη και σχεδόν τον ίδιο αριθμό στη Φλωρεντία.
Όμως ετοιμάζονται αρκετά ακόμη μεγάλα ανοίγματα αλυσίδων, όπως ένα Radisson, ένα Roccoforte και ένα Marriott.
Το Romeo Hotel φαίνεται να έχει προβλέψει αυτή την αναδυόμενη αγορά. Άνοιξε το 2008 και η υπερσύγχρονη δομή του από γυαλί και ατσάλι, γεμάτη με πρωτοποριακά έργα τέχνης από τη συλλογή του ιδιοκτήτη, εξακολουθεί να είναι πολύ επίκαιρη.
Το ξενοδοχείο αναβαθμίζει τώρα τις ανέσεις του για να καλύψει την αναπτυσσόμενη αγορά πολυτελείας, με ένα τεράστιο σπα Sisley Paris, μια αίθουσα πούρων, μια πισίνα υπερχείλισης με γυάλινες πλευρές και ένα εστιατόριο υψηλής κουζίνας εμπνευσμένο από τον Αλέν Ντουκας (Alain Ducasse).
Οι βελτιώσεις έχουν αποδειχθεί δημοφιλείς. Το κατάλυμα δέχεται πλέον πολύ περισσότερους διεθνείς επισκέπτες και πρόσφατα φιλοξένησε τον ποδοσφαιριστή Σκοτ ΜακΤόμινεϊ και την οικογένειά του, ο οποίος κατέκτησε με την τοπική ομάδα της Νάπολι το πρωτάθλημα στην ιταλική Serie A.
Οι τουρίστες μένουν περισσότερο και βυθίζονται βαθύτερα στην πόλη
Οι αφίξεις τουριστών στη Νάπολη αυξάνονται (αύξηση 15% από το 2023 έως το 2024) και οι επισκέπτες γίνονται ολοένα και πιο διαφορετικοί.
"Σίγουρα έχουμε δει ένα ευρύτερο μείγμα εθνικοτήτων", λέει η Ινιές Σελαμί, ιδιοκτήτρια της γκαλερί τέχνης που είναι και ξενώνας Atelier Inès.
"Πριν από μερικά χρόνια, ήταν κυρίως Ιταλοί, Γερμανοί και ίσως περιστασιακά ένα ζευγάρι Γάλλων. Τώρα έχουμε Αμερικανούς, Βρετανούς, Κορεάτες, Αυστραλούς, ακόμη και μεμονωμένους ταξιδιώτες από τη Νότια Αμερική ή την Ινδία".
Οι επισκέπτες αφιερώνουν επίσης περισσότερο χρόνο για να δουν την πόλη. "Παλαιότερα οι άνθρωποι έρχονταν μόνο για μία ή δύο διανυκτερεύσεις. Τώρα μένουν 4 ή 5 νύχτες, χρησιμοποιώντας τη Νάπολη ως βάση, αλλά και βουτώντας βαθύτερα στην ίδια την πόλη", λέει η Σελαμί.
"Περισσότεροι επισκέπτες ενδιαφέρονται για την τοπική τέχνη, τις μαγειρικές εμπειρίες και τις ιστορίες πίσω από τα πράγματα, όχι απλώς για τα μνημεία".
Η σκοτεινή πλευρά της τουριστικής έκρηξης
Η τουριστική έκρηξη υπήρξε ευλογία από ορισμένες απόψεις. "Έφερε πολλή ενέργεια και ευκαιρίες. Ορισμένες περιοχές που ήταν υποβαθμισμένες έχουν τώρα νέα ζωή, νέα καφέ, χώρους τέχνης, ξενοδοχεία μπουτίκ, νέους ανθρώπους που ανοίγουν επιχειρήσεις", εξηγεί η Σελαμί.
"Δημιούργησε εργασία, ιδίως για τις νεότερες γενιές που ήθελαν να μείνουν στη Νάπολη αλλά δεν έβλεπαν μέλλον εδώ. Και υπάρχει μια νέα αίσθηση υπερηφάνειας, οι ντόπιοι βλέπουν ότι οι επισκέπτες εκτιμούν τις παραδόσεις μας, το φαγητό μας, τη δημιουργικότητά μας".
Ωστόσο, το δημοτικό συμβούλιο πρέπει να πάρει στα χέρια του την κατάσταση για να σταματήσει τις ήδη διάχυτες αρνητικές επιπτώσεις που έχει η τουριστική εισροή.
