«This is war»: Η «Ιλιάδα» του 21ου αιώνα στο Πόρτα

«This is war»:  Η «Ιλιάδα» του 21ου αιώνα στο Πόρτα
Από Γιώργος Μητρόπουλος
Κοινοποιήστε το άρθροΣχόλια
Κοινοποιήστε το άρθροClose Button
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Ένα σπουδαίο καναδό σκηνοθέτη και ένα βραβευμένο καναδικό έργο μας προτείνει ο Θωμάς Μοσχόπουλος στο θέατρο Πόρτα. Πρόκειται για τον Άλαν Ντίλγουορθ, συνεργάτη του διάσημου βρετανού συγγραφέα Έντουαρντ Μποντ και βασικό συντελεστή του σημαντικότερου ίσως θεάτρου σύγχρονου ρεπερτορίου του Τορόντο, του Soulpepper Theatre, ο οποίος ανεβάζει στη χώρα μας ένα από τα πιο επιτυχημένα έργα που παρουσιάστηκαν στον Καναδά τα τελευταία χρόνια: το «This is War» της 37χρονης Χάνα Μόσκοβιτς, που έκανε πρεμιέρα το 2013. Έχουμε λοιπόν μια λαμπρή ευκαιρία να δούμε τι απασχολεί την καναδική θεατρική δραματουργία και να πάρουμε μια γεύση από τη δουλειά που κάνουν οι σκηνοθέτες εκεί.

Η αρχιδεκανέας Τάνια Γιανγκ, ο λοχίας Στίβεν Χιούζ, ο στρατιώτης Τζόνι Χέντερσον και ο λοχίας Κρις Άντερς, όλοι μέλη της καναδικής αποστολής στο Αφγανιστάν, έχουν βιώσει μια θηριωδία στην προσπάθεια να κρατήσουν ένα από τα δυσκολότερα εδάφη στην περιοχή. Καθώς ο καθένας δίνει μια σκληρή συνέντευξη, ανακαλούν τη δική τους επίπονη εκδοχή των γεγονότων των τελευταίων ημερών, που οδήγησαν στο φρικτό συμβάν μεταξύ «ειρηνευτικών δυνάμεων» και Αφγανών. Ποιο είναι το ψυχικό κόστος της βίας; Ποιος είναι ο πραγματικός πόλεμος εν τέλει; Πόσο δυσδιάκριτος είναι ο εχθρός; Ποιοι οι αθώοι; Και ποιοι οι ένοχοι;

Συναντήσαμε τον Άλαν Ντίλγουορθ, κατά την παραμονή του στην Αθήνα και συζητήσαμε για τα θέματα του έργου, για τους πολέμους σήμερα και τα διλήμματα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα.

-Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο έργο στην πρώτη σας σκηνοθεσία στην Ελλάδα;

Είναι ένα έργο που ήθελα εδώ και αρκετό καιρό να ανεβάσω. Η συγγραφέας είναι φίλη μου και είναι διάσημη στον Καναδά. Όταν συζητήσαμε με τον Θωμά Μοσχόπουλο, τι θα άξιζε τον κόπο να δει το ελληνικό θεατρικό κοινό, του έδωσα μια σειρά από έργα να διαβάσει και να αποφασίσει. Εξεπλάγην που διάλεξε το «This is war». Η έκπληξή μου οφειλόταν ότι το έργο έχει πολύ στενή σχέση με τον Καναδά: αφορά καναδούς στρατιώτες σε μια αποστολή στο Αφγανιστάν. Το θέμα του είναι καθολικό βέβαια και μας αφορά όλους. Με χαροποίησε λοιπόν ιδιαίτερα η επιλογή του, γιατί είναι ένα έργο που μου αρέσει πολύ και ήθελα να το δουλέψω.

-Ποιο είναι το στοιχείο που έχει και μας αφορά όλους;

