«Ανατόλ»: Η αέναη μάχη άντρα-γυναίκας μέσα από επτά απολαυστικές σκηνές

Πνευματικά Δικαιώματα

Δημοσιεύθηκε 18/12/2018 - 09:40•ανανεώθηκε πριν 09:51

Το έργο του Άρτουρ Σνίτσλερ παρουσιάζεται στο θέατρο Αλκμήνη μέχρι τις 15 Ιανουαρίου

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Ενώ παίζεται πολύ συχνά στο εξωτερικό, εδώ έχει να ανεβεί πολλά χρόνια. Το έργο του Άρτουρ Σνίτσλερ «Ανατόλ ή η μάχη των φύλων» παρουσιάζεται αυτή την περίοδο με μεγάλη επιτυχία στο θέατρο Αλκμήνη, επιβεβαιώνοντας την αντοχή του στο χρόνο, αλλά και την επικαιρότητά του.

Στο επίκεντρο της απολαυστικής κομεντί είναι ο Ανατόλ, ένας ακόρεστος ερωτικά τύπος μεταξύ Δον Ζουάν και Καζανόβα και οι σχέσεις του με το γυναικείο φύλο. Μέσα από επτά επεισόδια και έναν επίλογο, επτά σύντομες αλλά περιεκτικές σκηνές παρουσιάζονται με διασκεδαστικό, ρεαλιστικό, μελοδραματικό αλλά και σαρκαστικό τρόπο οι ερωτικές σχέσεις των δύο φύλων, στις ποικίλες εναλλαγές τους, καθώς και οι αδυναμίες και τα συναισθήματα διαφόρων ανθρώπινων τύπων. Ο ήρωας, άλλοτε θύτης και άλλοτε θύμα βιώνει εφήμερους έρωτες, παραμένοντας στο πέρασμα των ετών ανικανοποίητος, αναζητώντας διαρκώς ένα νέο ερωτικό αντικείμενο.

Η Τζούλη Σούμα ερμηνεύει τις επτά γυναίκες, που αποτελούν τα ερωτικά αντικείμενα του κεντρικού χαρακτήρα. Μας μιλά για το έργο, για τα ζητήματα που θέτει και για ποιο λόγο το επέλεξε να ανεβεί στην Ελλάδα.

-Μετά το «Πράσινο Φουστανάκι» της Λένας Κιτσοπούλου, σειρά έχει τώρα ο «Ανατόλ» του Σνίτσλερ. Με ποιο γνώμονα επέλεξες αυτό το έργο; Τι αναζητούσες;

Το «Πράσινο φουστανάκι» της Λένας Κιτσοπούλου αποτέλεσε μία τεράστια μετάβαση στην υποκριτική μου πορεία. Είχα την τύχη και την χαρά να ερμηνεύσω αυτόν τον υπέροχο μονόλογο της Λένας Κιτσοπούλου, σε σκηνοθεσία Μαρίας Αιγινήτου, για τρεις χρονικές περιόδους, μέσα στο 2016-2017. Μου έδωσε σκηνική δύναμη και με εφοδίασε με ακόμα πιο δυνατά όπλα, εκτός από αυτά που είχα ήδη στην πολυετή μου πορεία στο θεατρικό σανίδι. Έτσι, η σκηνική δύναμη που απέκτησα από τον μονόλογο αυτό, με οδήγησε στο να διαλέξω στη συνέχεια ένα έργο το οποίο μιλάει για τον έρωτα και την αγάπη. Πάντα θέλουμε να πούμε κάτι όταν ανεβαίνουμε στην σκηνή, να διηγηθούμε μια ιστορία. Η ιστορία που αφηγείτο το «Πράσινο φουστανάκι» ήταν μια ιστορία μοναξιάς, ματαίωσης. Η ιστορία μιας γυναίκας που ένιωθε ανικανοποίητη. Θέλησα λοιπόν να στραφώ σε κάτι πιο φωτεινό, κάτι πιο λαμπερό και αισιόδοξο. Κάτι σε σχέση με τον έρωτα. Πόσο σημαντικός και δυσεύρετος είναι κάποιες φορές ο έρωτας στη ζωή μας.