Η αύξηση του αριθμού των επισκεπτών τροφοδοτεί την ανάπτυξη της αγοράς βραχυχρόνιας μίσθωσης, η οποία με τη σειρά της έχει πυροδοτήσει μια κρίση στέγασης παρόμοια με αυτή που βιώνουν hotspot προορισμοί όπως τα Κανάρια Νησιά και η Βαρκελώνη.
Μια μελέτη από το 2023 διαπίστωσε ότι οι βραχυχρόνιες μισθώσεις μέσω πλατφορμών εκτοπίζουν κατοίκους με χαμηλό εισόδημα από το ιστορικό κέντρο της Νάπολης.
Σύμφωνα με την έρευνα, οι καταχωρίσεις Airbnb μεταξύ 2015 και 2019 στη Νάπολη αυξήθηκαν κατά 553% και συγκεντρώνονται στις γειτονιές που υποφέρουν από τις μεγαλύτερες οικονομικές δυσκολίες.
Σύμφωνα με το Tourism Review, η ενοικίαση ενός διαμερίσματος στο ιστορικό κέντρο κόστιζε μεταξύ 550 και 600 ευρώ πριν από δέκα χρόνια. Σήμερα, οι τιμές αυτές κυμαίνονται από 1.200 έως 1.400 ευρώ, δηλαδή ουσιαστικά υπερδιπλασιάστηκαν μέσα σε μια δεκαετία.
Πρόκειται για μια ιδιαίτερα ανησυχητική τάση, διότι, παρά τις αυξημένες ευκαιρίες απασχόλησης από τον τουρισμό, οι μισθοί δεν παρουσιάζουν ουσιαστική αύξηση. Η πόλη έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας των νέων στην Ιταλία, που αγγίζει το 43%.
Η Νάπολη χρειάζεται μια ολοκληρωμένη στρατηγική για τον τουρισμό
Για υην Σελαμί μια κρίσιμη στρατηγική για την ανακούφιση από την πίεση του τουρισμού είναι να απλωθεί περισσότερο και να ενθαρρυνθούν οι επισκέπτες να εξερευνήσουν πέρα από τα συνηθισμένα σημεία.
Η οπτική τούνελ του Instagram και του TikTok για την πόλη - τοιχογραφίες του Ντιέγκο Μαραντόνα, πιτσαρίες και κοκτέιλ-μπαρ με θέα στη θάλασσα - σημαίνει ότι οι επισκέπτες συνωστίζονται στο centro storico και στο παραθαλάσσιο Lungomare.
"Υπάρχουν καταπληκτικές γειτονιές που εξακολουθούν να μην βλέπουν πολλούς τουρίστες", λέει. Προσθέτει επίσης ότι θα βοηθούσαν οι καλύτερες συγκοινωνιακές συνδέσεις και η σαφέστερη σήμανση, ιδίως στα αγγλικά.
"Πάνω απ' όλα, νομίζω ότι πρέπει να επικεντρωθούμε στον ποιοτικό τουρισμό, σε ανθρώπους που έρχονται με περιέργεια και σεβασμό", προσθέτει. "Αν τους καλωσορίσουμε σωστά και μοιραστούμε την πραγματική Νάπολη, όλοι επωφελούνται".
Το βάρος πέφτει και στους ίδιους τους τουρίστες. Η Σελαμί λέει ότι δεν είναι ασυνήθιστο να συναντάμε επισκέπτες που αντιμετωπίζουν την πόλη σαν θεματικό πάρκο, κάνοντας δυνατό θόρυβο τη νύχτα και μη σεβόμενοι εκκλησίες ή μνημεία. Ένα κοινό θέμα στις καταγγελίες για υπερτουρισμό σε όλη την Ευρώπη.
Σε γενικές γραμμές, όμως, είναι αισιόδοξη για την ανάπτυξη της πόλης.
"Πρόκειται για μια μεγάλη μεταμόρφωση", λέει. "Τώρα οι άνθρωποι έρχονται για τη Νάπολη, ανακαλύπτουν το φαγητό, την τέχνη, την ωμή ομορφιά της πόλης. Δεν είναι ακόμα μια γυαλισμένη πόλη, αλλά νομίζω ότι αυτό είναι μέρος της γοητείας της".