Κομισιόν:«Ισχυρές εγγυήσεις» στο Βέλγιο για να επιτρέψει τη χρήση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παράσχει στο Βέλγιο σαφείς «σαρωτικές» εγγυήσεις ώστε να πείσει την κυβέρνηση της χώρας να «ανάψει το πράσινο φως» για το αμφιλεγόμενο δάνειο αποζημιώσεων για την Ουκρανία μέσω των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, δήλωσε η Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν.

Οι εγγυήσεις, οι οποίες περιγράφονται σε νομικά κείμενα που παρουσιάστηκαν την Τετάρτη, συνίστανται σε διμερείς συνεισφορές των κρατών μελών, «φρένο» από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, νομικές εγγυήσεις κατά των αντιποίνων και νέα απαγόρευση της μεταφοράς κρατικών περιουσιακών στοιχείων πίσω στη Ρωσία.

Πρόκειται για την πιο τολμηρή και ολοκληρωμένη προσπάθεια της Επιτροπής να ξεπεράσει την αντίσταση του Βελγίου πριν από την κρίσιμη σύνοδο κορυφής της ΕΕ στις 18 Δεκεμβρίου. Η Ουκρανία έχει δηλώσει ότι θα χρειαστεί νέα «ένεση» χρηματοδότησης ήδη από την άνοιξη του επόμενου έτους.

"Με τις σημερινές προτάσεις, θα διασφαλίσουμε ότι η Ουκρανία θα έχει τα μέσα για να υπερασπιστεί (τον εαυτό της) και να προωθήσει τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις από θέση ισχύος", δήλωσε ο πρόεδρος της Κομισιόν.

"Προτείνουμε σύναψη δάνειο αποζημιώσεων, χρησιμοποιώντας τα ταμειακά διαθέσιμα από τα παγωμενα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία στην ΕΕ, με ισχυρές εγγυήσεις για τα κράτη μέλη μας", ανέφερε η Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν.

Το δάνειο επανορθώσεων αποτελεί πρόταση της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για την κάλυψη των δημοσιονομικών και στρατιωτικών αναγκών της Ουκρανίας για τα επόμενα δύο χρόνια, που υπολογίζονται σε 135 δισεκατομμύρια ευρώ. Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να συνεισφέρει τουλάχιστον 90 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ τα υπόλοιπα θα παρασχεθούν από άλλους δυτικούς συμμάχους, στους οποίους δεν περιλαμβάνονται οι Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς δεν παρέχουν πλέον εξωτερική στήριξη.

Σύμφωνα με το σχέδιο, η Επιτροπή θα διοχετεύσει τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία της ρωσικής κεντρικής τράπεζας σε μια μηδενικού επιτοκίου πιστωτική γραμμή για την Ουκρανία.

Το Κίεβο θα κληθεί να αποπληρώσει το δάνειο μόνο αφού η Μόσχα συμφωνήσει σε πολεμικές αποζημιώσεις - ένα σχεδόν αδιανόητο σενάριο σήμερα.

Το μεγαλύτερο μέρος των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, ύψους περίπου 185 δισεκατομμύρια ευρώ, βρίσκονται στο Euroclear, κεντρικό αποθετήριο τίτλων στις Βρυξέλλες. Αυτό σημαίνει ότι το Βέλγιο βαρύνουσα θέση στις διαπραγματεύσεις.

Από την έναρξη των διαπραγματεύσεων τον Σεπτέμβριο, το Βέλγιοαπαιτεί καθολικές εγγυήσεις από τα άλλα κράτη μέλη για να θωρακιστεί απέναντι σε ενδεχόμενα αντίποινα της Μόσχας και να αποτρέψει απώλειες πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ.

Μια άλλη βασική ανησυχία είναι ότι οι κυρώσεις για τα περιουσιακά στοιχεία, οι οποίες υπόκεινται σε ανανέωση με ομοφωνία, ενδέχεται να αρθούν καθώς αρκεί το βέτο μιας μόνο χώρας. Μια πρόωρη άρση των περιορισμών θα απελευθέρωνε τα ρωσικά κεφάλαια και θα οδηγούσε σε ακύρωση της δανειακής σύμβασης.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει αρνηθεί να παράσχει έκτακτη ρευστότητα για να βοηθήσει τις κυβερνήσεις να συγκεντρώσουν τα απαραίτητα κεφάλαια αν επιβεβαιωθεί το «κακό» σενάριο.

Η αντίσταση του Βελγίου

Η βελγική κυβέρνηση επανέλαβε τις ανησυχίες της λίγο πριν τις ανακοινώσεις Φον ντερ Λάιεν.