-Με τι έχει να κάνει το συγκεκριμένο έργο;

Το έργο μιλάει για τη ζωή του Ανατόλ, που υποδύεται εξαιρετικά ο Λευτέρης Βασιλάκης. Η διαδρομή λοιπόν αυτού του ήρωα, με συντάραξε όταν διάβασα το έργο. Αν ήμουν άντρας, ομολογώ ότι θα ήθελα να παίξω το συγκεκριμένο ρόλο. Μου άρεσαν πολύ οι αντιθέσεις που έχει. Η μοναχικότητα σε αντιπαράθεση με την ακραία εξωστρέφεια. Το απόλυτο «δόσιμο» στις γυναίκες με τις οποίες σχετίζεται και η απόλυτη αποστασιοποίηση του. Η ανασφάλεια, η σκληρότητα, οι παγίδες, οι αυταπάτες και κυρίως ο ρόλος του θύματος και του θύτη. Με ενδιέφερε να ερευνήσω τι ρόλο παίζουν στον έρωτα και στις σχέσεις, όχι μόνο μεταξύ των δυο φύλων, αλλά και στις ομόφυλες σχέσεις. Η σχέση θύματος, θύτη, ποιος πληγώνει, ποιος πληγώνεται, ποιος διεκδικεί, ποιος απαιτεί, με αφορούσαν πάρα πολύ.

-Ποιος είναι τελικά ο Ανατόλ και τι θέλει από τη ζωή;

Ο Ανατόλ νομίζω ότι εκπροσωπεί όλους τους άντρες, όλων των ηλικιών και όλων των κοινωνικών τάξεων. Είναι ένας ήρωας που έχει τον υπέροχο συνδυασμό παιδιού και άντρα. Υπέροχο μέχρι κάποιου ορίου, βέβαια, γιατί εμείς οι γυναίκες κουραζόμαστε ή απογοητευόμαστε όταν το παιδί υπερισχύει του άνδρα. Η αλήθεια είναι ότι ο Ανατόλ είναι ένας πολύ γοητευτικός χαρακτήρας, ο οποίος αιχμαλωτίζει σαν αράχνη τα θύματα του, που μπλέκονται όμως οικειοθελώς στον ιστό του. Αυτά τα πρόσωπα με την ιδιαίτερη, σαγηνευτική γοητεία είναι σπάνια. Συνήθως οι άντρες έχουν μια παιδικότητα την οποία δεν αποβάλλουν, όσα χρόνια και αν περάσουν. Ο Ανατόλ είναι ένας από αυτούς. Παίζει με τις γυναίκες, λειτουργεί πολύ το σχήμα θύτης και θύμα, ενώ πολλές φορές «τραβιέται και από τον ίδιο το χαλί κάτω από τα πόδια του». Παρόλα αυτά, χειρίζεται κυρίως αυτός τις ερωτικές του σχέσεις. Νομίζω ότι έχει ένα πολύ βασικό χαρακτηριστικό των ανδρών, το οποίο είναι ότι όταν βαριούνται το παιχνίδι τους, είτε είναι μια δουλειά, είτε μια ερωτική ή επαγγελματική σχέση, πολλές φορές η παιδικότητα και ο αυθορμητισμός τους, τους οδηγεί στο να «διαλύουν» το παιχνίδι με το οποίο έπαιζαν πιο πριν. Αυτήν την παιδικότητα που σχετίζεται με τον ανδρισμό, την χειρίζεται πάρα πολύ έξυπνα ο συγγραφέας.

