Η πτώση του καθεστώτος Καντάφι και τα όσα ακολούθησαν
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΕδώ και 8 χρόνια, από την ανατροπή του καθεστώτος του Μουαμάρ Καντάφι το 2011, η Λιβύη βυθίζεται στο χάος.
Φεβρουάριος 2011, εν μέσω της Αραβικής Άνοιξης, κινητοποίηση που ξεκίνησε στη Βεγγάζη πνίγεται στο αίμα. Τον Μάρτιο και κατόπιν έγκρισης του ΟΗΕ, διεθνής συνασπισμός υπό τις ΗΠΑ, τη Γαλλία και τη Βρετανία εξαπολύει πλήγματα.
Τον Αύγουστο του 2011, οι αντάρτες καταλαμβάνουν το αρχηγείο του Μουαμάρ Καντάφι στην πρωτεύουσα Τρίπολη. Ο Καντάφι καταφεύγει στη γενέτειρά του, τη Σύρτη, όπου και σκοτώνεται στις 20 Οκτωβρίου του 2011.
Για τους αντάρτες και το αντικαθεστωτικό κίνημα ο Μουαμάρ Καντάφι ήταν ο κοινός εχθρός και η ανατροπή του ο κοινός στόχος. Μετά το θάνατό του έπαψε να υπάρχει ο συνδετικός κρίκος που συσπείρωνε τις διάφορες φυλές και ομάδες, με αποτέλεσμα να έρθουν στο φως οι διαφωνίες τους και η χώρα να βυθιστεί στο χάος.
Στις 23 Οκτωβρίου, 3 ημέρες μετά το θάνατο του Καντάφι, το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο, το πολιτικό όργανο των ανταρτών, διακηρύσσει την πλήρη απελευθέρωση της χώρας.
Τον Αύγουστο του 2012, το Συμβούλιο παραδίδει την εξουσία στο Εθνικό Γενικό Κογκρέσο (κοινοβούλιο) που είχε εκλεγεί ένα μήνα νωρίτερα.
Τα επόμενα χρόνια οι επιθέσεις και οι ένοπλες συγκρούσεις και οι επιθέσεις, κυρίως κατά δυτικών στόχων είναι σχεδόν καθημερινό φαινόμενο. Οι πλέον χαρακτηριστικές από αυτές ήταν η επίθεση στο Αμερικανικό προξενείο στη Βεγγάζη, όπου σκοτώθηκαν 4 Αμερικανοί πολίτες, ανάμεσά τους και ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Λιβύη, στις 11 Σεπτεμβρίου του 2012, αλλά και η επίθεση με παγιδευμένο αυτοκίνητο στην πρεσβεία της Γαλλίας στην Τρίπολη στις 23 Απριλίου του 2013. Δύο άνθρωποι τραυματίστηκαν από αυτήν την επίθεση, ενώ οι περισσότερες χώρες αποφάσισαν να κλείσουν τις διπλωματικές τους αποστολές στη χώρα.
Αναλυτές εκτιμούν ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα αυτή τη στιγμή στη Λιβύη αποτελούν οι ισλαμικές ομάδες, οι οποίες είναι πολλές και πλέον οπλισμένες. Ύψιστο καθήκον της μεταβατικής κυβέρνησης είναι να θέσει υπό τον έλεγχό της τις διάφορες ομάδες και να διαχειριστεί σωστά τις ιδεολογικές αντιπαλότητες, κάτι το οποίο όμως δεν συνέβη ποτέ.
Δύο αντίπαλες κυβερνήσεις στην ίδια χώρα
Στις 16 Μαΐου του 2014 ο πολέμαρχος Χαλίφ Μπελκασίμ Χαφτάρ, επικεφαλής του Εθνικού Λιβυκού Στρατού, που στηρίζεται από την Αίγυπτο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ξεκινά επιχείρηση κατά των τζιχαντιστικών οργανώσεων στη Βεγγάζη. Πολλοί αξιωματικοί με έδρα τις ανατολικές επαρχίες της Λιβύης εντάσσονται στην παραστρατιωτική δύναμή του.
Στις 25 Ιουνίου του 2015 πραγματοποιούνται εκλογές και το Εθνικό Γενικό Κογκρέσο αντικαθίσταται από κοινοβούλιο στο οποίο κυριαρχούν οι αντι-ισλαμιστές.
Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου και μετά από καθημερινές μάχες, ο συνασπισμός παραστρατιωτικών οργανώσεων με το όνομα Αυγή της Λιβύης καταλαμβάνει την Τρίπολη, επαναφέρει το Εθνικό Γενικό Κογκρέσο και αναθέτει την εξουσία σε νέα κυβέρνηση.