Το έργο έχει να κάνει, πέρα από τον πόλεμο, με τη σχέση μας με τη βία. Μπαίνω στον πειρασμό να πω ότι για μένα αυτό το έργο είναι η Ιλιάδα του 2015. Μπορεί να ακούγεται υπερβολικό, καθώς βρισκόμαστε στην Ελλάδα, την πατρίδα του εμβληματικού έπους, αλλά έχει αρκετά κοινά στοιχεία. Λειτουργεί ως ένας ιδιότυπος καθρέφτης του έπους. Και τα δύο έργα έχουν να κάνουν με τον τρόπο τους με το κλέος, με τη φήμη. Οι ήρωες των δύο έργων θέλουν να τους θυμούνται για αυτό που έχουν κάνει. Πλέον όμως οι ηρωικοί λόγοι και οι μεγάλοι σκοποί εκλείπουν. Είναι πλέον δύσκολο να μην βλέπεις με κυνισμό και ρεαλισμό οτιδήποτε συμβαίνει σήμερα στον πλανήτη. Δεν υπάρχουν μεγάλες ιδέες για να πολεμήσεις. Απλά μεγάλα συμφέροντα. Γι’ αυτό το λόγο, για μένα, αυτό το έργο λειτουργεί ως μια μελέτη των ανθρώπων που συμμετέχουν σε έναν πόλεμο. Μοιάζει σαν το Αφγανιστάν να είναι με τον τρόπο του, μια ιδιότυπη Τροία. Δεν υπάρχει ωραία Ελένη, αλλά ο Οσάμα Μπιν Λάντεν. Το έργο μας προσγειώνει στην πραγματικότητα που ζούμε σήμερα. Μας γειώνει στο σήμερα, δείχνοντας μας στον καθρέφτη ποιοι ακριβώς είμαστε.

-Λαμβάνοντας υπόψη τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι, δεν είμαστε μόνιμα πλέον σε εμπόλεμη κατάσταση;

Ναι ακριβώς αυτό συμβαίνει. Ακόμη κι αν ο πόλεμος δεν έχει κατά κάποιο τρόπο κηρυχτεί, αν λάβουμε υπόψη τις τρομοκρατικές επιθέσεις που συμβαίνουν σε διάφορες πόλεις του δυτικού κόσμου, είμαστε σε κατάσταση πολέμου. Ακόμη κι εδώ στην Ελλάδα, δεν ζείτε έναν πόλεμο; Έναν οικονομικό πόλεμο; Αυτό που έχει αλλάξει στους πολέμους που συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια είναι το πρόσωπο και η φύση του εχθρού. Και οι Ηνωμένες Πολιτείες στο εσωτερικό τους ζουν έναν άλλο πόλεμο: οι πυροβολισμοί και οι σκοτωμοί που γίνονται κάθε λίγο και λιγάκι σε διάφορες πόλεις, δείχνουν ότι ακόμη και η υπερδύναμη αντιμετωπίζει σοβαρά θέματα, που δεν μπορεί να λύσει.

-Πώς λοιπόν παρουσιάζει το συγκεκριμένο έργο, τον πόλεμο;

Καταρχάς, το έργο έχει ένα κοινωνικοπολιτικό επίπεδο που σχολιάζει τον πόλεμο. Δεν πρόκειται όμως για ένα αντιπολεμικό έργο. Αντίθετα μελετά εις βάθος τη φύση του, τον τρόπο που λειτουργεί και τις συνέπειές του στην ανθρώπινη φύση. Η συγγραφέας έχει μελετήσει τους μηχανισμούς του πολέμου, ενώ στην πολυετή ραδιοφωνική εκπομπή που έκανε στον Καναδά, με τίτλο Afghanada, έχει αναδείξει όλες τις πτυχές του πολέμου στο Αφγανιστάν, μέσα από συνεντεύξεις δεκάδων στρατιωτών. Γι’ αυτό το λόγο το συγκεκριμένο έργο αποτελεί στην ουσία ένα πορτραίτο του πολέμου σήμερα. Κατά τη γνώμη μου έχει εξαιρετική ακρίβεια και λεπτομέρεια αυτό το πορτραίτο και είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για να προσεγγίσουμε και άλλους πολέμους, όπως στο Ιράκ. Είναι σαν ένα εγχειρίδιο του τρόπου που η Δύση εμπλέκεται σε πόλεμο τις τελευταίες δεκαετίες, όχι μόνο στη Μέση Ανατολή, αλλά και σε άλλες γωνιές του πλανήτη.