-Γιατί μας αφορά σήμερα το έργο του Άρθουρ Σνίτσλερ που τοποθετείται στα τέλη του 19ου αιώνα;

Νομίζω ότι η καλύτερη απάντηση έρχεται από τον Φρόιντ που έδωσε τα εύσημα στον Σνίτσλερ λέγοντάς του χαρακτηριστικά : «Απορώ πως διεισδύσατε τόσο βαθιά στην ανθρώπινη ψυχή, κάτι που εμένα μου πήρε χρόνια μελέτης και εσείς το μεταφέρατε άψογα μέσα από τα έργα σας». Επίσης, ο Φρόιντ του είχε πει ότι: «Σας απέφυγα από ένα είδος φόβου να συναντήσω το είδωλό μου. Όχι ότι έχω την τάση να ταυτίζομαι εύκολα με κάποιον άλλον. Όταν όμως εμβαθύνω στις θαυμάσιες δημιουργίες σας, πιστεύω ότι ανακαλύπτω πάντα, πίσω από την ποιητική εικόνα, υποθέσεις, ενδιαφέροντα συμπεράσματα που και εγώ συμμερίζομαι. Η ευαισθησία που δείχνετε για τις αλήθειες του ασυνείδητου και την παρορμητική φύση του ανθρώπου, η ανατομία των κατεστημένων πολιτισμικών μας αξιών που επιχειρείτε, οι στοχασμοί σας πάνω στους δύο πόλους έλξης, τον έρωτα και τον θάνατο, όλα αυτά μου δημιουργούν την παράξενη αίσθηση ότι μου είναι οικεία. Πιστεύω πως στο βάθος είστε ένας εξερευνητής που εμβαθύνει στα έγκατα της ψυχολογίας και ότι είστε τόσο αντικειμενικός και τολμηρός όσο κανένας άλλος». Για αυτούς τους λόγους λοιπόν, ο συγγραφέας - που δυστυχώς στην Ελλάδα μόνο το έργο του «Το γαϊτανάκι» παίζεται συχνά - θεώρησα ότι είναι εξαιρετικός. Γι’ αυτό τον λόγο, τον επέλεξα. Είναι ένας βαθύς και επί της ουσίας ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής. Χαίρομαι που επανασυστήνεται μετά από 30 χρόνια με το έργο «Ανατόλ».

-Τι προσπαθήσατε να αναδείξετε μέσα από τη δική σας διασκευή;

Το έργο δεν διασκευάστηκε, παίζεται αυτούσιο, όπως γράφτηκε από τον ίδιο τον Σνίτσλερ. Απλώς έγιναν κάποιες αναγκαίες μικρές περικοπές. Έχουμε την τύχη να μας έχει παραχωρήσει η κυρία Κάτια Δανδουλάκη, την εξαίσια μετάφραση του Μάριου Πλωρίτη. Αυτό στο οποίο πρέπει να σταθούμε είναι ότι για πρώτη φορά στην Ελλάδα παρουσιάζεται ο επίλογος του έργου που δεν έχει παιχτεί ποτέ ξανά στην Ελλάδα, μεταφρασμένος από τον Γιάννη Καλλιφατίδη. Βλέπουμε τον ήρωα με τον φίλο του Μαξ γύρω στα 15 με 20 χρόνια μετά, όπου κάνει έναν απολογισμό ζωής. Λέει, μεταξύ άλλων, ότι μπορεί να είχε μπροστά του ένα «σακί με μαργαριτάρια», αλλά δεν μπορούσε να ξεχωρίσει τα αληθινά από τα ψεύτικα. Είναι όμως μια απόλυτη επιλογή ζωής. Δεν μετανιώνει για τίποτα, κάνει απολογισμό και προχωρεί. «He did it his way» όπως τραγουδάει ο Frank Sinatra…

-Ερμηνεύεις επτά διαφορετικούς γυναικείους ρόλους στο έργο, επτά γυναίκες που έχουν σχέση με τον κεντρικό χαρακτήρα. Τι αντιπροσωπεύουν;

