Η στρατηγική σημασία της Τουρκίας είναι αδιαμφισβήτητη: μεταξύ Ευρώπης και Ασίας αποτελεί παίκτη κλειδί για την σταθερότητα στη Μέση Ανατολή σε μια περίοδο τεράστιας…
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ στρατηγική σημασία της Τουρκίας είναι αδιαμφισβήτητη: μεταξύ Ευρώπης και Ασίας αποτελεί παίκτη κλειδί για την σταθερότητα στη Μέση Ανατολή σε μια περίοδο τεράστιας αστάθειας.
Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις του αποτυχημένου τούρκικού πραξικοπήματος στην ευρύτερη περιοχή;
Ας δούμε με ποιο τρόπο η αστάθεια στην Τουρκία θα μπορούσε να επηρεάσει τις σχέσεις με την Ε.Ε και τις ΗΠΑ, τη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους αλλά και τις σχέσεις με το NATO.
Η μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους
Έχουν ήδη διατυπωθεί αμφιβολίες σχετικά με την δέσμευση της Τουρκίας να συνεχίσει να πολεμά το Ισλαμικό Κράτος, κυρίως επειδή οι εξτρεμιστές έχουν βάλει στο στόχαστρο και τους Κούρδους έναν μεγάλο εχθρό του τουρκικού καθεστώτος.
Ο Σεντζίκ Ακτάρ, πολιτικός επιστήμονας από το Κέντρο Πολιτικών Επιστημών της Κωνσταντινούπολης, είπε στο Euronews: «Η Τουρκία απείχε πάντα από το να θεωρείται πιστός σύμμαχος του συνασπισμού κατά του Ισλαμικού Κράτους και δεν πιστεύω πως αυτό θα αλλάξει στην μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα εποχή».
Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα επικεντρωθεί στις εκκαθαρίσεις στον στρατό εκδιώχνοντας όσους θεωρεί ότι ενεπλάκησαν στο πραξικόπημα σύμφωνα Μπράιαν Κλάας, από το London School of Economics, ειδικός σε θέματα πραξικοπημάτων.
«Θα γίνει ακόμη περισσότερο παρανοϊκός», εκτιμά ο δρ Κλάας. «Αυτό συμβαίνει μετά από σχεδόν κάθε αποτυχημένο πραξικόπημα, οπότε σχεδόν πάντα γίνονται επαναπροσδιορισμός της κατάστασης για να επιτευχθεί σταθεροποίηση στο εσωτερικό της χώρας και για να απομακρυνθεί το ενδιαφέρον από το πεδίο της εξωτερικής πολιτικής».
Ο Μπράιαν Κλάας παραδέχτηκε πως αποδυναμώνοντας στρατιωτικά την Τουρκία θα έθετε ουσιαστικά ένα χρονικό όριο στην ύπαρξη και την επιχειρησιακή ικανότητα του Ισλαμικού Κράτους αλλά θα προέκυπταν ερωτήματα σχετικά με το κατά ποσόν μετά από πολύμηνους βομβαρδισμούς, οι εξτρεμιστές θα ήταν σε θέση να το εκμεταλλευτούν.
Η προσφυγική κρίση
Η άνευ προηγουμένου προσφυγική κρίση του περασμένου έτους αποτυπώθηκε με μια ατέλειωτη ροή προσφύγων και μεταναστών προς την Ευρώπη που έρχονταν κυρίως μέσω Τουρκίας με προορισμό την Ελλάδα.
Ο αριθμός τους μειώθηκε σημαντικά από όταν οι Βρυξέλλες και η Άγκυρα υπέγραψαν τον Μάρτιο του 2016 τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας βάση της οποίας πρόσφυγες θα επαναπροωθούνταν από την Ελλάδα στην Τουρκία και σε αντάλλαγμα Σύριοι πρόσφυγες από την Τουρκία θα ταξίδευαν προς κάποια χώρα της ΕΕ.
Ο καθηγητής Ακτάρ είπε πως η μείωση οφείλεται περισσότερο στο κλείσιμο των συνόρων Τουρκίας – Συρίας παρά σε οποιαδήποτε συμφωνία με την ΕΕ.