-Άρα αν δεν είναι ένα αντιπολεμικό έργο τότε ποιος είναι ο στόχος του;

Μας δίνει τη δυνατότητα να ρίξουμε μια ματιά στην πραγματική κατάσταση του πολέμου. Είναι μια εμπειρία πολέμου, μια γεύση του, χωρίς να χρειάζεται να πάμε επιτόπου και να δούμε τι συμβαίνει. Σκεφτείτε το αυτό στην περίπτωση του Καναδά. Η χώρα μας ήταν σε πόλεμο, αλλά εμείς εκεί δεν παίρναμε χαμπάρι τι ακριβώς γινόταν στο Αφγανιστάν. Όλα ήταν πάρα πολύ μακριά μας. Γι’ αυτό η Χάνα Μόσκοβιτς έγραψε αυτό το έργο, που αγαπήθηκε στη συνέχεια πολύ όχι μόνο από τους καναδικούς αλλά και από τους αμερικανικούς θιάσους. Για να δείξει στον καναδικό λαό, τι ακριβώς συνέβαινε κάποια χιλιάδες χιλιόμετρα, μακριά από την πατρίδα. Το κακό με τη Βόρεια Αμερική είναι ότι βρίσκεται τόσο μακριά από την καρδιά των γεγονότων που η ίδια τις περισσότερες φορές προκαλεί, ώστε να μην αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα, τις συνέπειες των πράξεών της. Όλα φτάνουν εκεί φιλτραρισμένα και απόλυτα διαμεσολαβημένα, ώστε να μην ταράζεται κανείς από τις πολιτικές αποφάσεις που έχουν ληφθεί. Το ίδιο ισχύει και με τη Μεγάλη Βρετανία. Δεν είναι ουσιαστικό τμήμα της Ευρώπης. Είναι αποκομμένη όχι μόνο γεωγραφικά αλλά και ουσιαστικά από το τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

-Ο Καναδάς όμως δεν παίζει το ίδιο γεωπολιτικό παιχνίδι;

Ο Καναδάς είναι δεμένος στο άρμα των Ηνωμένων Πολιτειών και κάνει αυτό που αποφασίζουν. Γι’ αυτό το λόγο αισθάνομαι βαθιά ενοχή για τις πράξεις των κυβερνήσεών μας. Δεν μπορώ να ξυπνάω το πρωί και να μην σκέφτομαι τις συνέπειες που υπάρχουν στις ζωές άλλων λαών. Όλοι μας είμαστε ένοχοι, όταν γίνεται κάτι τέτοιο. Ο κάθε πολίτης. Οι στρατιώτες που επέστρεφαν πριν από λίγα χρόνια από το Αφγανιστάν δεν ήταν μόνο κατεστραμμένοι αλλά και όλοι οι συμπολίτες μας τους έκαναν κριτική για αυτό που έκαναν. Ο Καναδάς έχει δημιουργήσει εδώ και χρόνια μια εικόνα ειρηνοποιού ή ότι προσφέρει πολλά σε ειρηνευτικές αποστολές. Στο Αφγανιστάν μόνο ειρηνευτικά δεν πήγαμε. Εμείς ήμασταν ο εχθρός για το λαό εκεί. Γι’ αυτό και ο πρώτος τίτλος του έργου ήταν «Είμαστε σε πόλεμο», για να αφυπνίσει την καναδική κοινωνία για το τι ακριβώς συνέβαινε. Επειδή ο πρώην πρωθυπουργός του Καναδά ήταν ένα τέρας, ελπίζω τώρα όπως και πολλοί συμπολίτες μου, ότι με την καινούργια κυβέρνηση του Τζάστιν Τριντό όλα αυτά θα αλλάξουν.

-Πέρα όμως από το κοινωνικοπολιτικό επίπεδο του έργου που έχει να κάνει με τον πόλεμο, δεν υπάρχει και ένα επίπεδο πιο ανθρώπινο, πιο προσωπικό, που αφορά όλους μας;

Ναι ακριβώς. Νομίζω ότι το έργο είναι μια μεταφορά που αφορά τον κάθε άνθρωπο. Έχει να κάνει με το πώς υποφέρουμε όταν αντιμετωπίζουμε μια σύγκρουση, μια διένεξη. Τη σχέση μας με τη σύγκρουση και το πώς αντικειμενοποιούμε όλους τους υπόλοιπους που εμπλέκονται σ’ αυτήν: είτε πρόκειται για έναν Ταλιμπάν ή για μια γυναίκα. Το πώς ο φόβος μας κάνει να προστατεύουμε τον εαυτό μας και να τον εξοπλίζουμε με οποιοδήποτε μέσο. Σε ψυχολογικό επίπεδο, έχει για μένα την ίδια σημασία που έχει και το κοινωνικοπολιτικό επίπεδο. Τι συμβαίνει δηλαδή στην ανθρώπινη προσωπικότητα η οποία μπαίνει σε έναν αγώνα επιβίωσης. Πώς αλλάζει και σε τι μετατρέπεται για να ζήσει. Και αυτό με ενδιαφέρει να το δούμε και στην καθημερινή μας ζωή: πώς αυτή αλλάζει από την εμπόλεμη κατάσταση στην οποία βρίσκεται, είτε πρόκειται για την Καμπούλ, την Αθήνα, το Παρίσι, ή την Βαγδάτη.

