«Προς Δαμασκόν»: Στο λαβύρινθο του μυαλού του Στρίντμπεργκ

«Προς Δαμασκόν»: Στο λαβύρινθο του μυαλού του Στρίντμπεργκ
Από Γιώργος Μητρόπουλος
Κοινοποιήστε το άρθροΣχόλια
Κοινοποιήστε το άρθροClose Button
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Το «Προς Δαμασκόν» (1898-1900) είναι ένα έργο του Αύγουστου Στρίντμπεργκ, ή πιο σωστά μια τριλογία που δεν έχουμε δει ξανά να ανεβαίνει στη χώρα μας. Αυτή την αποστολή αναλαμβάνει η Ρούλα Πατεράκη, από την Τετάρτη 11 Μαΐου στην Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το έργο της δεν είναι καθόλου εύκολο, καθώς αυτό το πυρετώδες πολυσέλιδο κείμενο είναι στην ουσία μια σχεδόν ακριβής βιογραφική παρουσίαση της ζωής του Αύγουστου Στρίντμπεργκ, τι έχει συμβεί στη ζωή του αλλά και τι θα συμβεί μετά, των πνευματικών και μεταφυσικών ζητημάτων που τον απασχολούν, αλλά και της σχέσης του με τις γυναίκες που έχει περάσει ήδη από τα σαράντα κύματα.

Διαβάζοντας το έργο, εντυπωσιάζεσαι με τη δύναμή του, με την υποδόρια ενέργειά του, με τις «ατάκες του», με την ενάργειά του και τον τρόπο που συμπυκνώνει όλα τα ζητήματα της ανθρώπινης φύσης και την ουσία της ύπαρξης. Πρόκειται για μια καταγραφή της θύελλας που επικρατεί στη ζωή του δημιουργού, ώσπου να βρει την ψυχική γαλήνη, την έξοδο προς κάτι άλλο. Είναι επίσης οι πειρασμοί που μένουν μόνιμα μέσα στο μυαλό του, μέχρι να βρει τη Δαμασκό του (αν τελικά τη βρίσκει), οι έρωτες, η συνήθεια, η ωριμότητα, οι αναγκαίοι αποχαιρετισμοί. Πρόκειται για τη διανοητική περιπέτεια μιας ολόκληρης ζωής, που δεν μπορεί παρά να σε συναρπάζει, καθώς ηλεκτρίζεται μεταξύ των άκρων, πυρακτώνεται για να βρει ξανά την σταθερή της θερμοκρασία. Τα πάντα προκύπτουν από το ελκυστικό χάος ενός καταπληκτικού μυαλού. Ένα τρισμέγιστο έργο, που μοιάζει να επικοινωνεί με τον δικό του ιδιότυπο τρόπο με το «Όταν ξυπνήσουμε εμείς οι νεκροί» του Ερρίκου Ίψεν, που παίζεται παράλληλα στο θέατρο Τέχνης και έχει γραφτεί την ίδια εποχή.

Ένας άνδρας χωρίς όνομα, ο Άγνωστος, ένα alter ego του ίδιου του Στρίντμπεργκ, είναι το κεντρικό πρόσωπο της τριλογίας. Λάτρης των θηλυκών, και συνάμα μισογύνης, ο Άγνωστος αποπλανεί μια περαστική, την Κυρία. Άλλοτε μαζί της κι άλλοτε χωριστά, πορεύεται στις εσχατιές του ονείρου και της πραγματικότητας, του υπερβατισμού και του ρεαλισμού, του μυστικισμού και του χριστιανισμού, της τρέλας και της λογικής.

Η Λουκία Μιχαλοπούλου ερμηνεύει την Κυρία. Μιλήσαμε μαζί της για αυτό το εμβληματικό έργο, τα ζητήματα που θέτει, αλλά και για το τι ακριβώς θα δούμε στην σκηνή της Στέγης.