Θα έχει λοιπόν κάποια επίπτωση το αποτυχημένο πραξικόπημα στις προσφυγικές ροές;
Ο δρ Κλάας σημείωσε πως τόσο το τουρκικό καθεστώς όσο και οι κινηματίες κατανοούν τη σημασία των σχέσεων της χώρας με τη Δύση και εκτιμά πως είναι απίθανο να καταργήσουν τις διεθνείς συμφωνίες όπως αυτή με την ΕΕ για τους πρόσφυγες.
Ο Μαρκ Πιερίνι, ειδικός σε θέματα Τουρκίας από το think tank Carnegie Europe, δήλωσε πως είναι πιθανό σημαντικά στοιχεία της συμφωνίας να προχωρήσουν παρά την αστάθεια μετά το πραξικόπημα. «Το πιθανότερο είναι πως με δεδομένο ότι η ΕΕ και η Τουρκία έχουν αυτή τη στιγμή μεγαλύτερους πονοκεφάλους θα συνεχίσουν να εφαρμόζουν τα βασικά σημεία της συμφωνίας,» είπε ο Μαρκ Πιερίνι.
Η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας
Η στάση του τουρκικού καθεστώτος στο θέμα της ελευθερίας του τύπου έχει εδώ και καιρό αποτελεί αγκάθι για την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας.
Τόσο ο δρ Κλάας όσο και ο καθηγητής Άκταρ πιστεύουν πως το αποτυχημένο πραξικόπημα και κυρίως οι εκκαθαρίσεις που ακολούθησαν, βάζουν τέλος στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας. «Οι σχέσεις της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι κοντά στο σημείο μηδέν εδώ και καιρό, λέει ο καθηγητής Άκταρ. «Χρειάζεται ένα μόνο πράγμα να γίνει ακόμα για να καταρρεύσει ολοκληρωτικά. Αν το καθεστώς επαναφέρει την θανατική ποινή θα είναι το τελευταίο καρφί στο φέρετρο της σχέσης ΕΕ – Τουρκίας».
Η επαναφορά της θανατικής ποινής, που καταργήθηκε το 2004 ώστε η χώρα να πληροί τις ενταξιακές προϋποθέσεις, αποτελεί για τους υπουργούς Εξωτερικών της ΕΕ «κόκκινη γραμμή» και στο τελευταίο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων στις 18 Ιουλίου προειδοποίησαν την Τουρκία να μην το πράξει.
«Η επαναφορά της θανατικής ποινής θα μπορούσε να αποτελέσει εμπόδιο για επιτυχείς διαπραγματεύσεις ένταξης στην ΕΕ,» δήλωσε ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Φρανκ Γουώλτερ Σταϊνμάιερ, θέση που απηχεί και τις απόψεις του Γάλλου ομολόγου του Ζαν-Μαρκ Ερό.
Τουρκία και ΝΑΤΟ
Ο τουρκικός στρατός είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος χώρας μέλους του ΝΑΤΟ και αν αποδυναμωθεί από τις εκκαθαρίσεις που κάνει ο Ερντογάν μετά το πραξικόπημα αυτό θα εγείρει ζήτημα για την επιχειρησιακή ικανότητα της συμμαχίας.
«Το ΝΑΤΟ επιθυμεί να παραμείνει η Τουρκία ισχυρή στρατιωτικά επειδή είναι ένας σύμμαχος εξαιρετικά σημαντικός στρατηγικά για την επίλυση της κρίσης στη Συρία,» όπως υποστηρίζει ο δρ Κλάας. «Αλλά την ίδια ώρα, ο Ερντογάν βλέπει το πραξικόπημα ως απειλή για τη δική του εξουσία».
Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ
Ο Ερντογάν από την πρώτη στιγμή κατονομάζει ως υποκινητή του πραξικοπήματος τον αυτοεξόριστο στις ΗΠΑ κληρικό Φετουλάχ Γκιουλέν. Η Άγκυρα έχει ζητήσει επισήμως την έκδοσή του. Οι ΗΠΑ ζητούν από την πλευρά τους από την Τουρκία να παρουσιάσει στοιχεία για την εμπλοκή του Γκιουλέν.