-Οπότε τι θα δούμε επί σκηνής;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Αυτό που με ενδιαφέρει στις δουλειές μου είναι η λιτή σκηνοθεσία. Αυτό που θα δείτε είναι αρκετά ποιητικό. Θα αναδεικνύει με απλό και σαφή τρόπο το κείμενο, ενώ θα είναι ταυτόχρονα μεταφορικό. Θα υπάρχει η μεταφορά μιας ερήμου στην παράσταση, που θα είναι εκεί μόνιμα, είτε τη βλέπετε, είτε όχι. Είναι η έρημος του Αφγανιστάν αλλά και το άνυδρο τοπίο συναισθημάτων των ηρώων. Ψυχολογικά βρίσκονται σε μια έρημο. Αυτό που με ενδιέφερε κυρίως είναι οι σχέσεις αυτών των χαρακτήρων και αυτές φέρνω στην επιφάνεια.

-Είχατε δυσκολία να δουλέψετε με τους έλληνες ηθοποιούς;

Απολύτως καμιά. Τα αγγλικά τους ήταν καταπληκτικά και δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα. Η μετάφραση του έργου στα ελληνικά θεωρώ επίσης ότι είναι εξαιρετική και αυτό μπορώ να το καταλάβω από τον τρόπο ομιλίας των ηθοποιών, τη δύναμη των λέξεων που ακούω, αλλά και τις ατμόσφαιρες που βλέπω να χτίζονται μπροστά μου. Το έργο της Χάνα είναι ούτως ή άλλως πολύ δυνατό, πολύ δυναμικό και αυτό βοηθάει πολύ. Είναι ποιητικό, αλλά έχει μια ποίηση που δεν έχει καμιά σχέση με τον Σαίξπηρ. Με βοήθησε επίσης η βοηθός μου στο έργο, η Άννα Μιχελή, η οποία ήταν εξαιρετική. Για μένα ήταν πολύ καταπληκτική εμπειρία να βλέπω μια ξένη γλώσσα επί σκηνής αλλά και τα μέσα που χρησιμοποιούν οι ηθοποιοί εδώ για να ανταπεξέλθουν σε αυτό που τους ζητώ.

-Συνήθως τι σας ενδιαφέρει, όταν επιλέγετε να σκηνοθετήσετε ένα κείμενο;

Έχω μια πολύ καλή σχέση με τον συγγραφέα Έντουαρντ Μποντ. Είμαστε φίλοι. Το έργο του μπορώ να πω ότι με διαμόρφωσε ως σκηνοθέτη. Περνώντας λοιπόν ο καιρός και δουλεύοντας με πολλά κείμενα, κατάλαβα ότι αυτό που με ενδιαφέρει κυρίως είναι το ζήτημα της δικαιοσύνης. Το τι είναι όμως η δικαιοσύνη και πώς απονέμεται είναι κάτι πολύ περίπλοκο. Αυτό το ζήτημα είναι ακόμη πιο επίκαιρο στις μέρες μας και κατά τη γνώμη μου έχει μετουσιωθεί στο τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Στο θέατρο που με ενδιαφέρει λοιπόν, επιστρέφω στα ερωτήματα που θέτει το συγκεκριμένο έργο. Ποια είναι αυτά; Τι σημαίνει, τι είναι η ανθρώπινη δικαιοσύνη; Η ουσία στο έργο είναι πώς αυτή η ατομική αίσθηση δικαιοσύνης συναντά τον συνάνθρωπο και σε τι τον μεταμορφώνει. Αυτή η μεταμόρφωση είναι που με ιντριγκάρει. Έχω φίλους που πιστεύουν ότι ο άνθρωπος δεν αλλάζει. Εγώ δεν το πιστεύω. Με ενδιαφέρουν λοιπόν κείμενα και έργα που μπορώ να δημιουργήσω μια μοναδική εμπειρία για μένα, για τους θεατές, για τους καλλιτέχνες με τους οποίους συνεργάζομαι. Αυτά τα κείμενα πρέπει λοιπόν να έχουν την πολυπλοκότητα, το ενδιαφέρον και τους χαρακτήρες που θα με πείσουν ότι μπορεί να βγει κάτι συναρπαστικό από αυτά.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Περισσότερα για τον Άλαν Ντίλγουορθ