-Γιατί δεν έχουμε ξαναδεί το συγκεκριμένο έργο στην Ελλάδα;

Ειλικρινά δεν μπορώ να το εξηγήσω, γιατί πρόκειται για αριστούργημα. Θεωρώ ότι είναι από τα καλύτερα έργα του Στρίντμπεργκ. Το έγραψε σε μια περίοδο, που την ονόμασε κόλαση, καθώς εκδηλώθηκαν στον μέγιστο βαθμό όλα τα προσωπικά του αδιέξοδα. Είναι αρκετά βιογραφικό. Έχει πολύ ενδιαφέρον γιατί έχει να κάνει με τη σχέση του συγγραφέα με το ίδιο του το είναι, με τις γυναίκες αλλά και με την τέχνη του. Αποτυπώνει την ψυχική αλλά και τη σωματική του ασθένεια. Μοιάζει να είναι μια επιτομή των έργων του, σαν να τα φέρει όλα εντός του και τα προηγούμενα, αλλά και τα επόμενα. Στα ελληνικά μεταφράστηκε πριν από τέσσερα χρόνια από την Μαργαρίτα Μέλμπεργκ. Η Ρούλα Πατεράκη έχει κάνει μια συγκλονιστική διασκευή. Ταυτόχρονα, στην παράστασή μας θα υπάρχουν και άλλα κείμενα του Στρίντμπεργκ, που έχουν γραφτεί στην περίοδο που ονομάζει ο ίδιος κόλαση.

-Ποιος είναι ο χαρακτήρας που ερμηνεύεις;

Είμαι η Κυρία στο έργο. Πρόκειται στην ουσία για την δεύτερη γυναίκα του, τη δημοσιογράφο Φρίντα Ουλ, που μόλις είχε χωρίσει. Πολλά δικά της στοιχεία αποτελούν τον χαρακτήρα που υποδύομαι. Είχαν μια σχέση μίσους, η οποία βασιζόταν πολύ στο σεξ. Πέρα όμως από την Φρίντα Ουλ έχει προσθέσει στοιχεία στο χαρακτήρα μου από όλες τις γυναίκες, με τις οποίες είχε κάποια σχέση.

-Ποια είναι η υπόθεση αυτής της τριλογίας και έχει σχέση το ένα έργο με τα άλλα; Μπορεί να ανέβει το καθένα αυτόνομα;

Ναι ανεβαίνουν και αυτόνομα τα τρία μέρη. Είναι αρκετά αφηρημένο το έργο. Δίνει μόνο τις αναγκαίες πληροφορίες στον θεατή. Είναι τρομερά σύγχρονο, όσον αφορά τον τρόπο γραφής του, αν λάβουμε υπόψη την εποχή και τις συνθήκες που γράφτηκε. Στο πρώτο μέρος έχουμε τη συνάντηση του Άγνωστου, που είναι το alter ego του Στρίντμπεργκ με την Κυρία. Συναντούνται τυχαία στην γωνία του δρόμου και ουσιαστικά την αποπλανεί. Την κάνει να εγκαταλείψει τον άνδρα και το σπίτι της. Της υπόσχεται ότι θα την κάνει την τέλεια Γυναίκα. Θα την πλάσει όπως θέλει. Γι’ αυτό την ονομάζει Εύα. Της ζητάει μόνο να μην διαβάσει το τελευταίο του βιβλίο. Κι αυτό γιατί εκεί, επειδή μόλις είχε χωρίσει με την προηγούμενη γυναίκα του, λέει τα χειρότερα για το γυναικείο φύλο. Φεύγουν λοιπόν μαζί και ξεκινούν μια περιπλάνηση. Όταν διαβάσει η Φρίντα Ουλ το βιβλίο, τότε θα αρχίσουν τα προβλήματα για το ζευγάρι. Είναι σαν όλα να αλλάζουν, όταν γεύεται τον καρπό της γνώσης. Χωρίζουν, τα ξαναβρίσκουν.

-Τι γίνεται στο δεύτερο μέρος;

Εκεί βρίσκουμε την Φρίντα Ουλ να έχει μεταμορφωθεί σε μια γυναίκα που θυμίζει τη Λαίδη Μάκβεθ. Προσπαθεί με κάθε τρόπο να τον εκδικηθεί και να τον κάνει να πονέσει. Είναι έγκυος στο παιδί του. Ο Στρίντμπεργκ μπαινοβγαίνει στα άσυλα και πίνει διαρκώς. Έχει φαντασιώσεις και οράματα. Αυτή ήταν όντως η πραγματικότητα που ζούσε εκείνη την περίοδο. Προσπαθούσε να συμφιλιωθεί με τα θέλω του, με τον εαυτό του. Στο τρίτο μέρος, αλλάζει η μορφή του έργου. Είναι σαν μια ονειροφαντασία. Θα μπορούσε όλη η τριλογία να είναι ένα όνειρο. Το τρίτο μέρος είναι το πιο δύσκολο, καθώς δεν υπάρχει μια σαφής πλοκή, αλλά ταυτόχρονα είναι και το πιο ενδιαφέρον. Μοιάζει πολύ με το «Ονειρόδραμα», σαν μορφή και σαν ατμόσφαιρα. Τα πάντα μετατρέπονται σε εφιάλτη. Όλα γίνονται για να συμφιλιωθεί με τη φύση του και να περάσει στην απέναντι όχθη, στον θάνατο, στην ψυχική ηρεμία. Όλο το «Προς Δαμασκόν» είναι ένα ταξίδι προς την αυτογνωσία, την συμφιλίωση του ήρωα αλλά και του Στρίντμπεργκ με το είναι του, προς έναν τόπο όπου θα βρει τη γαλήνη.