Το έργο αποτελείται από 7 επεισόδια. Αυτές οι 7 γυναίκες είναι τα ερωτικά αντικείμενα του κεντρικού χαρακτήρα. Προέρχονται από διαφορετική τάξη, επάγγελμα, ψυχικό και πνευματικό περίγυρο. Πρόκειται για κορίτσια και ώριμες γυναίκες. Αλληλοσπαράζονται με τον Ανατόλ. Είναι γυναίκες όμως βγαλμένες από τη ζωή. Αντιπροσωπεύουν τη γυναικεία φύση, η οποία είναι ανεξάντλητη και οργιώδης. Νομίζω ότι ο Σνίτσλερ έγραψε το έργο και το ονόμασε «Ανατόλ», αλλά επί της ουσίας, καθώς υπήρξε και ο ίδιος ένας Ανατόλ κάποτε, το έργο του είναι ένας ύμνος στη γυναίκα και τη γυναικεία φύση. Θέλουμε να τονίσουμε ότι ένας άντρας συγγραφέας υπερασπίζεται και φωτίζει με τόσο μεγάλη διαύγεια τη γυναικεία φύση πέρα από την αντρική την οποία γνωρίζει από πρώτο χέρι. Ο έρωτας, όντας ένα διαχρονικό παιχνίδι της ζωής μας, φωτίζει τη σχέση των δυο φύλων.

- Κατά τη γνώμη σου, υπάρχει ακόμη αυτή η μάχη των φύλων ή έχει μετατοπιστεί ή μεταμορφωθεί σε κάτι άλλο;

Εδώ υπάρχει ένα τεράστιο θέμα. Η μάχη των φύλων στη σημερινή εποχή, πέρα από την ρόδινη και ανέφελη ερωτική κατάσταση που ζούμε η ευελπιστούμε να ζούμε όλοι μας με το άλλο φύλο, έχει να κάνει με μια πραγματική μάχη που συμβαίνει στην κοινωνία μας. Είναι αδιανόητη η υπεροχή της ανδρικής δύναμης. Σκέφτομαι την αποτρόπαιη και βίαιη δολοφονία της φοιτήτριας στη Ρόδο ή τις βιαιοπραγίες που συμβαίνουν καθημερινά σε γυναίκες στην χώρα μας και σε όλη την Ευρώπη, αλλά κυρίως στην Ασία και την Αφρική. Δεν ξέρω τι ισχύει πια για το δίπολο αρσενικού-θηλυκού, όμως θεωρώ ότι οι ισορροπίες, ενώ έτειναν κάποια στιγμή να βρεθούν, πλέον τείνουν να χαθούν. Υπάρχει άλλο ένα μεγάλο κεφάλαιο. Υπάρχουν πολλά ομόφυλα ζευγάρια και επειδή τα συναισθήματα είναι πανανθρώπινα και διαχρονικά, βλέπω ότι τα προβλήματα αλλά και οι χαρές είναι εμφανείς και σε αυτά. Η μάχη των φύλων δεν είναι μόνο η μάχη του αρσενικού και του θηλυκού αλλά μάχη μεταξύ δυο ανθρώπων που προσπαθούν να συνυπάρξουν. Πιστεύω ότι είναι δύσκολο να βρεις το άλλο σου μισό, γιατί δεν υπάρχει. Για αυτό πρέπει να βρεις κάποιον με τον οποίο θα «κουμπώσεις», να βρεις κάποιον άνθρωπο που συνεννοείστε, έχετε κοινό γνώμονα και κοινή άποψη για τη ζωή και τα πράγματα. Να γελάτε, να αγαπάτε, να ερωτεύεστε, ακόμα και αν διαφωνείτε σε κάποια πράγματα, να διατηρείτε μια κοινή συνισταμένη. Η ουσία είναι στο «μαζί» και όχι στο «απέναντι».