Νωρίτερα την Τετάρτη, ο υπουργός Εξωτερικών του Βελγίου Μαξίμ Πρεβό δήλωσε ότι το δάνειο για τις αποζημιώσεις ήταν "η χειρότερη" από τις τρεις διαθέσιμες επιλογές για τη στήριξη της Ουκρανίας.

"Η πόρτα μας παρέμενε πάντα ανοιχτή και εξακολουθεί να είναι. Ωστόσο, έχουμε την αίσθηση ότι δεν έχουμε εισακουστεί. Οι ανησυχίες μας υποβαθμίζονται", δήλωσε ο Πρεβό πριν μεταβεί σε υπουργική σύνοδο του ΝΑΤΟ.

Οι προτάσεις της Επιτροπής "δεν αντιμετωπίζουν τις ανησυχίες μας με ικανοποιητικό τρόπο. Δεν είναι αποδεκτό να χρησιμοποιούνται τα χρήματα και να μας αφήνουν μόνους μας να αντιμετωπίζουμε τους κινδύνους", πρόσθεσε, αφήνοντας να εννοηθεί ότι γνώριζε το περιεχόμενο των νομικών εγγράφων πριν αυτά δημοσιοποιηθούν από τον επικεφαλής της Επιτροπής.

ΟΠρεβό δήλωσε ότι για να προχωρήσει η πρόταση, η χώρα του θα απαιτήσει εγγυήσεις που "ξεπερνούν" τα 185 δισ. ευρώ των περιουσιακών στοιχείων.

"Δεν επιδιώκουμε αντιπαράθεση με τους εταίρους μας ή την Ουκρανία", δήλωσε. "Απλώς επιδιώκουμε να αποφύγουμε δυνητικά καταστροφικές συνέπειες για ένα κράτος μέλος από το οποίο ζητείται να δείξει αλληλεγγύη χωρίς να του προσφέρεται η ίδια αλληλεγγύη σε αντάλλαγμα".

Στην εισήγησή της, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προσπάθησε να αντιμετωπίσει τις βελγικές επιφυλάξεις με σαρωτικές εγγυήσεις που θα υποστηρίζονται τόσο από τα κράτη μέλη όσο και από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, παράλληλα με νομικές εγγυήσεις για την προστασία των κρατών μελών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, όπως το Euroclear, από την παράνομη απαλλοτρίωση των περιουσιακών τους στοιχείων από "φιλικές προς τη Ρωσία δικαιοδοσίες".

Η προοπτική αντίποινων ήταν μεταξύ των πολλών ερωτημάτων που έθεσε ο Βέλγος πρωθυπουργός Μπαρτ Ντε Βέβερ σε επιστολή που απέστειλε στην πρόεδρο της Κομισιόν την περασμένη εβδομάδα.

"Αυτοί οι κίνδυνοι δεν είναι δυστυχώς δυνητικοί αλλά πραγματικοί", δήλωσε ο Βέλγος πρωθυπουργός.

Εάν δεν υπάρξει συμφωνία για το δάνειο αποζημιώσεων, η ΕΕ θα καταφύγει σε κοινό δανεισμό, όπως έκανε κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, δήλωσε η Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν την Τετάρτη. Η έκδοση θα ανέλθει σε περίπου 45 δισεκατομμύρια ευρώ μόνο για το 2026.

Η επιλογή του κοινού χρέους, την οποία υποστηρίζει το Βέλγιο, θα άφηνε ανέγγιχτα τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία και θα απέφευγε τυχόν νομικές παγίδες. Όμως η ιδέα αυτή βρίσκει αντίθετη τη συντριπτική πλειονότητα των κρατών μελών λόγω των άμεσων επιπτώσεων που θα είχε στα εθνικά ταμεία.

Σύμφωνα με την Επιτροπή, οι δύο επιλογές που παρουσιάστηκαν την Τετάρτη - το δάνειο για αποζημιώσεις και το κοινό χρέος - έχουν σχεδιαστεί για να καλύψουν τις εξελισσόμενες χρηματοδοτικές ανάγκες της Ουκρανίας με "ευέλικτο και αποτελεσματικό τρόπο, ανεξάρτητα από την κατάσταση επί του εδάφους, είτε η χώρα βρίσκεται σε εμπόλεμη είτε σε κατάσταση ειρήνης".

Ο παράγοντας Τραμπ

Τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, παγωμένα από τις κυρώσεις από τις αρχές του 2022, έχουν μπει στον κατάλογο των διαπραγματεύσεων που ξεκίνησαν οι Ηνωμένες Πολιτείες για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.