-Ποια είναι τα βασικά θέματα που αναπτύσσονται ή θίγονται στο θεατρικό έργο;

Στο επίκεντρο βρίσκεται η σχέση του ανθρώπου με τον εαυτό του, του συγκεκριμένου συγγραφέα με τον δαίμονά του. Η γυναίκα παίζει πολύ μεγάλο ρόλο στη ζωή του. Οι σχέσεις του Στρίντμπεργκ με τις γυναίκες ήταν πολύ ιδιαίτερες, πολύ ιδιόρρυθμες. Τις μισούσε και τις λάτρευε και αυτό αποτυπώνεται γλαφυρά στο έργο. Εγώ αντιπροσωπεύω συνολικά το γυναικείο φύλο στο έργο και υποδύομαι διάφορα γυναικεία πρόσωπα και καταστάσεις, που εκδηλώνουν άλλοτε την αγάπη, τον ερωτισμό και άλλοτε το μίσος, την εκδίκηση.

-Γιατί πιστεύεις ότι ονόμασε το έργο «Προς Δαμασκόν»; Έχει να κάνει με τον Απόστολο Παύλο και την μεταστροφή του από την ειδωλολατρία στον χριστιανισμό; Υπάρχει μια θρησκευτική ή μεταφυσική παράμετρος στο έργο;

Επειδ ουσιαστικά είναι ένα ταξίδι συνειδητοποίησης, αυτογνωσίας, αλλαγής σε έναν τόπο, σε μια κατάσταση διαφορετική, από αυτή που βρίσκουμε τον ήρωα στην αρχή του έργου. Στη Δαμασκό, ο Στρίντμπεργκ θα βρει τη γαλήνη. Δεν λείπουν οι θρησκευτικές και μεταφυσικές αναφορές, καθώς ο ήρωας ψάχνει να βρει αυτή την Ανώτερη Δύναμη που κινεί τα πάντα γύρω μας. Ενώ ξεκινάει άθεος και άπιστος, σταδιακά προσπαθεί να πιστέψει σε κάτι μεγαλύτερο από αυτόν. Η αναφορά στον Απόστολο Παύλο και την μεταστροφή του είναι σαφής και προφανής. Δεν υπονοείται.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

-Φτάνει να πιστέψει σε κάτι;

Αυτό είναι πολύ μεγάλη κουβέντα. Κάποιοι μπορούν να πιστέψουν ότι πραγματικά συμβαίνει. Γιατί φτάνει σε ένα σημείο. Εγώ όμως θεωρώ ότι δεν τα καταφέρνει τελικά. Φτάνει σε ένα οριακό σημείο, όπου θέλει να απαλλαγεί από όλα αυτά που συμβαίνουν στη ζωή του. Κατά τη γνώμη μου δεν συμφιλιώνεται με όλα αυτά που του συμβαίνουν, με όλα αυτά που είναι. Η σκηνοθέτις δεν θέλει να το προσδιορίσει έτσι. Θέλει να μείνει ανοικτό το τέλος. Η γνώμη μου είναι διαφορετική.

-Τι θα δούμε επί σκηνής;

Είναι κάτι πολύ σύνθετο αυτό που θα δείτε επί σκηνής. Η σκηνογραφία παίζει κομβικό ρόλο σ’ αυτή την παράσταση. Ουσιαστικά μπαίνουμε σε έναν λαβύρινθο, που είναι το μυαλό του Στρίντμπεργκ. Ηθοποιοί και θεατές αναζητάμε να βρούμε τη διαδρομή. Τα πρόσωπα εμφανίζονται και εξαφανίζονται διαρκώς, όπως συμβαίνει στον ύπνο μας, ή όταν υπνοβατούμε, χωρίς κάποια λογική εξήγηση, χωρίς ομαλή ροή. Υπάρχει μια έντονη λειτουργία υπνοβασίας και ονείρου στην σκηνική αφήγηση. Κι ερμηνευτικά με αυτόν τον τρόπο προσπαθούμε να το προσεγγίσουμε το έργο, με μια αντιενέργεια. Αντί να υπάρχει μια λογική εξέλιξη των πραγμάτων που οδηγεί κάπου, είναι σαν να κινούμαστε προς τα πίσω και να έρχονται με μια άλλη ροή τα πράγματα. Υπάρχει μια ρευστή πραγματικότητα που αφήνει να βγουν στην επιφάνεια διαφορετικές πλευρές των ίδιων ανθρώπων, που πολλές φορές είναι αντικρουόμενες.