Η κυβέρνηση του Αμπντάλα αλ Θένι και το κοινοβούλιο που είχε εκλεγεί τον Ιούνιο αυτοεξορίζονται στην ανατολική Λιβύη. Η χώρα βρίσκεται με δύο αντίπαλες κυβερνήσεις και δύο κοινοβούλια.
Τον Δεκέμβριο του 2015, μετά από μήνες διαπραγματεύσεων, οι εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών και των βουλευτών υπογράφουν στο Μαρόκο συμφωνία, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.
Σχηματίζεται έτσι κυβέρνηση εθνικής ενότητας (ΚΕΕ) και, τον Μάρτιο του 2016, ο πρωθυπουργός Φάγιεζ αλ Σάρατζ καταφέρνει να εγκατασταθεί στην Τρίπολη. Όμως, στην ανατολική Λιβύη, η παράλληλη κυβέρνηση, που στηρίζεται από τον Χαφτάρ, και το κοινοβούλιο δεν τον αναγνωρίζουν.
Στις 25 Ιουλίου 2017, ο Φάγιεζ αλ Σάρατζ και ο Χαλίφα Χαφτάρ συναντώνται στο Παρίσι και δεσμεύονται να εργαστούν για να βγει η χώρα από το χάος.
Περίπου ένα χρόνο αργότερα, στις 29 Μαΐου 2018, συμφωνούν να συνεργαστούν για να οργανώσουν βουλευτικές και προεδρικές εκλογές στα τέλη του έτους. Όμως, ο Χαφτάρ θα μποϊκοτάρει τη διεθνή διάσκεψη που οργανώνεται τον Νοέμβριο του 2018 στο Παλέρμο της Ιταλίας.
Η συμφωνία για εκλογές
Στις 11 Φεβρουαρίου 2019, η Αφρικανική Ένωση συγκαλεί διεθνή σύνοδο για τον Ιούλιο και ζητά τη διεξαγωγή εκλογών τον Οκτώβριο. Στις 28, ο ΟΗΕ κάνει λόγο για «συμφωνία» μεταξύ του αλ Σάρατζ και του Χαφτάρ για την οργάνωση εκλογών.
Στις 20 Μαρτίου, η Αποστολή των Ηνωμένων Εθνών για τη Λιβύη ανακοινώνει ότι στα μέσα Απριλίου θα διεξαχθεί στο Γανταμές «εθνική διάσκεψη» για την έξοδο από την κρίση.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΣτις 31 Μαρτίου, η Αφρικανική Ένωση ανακοινώνει ότι η σύνοδος για τη «συμφιλίωση» στη Λιβύη θα διεξαχθεί τον Ιούλιο στην Αντίς Αμπέμπα.
Ποιες είναι οι δυο κυβερνήσεις της Λιβύης
Η Λιβύη έχει τώρα δύο κυβερνήσεις: Η μια στην Ανατολή, που εδρεύει στο Τομπρούκ, υποστηρίζει τον Στρατηγό Χαλίφα Χάφταρ, έναν 75χρονο πρώην συνταγματάρχη που κάποτε βοήθησε τον Καντάφι να οργανώσει το πραξικόπημα που τον έφερε στην εξουσία. Αφού έδωσε μάχη τότε υπέρ του Καντάφι, ο Χαφτάρ έζησε στις Ηνωμένες Πολιτείες για περίπου δύο δεκαετίες και φημολογείται ότι εργάστηκε περιστασιακά για τη CIA. Μετά την πτώση του Καντάφι, ο Χαφτάρ επέστρεψε στη Λιβύη και από το 2016 έδωσε στον εαυτό του τον τίτλο του στρατάρχη.
Η αντίπαλη και διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση στα Δυτικά, με έδρα την πρωτεύουσα της χώρας, Τρίπολη, η κυβέρνηση της Εθνικής Ενότητας (GNA), καθοδηγείται από τον πρωθυπουργό Φάγεζ Σάρατζ στην Τρίπολη. Αναγνωρίζεται από τα Ηνωμένα Έθνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά όχι από το εκλεγμένο κοινοβούλιο, το οποίο έχει καταφύγει στα ανατολικά. Σε αυτήν πρόσκεινται διάφορες παραστρατιωτικές ομάδες από τις γύρω περιοχές.
Ρωσία, Τουρκία, Αίγυπτος και ΗΠΑ: Πως όλοι εμπλέκονται στη Λιβύη
Από την κατάρρευση του καθεστώτος Καντάφι όλο και περισσότεροι εξωτερικοί παράγοντες προσπάθησαν να αναμειχθούν για να κερδίσουν επιρροή στην πλούσια σε κοιτάσματα πετρελαίου χώρα, όπου όμως επικρατεί το απόλυτο χάος και δεν υπάρχει κεντρική κυβερνητική δομή.