Ποια είναι η συγγραφέας Χάνα Μόσκοβιτς

Η Καναδή θεατρική συγγραφέας Χάνα Μόσκοβιτς που γεννήθηκε το 1978, έγινε ευρέως γνωστή τη δεκαετία του 2000. Έχει χαρακτηριστεί ως «η νέα πνοή της ανεξάρτητης σκηνής” από το περιοδικό Toronto Life, το «παιδί-θαύμα του καναδικού θεάτρου» από το ραδιόφωνο του CBC, «εκνευριστικά ταλαντούχα» από το Eye Weekly και «ο σκοτεινός άγγελος του θεάτρου του Τορόντο» από το Toronto Star. Περιοδικά κι εφημερίδες όπως η National Post, Globe and Mail και
Now Magazine την έχουν χαρακτηρίσει ως «την πιο hot νεαρή θεατρική συγγραφέα». Έγινε ευρέως γνωστή για τα έργα της “East of Berlin”,“The Russian Play” και “This Is War”.

Το βραβευμένο «This Is War» έκανε πρεμιέρα το 2013 κερδίζοντας τις εντυπώσεις και πλήθος βραβείων. Ένας κριτικός έγραψε χαρακτηριστικά: “η Μόσκοβιτς ρίχνει φως σε τεράστια ζητήματα, όπως η σεξουαλική παρενόχληση στο στρατό, χωρίς όμως να ηθικολογεί. Είναι μια ιστορία για τέσσερις καλούς ανθρώπους σ’ ένα κακό μέρος και όλη τη γκρίζα ζώνη που αυτό περιλαμβάνει.”
Άλλα έργα της Μόσκοβιτς είναι το “Little One”, “The Children’s Republic” και “The Huron Bride”. Τα έργα της έχουν παρουσιαστεί σε όλο τον Καναδά, όπως στο Magnetic North Theatre Festival, Toronto’s Factory Theatre, Edmonton’s Theatre Network, the Manitoba Theatre Centre, Vancouver’s Firehall Arts Centre και Alberta Theatre Projects.

Η Μόσκοβιτς έχει σταθερή πλέον συνεργασία ως θεατρική συγγραφέας με το Tarragon Theatre, ενώ από το 2006 έως το 2011 συνεργάστηκε με το CBC για τη ραδιοφωνική θεατρική σειρά Afghanada. Ανάμεσα στα βραβεία που έχει λάβει είναι το Dora Mavor Moore Award το 2010 για το In This World και το Trillium Book καιToronto Critic’s Awards το 2014 για το This Is War. Έχει, επίσης, κερδίσει το SummerWorks Prize για την καλύτερη παραγωγή, ενώ έχει υπάρξει υποψήφια για το Siminovitch Prize, το Governor General’s Award, το Carol Bolt Award, το Susan Smith Blackburn Prize και το KM Hunter Award και το Toronto Arts Council Foundation Emerging Artist Award.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Μετάφραση: Θωμάς Μοσχοπουλος
Σκηνοθεσία: Άλαν Ντίλγουορθ
Σκηνικά-Κοστούμια: Έλλη Παπαγεωργακοπούλου
Σχεδιασμός φωτισμών: Σοφία Αλεξιάδου
Βοηθός σκηνοθέτη: Άννα Μιχελή
Ερμηνεύουν: Άννα Καλαϊτζίδου, Γιάννης Γιαννούλης, Ηλίας Μουλάς, Αναστάσης Ροϊλός

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

ΘΕΑΤΡΟ ΠΟΡΤΑ
Μεσογείων 59, τηλ. 210 77 11 333, www.porta-theatre.gr

ΜΕΡΕΣ ΚΑΙ ΩΡΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ
Πέμπτη 21.15, Παρασκευή 21.15, Κυριακή 18.30

ΤΙΜΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ
Κανονικό 15€
Φοιτητικό, AMEA, άνω των 65, Πολυτέκνων 10€
Ανέργων 8€
Κάθε Πέμπτη ενιαίο εισιτήριο 10€

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Κοινοποιήστε το άρθροΣχόλια

Σχετικές ειδήσεις

«Τραντάχθηκε» ξανά η Ισλανδία: Νέα έκρηξη ηφαιστείου στο Γκρίνταβικ

Γαλλία-Βραζιλία: Προσέγγιση μέσω... βιοποικιλότητας

Ισόβια κάθειρξη για την μητέρα από την Πάτρα για τον θάνατο της πρωτότοκης κόρης της