Το αρχικό ειρηνευτικό σχέδιο των 28 σημείων, που συντάχθηκε από Αμερικανούς και Ρώσους αξιωματούχους χωρίς ευρωπαϊκή συμβολή, περιείχε μια εξαιρετικά αμφιλεγόμενη ιδέανα χρησιμοποιηθούν τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία σε επενδυτικά σχήματα προς εμπορικό όφελος της Ουάσινγκτον και της Μόσχας.

Το μοντέλο αυτό προκάλεσε οργή στους Ευρωπαίους, οι οποίοι έσπευσαν να τονίσουν ότι οποιαδήποτε απόφαση υπό την άμεση δικαιοδοσία τους θα ήταν δική τους.

Ενώ το σχέδιο έχει αλλάξει σημαντικά μετά από αρκετούς γύρους συνομιλιών μεταξύ Ουκρανών και Αμερικανών, η τύχη των περιουσιακών στοιχείων παραμένει ανοιχτή.

"Τα πιο ευαίσθητα πράγματα και τα πιο δύσκολα ερωτήματα αφορούν τα εδάφη, τα δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία", δήλωσε την Τρίτη ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι.

"Δεν μπορώ να μιλήσω εκ μέρους των Ευρωπαίων ηγετών για τα δεσμευμένα χρήματα στην Ευρώπη. Μπορώ μόνο να μοιραστώ την άποψή μου και αυτοί μπορούν να με υποστηρίξουν", πρόσθεσε.

"Αυτό που έχει σημασία είναι ότι όλα είναι δίκαια και διαφανή. Ότι δεν παίζονται παιχνίδια πίσω από την πλάτη της Ουκρανίας".

Στην καυστική επιστολή του προς τη φον ντερ Λάιεν, ο Ντε Βέβερ προειδοποίησε ότι η προώθηση του δανείου για τις αποζημιώσεις σε αυτό το στάδιο "θα είχε ως παράπλευρη απώλεια ότι εμείς, ως ΕΕ, ουσιαστικά εμποδίζουμε την επίτευξη μιας ενδεχόμενης ειρηνευτικής συμφωνίας".

Ο Ντε Βέβερ σημείωσε ότι είναι "πολύ πιθανό" η Ρωσία να μην ανακηρυχθεί "ηττημένη πλευρά" και επομένως να δικαιούται να ανακτήσει την κρατική της περιουσία στο πλαίσιο των κυρώσεων της ΕΕ.

"Καθώς μπορούμε να αναμένουμε ότι η Ουκρανία δεν θα είναι σε θέση ούτε πρόθυμη να επιστρέψει τα δάνεια που της έχουν χορηγηθεί με βάση αυτά τα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία, φαίνεται βέβαιο ότι θα απευθυνθεί και πάλι στον Ευρωπαίο φορολογούμενο", δήλωσε.

Τα σχόλια του Ντε Βέβερ σχετικά με τις ειρηνευτικές συνομιλίες θεωρήθηκαν «απαράδεκτα» από διπλωμάτες της ΕΕ, οι οποίοι υποστήριξαν ότι υπονομεύουν την ευρωπαϊκή ενότητα έναντι της Μόσχας.

Την Τετάρτη, η φον ντερ Λάιεν αντέκρουσε την άποψη του Ντε Βέβερ.

"Αυξάνουμε το κόστος του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας. Και αυτό θα πρέπει να λειτουργήσει ως περαιτέρω κίνητρο για τη Ρωσία να εμπλακεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων", δήλωσε η πρόεδρος της Κομισιόν.

Οι πρέσβεις θα ξεκινήσουν συζητήσεις επί των νομικών κειμένων αργότερα την Τετάρτη, μετά την αναμενόμενη παρουσίαση της Φον ντερ Λάιεν. Ο στόχος είναι να υπάρξει συμφωνία όταν οι ηγέτες της ΕΕ συναντηθούν στα μέσα Δεκεμβρίου στη σύνοδο κορυφής, πράγμα που σημαίνει ότι είναι πολύ στενά τα χρονικά περιθώρια.

Πιεστικό για τους Ευρωπαιους είναι και το πρόγραμμα ύψους 8,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων που πρόκειται να χορηγήσει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) στην Ουκρανία. Για να λάβει το ΔΝΤ την τελική του απόφαση, θα χρειαστεί σταθερές δεσμεύσεις από τους Ευρωπαίους συμμάχους για να διασφαλιστεί η μακροοικονομική σταθερότητα του Κιέβου.