Με τον Στρατηγό Χαφτάρ να κινητοποιεί τις δυνάμεις του για την ανακατάληψη της Τρίπολης, την «τελική μάχη», όπως την έχει αποκαλέσει ο ίδιος, περιφερειακές και όχι μόνο, χώρες έχουν λάβει θέσεις μάχης σε στρατιωτικό, αλλά και σε διπλωματικό επίπεδο.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία, όπως και ως έναν βαθμό η Ρωσία, είναι σαφές πως υποστηρίζουν τον Χαφτάρ. Το Κατάρ και η Τουρκία υποστηρίζουν την κυβέρνηση στην Τρίπολη. Ο πρόεδρος της Αιγύπτου Σίσι κρίνει ότι η ασφάλεια της χώρας του «επηρεάζεται άμεσα» από την κατάσταση στη Λιβύη.
Η παρουσία της Ρωσίας στο λιβυκό έδαφος
Στη Λιβύη και στο πλευρό του Χαφτάρ βρίσκονται Ρώσοι μαχητές. Μάλιστα οι ΗΠΑ τους θεώρησαν υπεύθυνους για την κατάρριψη αμερικανικού drone, με τη Μόσχα όμως να αρνείται ότι ιδιωτικοί στρατιωτικοί εργολάβοι υποστηρίζουν τον Χαφτάρ. Σε κάθε περίπτωση στην έκθεση του ΟΗΕ δεν γίνεται αναφορά για εμπλοκή της Μόσχας.
Έτοιμη να στείλει στρατιωτική βοήθεια η Τουρκία
Μετά τη συμφωνία της Άγκυρας με την κυβέρνηση της Τρίπολης για τα θαλάσσια σύνορα, ο Ρετζέπ Ταγίπ Εντογάν δήλωσε ότι η Τουρκία είναι έτοιμη να στείλει στρατεύματα στη Λιβύη αν η κυβέρνηση της Τρίπολης το ζητήσει.
Στις 16 Δεκεμβρίου η Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων του Τουρκικού Κοινοβουλίου ενέκρινε τη συμφωνία μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης για στρατιωτική συνεργασία. Ανάμεσα στις δύο χώρες υπάρχουν βαθιές ιστορικές αλλά και πολιτιστικές ρίζες. Η Τουρκία έχει πολλά συμφέροντα στη Λιβύη, ενώ κατά τη διάρκεια του καθεστώτος Καντάφι η Άγκυρα επένδυσε πολλά χρήματα στη Λιβύη. Για την Τουρκία η χώρα είναι μεταξύ άλλων μεγάλη αγορά για υφαντικά και βιομηχανικά προϊόντα και η Άγκυρα τώρα προσπαθεί να προστατεύσει τα συμφέροντά της εκεί.
Έντονη ανησυχία της Γερμανίας
Στην εξεύρεση πολιτικής λύσης στο θέμα της Λιβύης επιμένει η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, η οποία τόνισε ότι καμία πλευρά δεν μπορεί να κυβερνήσει με τις δικές της δυνάμεις. Χαρακτήρισε τη διένεξη στη Λιβύη «πόλεμο δι’ αντιπροσώπων».
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΑναλυτές εκτιμούν ότι η Ευρώπη ακολουθεί τα συμφέροντά της με τις χώρες βόρεια της Μεσογείου να υποστηρίζουν και τις δύο πλευρές. Βασικός άξονας είναι το μεταναστευτικό, καθώς όποια πλευρά ελέγχει την ακτή από όπου φεύγουν τα πλοιάρια είναι αυτόματα ο διαπραγματευτικός εταίρος της Ευρώπης που χρειάζεται άμεσα μια συμφωνία για το μεταναστευτικό.
Οι ΗΠΑ παρατηρούν
Στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού η Λιβύη και κυρίως η στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας για την υποστήριξη του Χαφτάρ κατά την επιχείρηση κατάληψης της Τρίπολης έχει ανησυχήσει ιδιαίτερα το Κογκρέσο.
Δημοσιεύματα αναφέρουν ότι γερουσιαστές τόσο των Ρεπουμπλικανών, όσο και των Δημοκρατικών έχουν υποβάλει νομοσχέδια με στόχο την αποσαφήνιση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής στη Λιβύη.
Αίγυπτος: Όμηρος παραστρατιωτικών η Λιβύη»
«Όμηρο των ενόπλων παραστρατιωτικών οργανώσεων» χαρακτήρισε ο πρόεδρος της Αιγύπτου, Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι, την κυβέρνηση της Τρίπολης. Άλλωστε το Κάιρο χαρακτήρισε άκυρα και ανυπόστατα τα δύο μνημόνια Τουρκίας – Λιβύης