-Σε δυσκόλεψε αυτή η ερμηνευτική προσέγγιση;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Όχι καθόλου, γιατί με τη Ρούλα έχουμε δουλέψει πολύ, έχουμε μια πολύ καλή σχέση και επικοινωνία και μπορώ να αφουγκράζομαι και να καταλαβαίνω αυτό που θέλει ή αυτό που εννοεί. Αυτό είναι άλλωστε το θέατρο που με ενδιαφέρει. Ήμουν έτοιμη γι’ αυτή τη διαδικασία, από καιρό. Με δυσκόλεψε ότι ταυτόχρονα εγώ έπαιζα στον «Θεό της Σφαγής», που απαιτεί έναν άλλο τρόπο λειτουργίας από τον ηθοποιό, μια διαφορετική προσέγγιση.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Δραματουργία, συγγραφή, σύνθεση: Ρούλα Πατεράκη, Μάνος Λαμπράκης
στηριγμένη στη μετάφραση της Μαργαρίτας Μέλμπεργκ του έργου του Α. Στρίντμπεργκ «Προς Δαμασκόν» (εκδ. Κέδρος)
Σκηνοθεσία: Ρούλα Πατεράκη
Σκηνογραφία: Εύα Μανιδάκη
Κοστούμια: Απόλλων Παπαθεοχάρης
Μουσική: Γιώργος Κουμεντάκης
Φωτισμοί: Γιάννης Δρακουλαράκος
Hair & Make up Styling: Παντελής Τουτουντζής
Οργάνωση παραγωγής: Γιάννης Γκουντάρας
Βοηθός σκηνοθέτη: Δανάη Παπουτσή
Βοηθός σκηνογράφου: Μυρτώ Μεγαρίτου
Βοηθός ενδυματολόγου: Μαρία Ζυγούρη
Βοηθοί παραγωγής: Νίκος Νικολαΐδης, Γιάννης Παυλόπουλος, Άρης Κανέλλος

Ερμηνεύουν: Λάζαρος Γεωργακόπουλος, Λουκία Μιχαλοπούλου, Αλέκος Συσσοβίτης, Γιώργος Παπαπαύλου, Κωνσταντίνα Τάκαλου, Όμηρος Πουλάκης, Ανδρέας Αντωνιάδης, Νίκος Μαυράκης, Ευανθία Κουρμούλη, Ευρίκλεια Σωφρονιάδου, Δώρα Στυλιανέση, Σπύρος Βάρελης, Πάνος Τζίνος, Ρούλα Πατεράκη

INFO
Στέγη Ιδρύματος Ωνάση
Συγγρού 107, Πληροφορίες – κρατήσεις: 210 900 5 800
Κεντρική Σκηνή
Από 11 έως 22 Μαΐου 2016
Παραστάσεις: Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή 20:30
Διάρκεια παράστασης: 240 λεπτά (με διάλειμμα)

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Εισιτήρια
Κανονικό: 15 – 18 – 28 €
Μειωμένο ή Μικρή Παρέα (5-9 άτομα): 11 – 14 – 22 €
Μεγάλη Παρέα (10+ άτομα): 9 – 12 – 20 €
ΑΜΕΑ & Άνεργοι: 5 €
Συνοδός ΑΜΕΑ: 10 €

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΗ ΠΩΛΗΣΗ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ
Γραμμή εισιτηρίων
Τ.: 210 900 5 800

Κοινοποιήστε το άρθροΣχόλια

Σχετικές ειδήσεις

Η Έντα Γκάμπλερ ζει και πεθαίνει στο Μπάγκειον, στην Ομόνοια

Νότια Αφρική: Βουτιά θανάτου για πούλμαν - Τουλάχιστον 45 νεκροί

Διεθνές Δικαστήριο: Ο λιμός στη Γάζα αρχίζει