Με 13 υερ εναντι δυο κατά εγκρίθηκε η απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων στο σταθμό Βενιζέλου του μετρό στην Θεσσαλονίκης.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΕγκρίθηκε κατά πλειοψηφία από το ΚΑΣ το αίτημα της «Αττικό Μετρό ΑΕ» σχετικά με την έγκριση μελέτης κατασκευής του σταθμού «Βενιζέλου» με προσωρινή απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων, στο πλαίσιο κατασκευής του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκης.
Η απόφαση ελήφθη τα ξημερώματα της Τετάρτης 19 Δεκεμβρίου, έπειτα από μαραθώνια συνεδρίαση περίπου 14 ωρών. Η απόφαση ελήφθη με ψήφους 13 υπέρ και 2 κατά.Οι δύο που ψήφισαν κατά ήταν η Γενική Διευθύντρια Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟ Πολυξένη Βελένη και ο Βλάσης Κουμούσης καθηγητής Δομοστατικής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο στο τμήμα Πολιτικών Μηχανικών. Αποχώρησε στις 4 το πρωί η Αμαλία Ανδρουλιδάκη, προϊσταμένη της Γενικής Διεύθυνσης Αναστήλωσης Μουσείων και Τεχνικών Έργων η οποία και δεν ψήφισε. Από την ψηφοφορία απείχε και ο Μανώλης Κορρές, ομότιμος Καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου ο οποίος δήλωσε παρών και δεν ψήφισε στο τέλος.
Η πρόταση της «Αττικό Μετρό»
Η συζήτηση στη συνεδρίαση, μεγάλο μέρος της οποίας έγινε με την παρουσία και τη συμμετοχή της «Αττικό Μετρό», αφορούσε τις προηγούμενες μελέτες. Η πρόταση της «Αττικό Μετρό» για απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων, σύμφωνα με την εταιρεία κοστολογείται πολύ λιγότερο από τη λύση της in situ διατήρησης των αρχαιοτήτων με χρονικό ορίζοντα το 2023 αντί του 2026.
Σύμφωνα με τη μελέτη της «Αττικό Μετρό», προβλέπεται η επανατοποθέτηση του 92% των αρχαιοτήτων στη φυσική τους στάθμη.Ο σταθμός θα έχει δύο εισόδους - εξόδους, που θα δίνουν πρόσβαση σε δύο χώρους έκθεσης των αρχαιοτήτων. Οπως είχε αναφέρει ο διευθύνων σύμβουλος της «Αττικό Μετρό», Νίκος Κουρέτας, το κόστος αυτής της λύσης υπολογίζεται σε 70,6 εκατ. ευρώ με λειτουργία του σταθμού το 2023, τη χρονιά που ολοκληρώνεται η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση.
Η κατασκευή του σταθμού με την παραμονή των αρχαιοτήτων, την οποία η εταιρεία απορρίπτει λόγω κατασκευαστικών επισφαλειών, ανεβάζει το κόστος στα 124,5 εκατ. ευρώ και υπολογίζει χρόνο ολοκλήρωσης το 2026.Η εταιρεία θεωρεί την κατασκευή του σταθμού με τη λύση της απόσπασης ασφαλέστερη για τις αρχαιότητες και τους επισκέπτες του σταθμού.
Δήλωση της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη για την απόφαση του ΚΑΣ
«Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο γνωμοδότησε με 13 ψήφους υπέρ και δύο κατά, στο σύνολο των 15 παρόντων μελών, υπέρ της απόσπασης και επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων στον σταθμό Βενιζέλου. Τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου έκριναν ότι αυτή είναι η μόνη λογική και πραγματικά εφικτή λύση για την προστασία των αρχαιοτήτων και την κατασκευή του έργου του σταθμού Βενιζέλου. Με τον τρόπο αυτό λύνεται ένα χρόνιο πρόβλημα, τα αρχαία αποκαθίστανται στην ίδια θέση, στο ίδιο επίπεδο, στο σύνολο της τάξεως του 92% περίπου, ενώ επιπλέον χώροι διατίθενται για την έκθεση συμπληρωματικών θεμάτων.
Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο άκουσε, στη μακρά αυτή συνεδρία του, περισσότερους από 30 επιστήμονες, ενδιαφερόμενους, ειδικούς, οι οποίοι εξέφρασαν την άποψή τους. Αυτό το οποίο προέκυψε, είναι ότι η δήθεν λύση του 2017 ήταν ανύπαρκτη. Τότε, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο γνωμοδότησε για μη υπογεγραμμένα σχέδια, τα οποία δεν είχαν σφραγίδες, δεν είχαν το ονοματεπώνυμο των συντακτών τους. Επί της ουσίας, όπως ελέχθη και στη συνεδρίαση του ΚΑΣ, η απόφαση του 2017 ήταν απολύτως έωλη.
Είναι λοιπόν ντροπή για όσους υποστηρίζουν ότι το 2017 έδωσαν την ιδανική λύση για την προστασία των αρχαιοτήτων και για τη δήθεν εφικτότητα κατασκευής του σταθμού Βενιζέλου.
Θα ήθελα να σημειώσω ότι αυτή τη στιγμή η μέριμνα του υπουργείου Πολιτισμού είναι, να έρθει από την Αττικό Μετρό το ταχύτερο δυνατόν η μελέτη απόσπασης και επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων. Θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι τα αρχαία υπαγορεύουν τα ίδια τον τρόπο απόσπασής τους και επανατοποθέτησής τους. Οτιδήποτε άλλο λέγεται, εκφεύγει της επιστημονικής δεοντολογίας και του σωστού επιστημονικού λόγου.
Ήδη σήμερα το πρωί, συζητήσαμε με τον Γενικό Γραμματέα Πολιτισμού, τον Πρόεδρο και τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της Αττικής Μετρό, στους επόμενους δύο μήνες να κατατεθεί στο υπουργείο Πολιτισμού η μελέτη απόσπασης, συγχρόνως με τη μελέτη επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων. Αυτός είναι ο βασικός όρος, τον οποίο θέτουμε, διότι αυτό το οποίο μας ενδιαφέρει, είναι προφανώς να εξασφαλιστεί η αρτιότητα του σταθμού, που να πληροί τις προδιαγραφές ασφαλείας για το επιβατικό κοινό, συγχρόνως όμως, μας ενδιαφέρει η ασφαλής επανατοποθέτηση και ανάδειξη με τον βέλτιστο τρόπο, των σημαντικών αρχαιολογικών ευρημάτων.
Αντιδράσεις των αρχαιολόγων
Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους ήταν το μεγαλύτερο σε διάρκεια και ένταση ΚΑΣ. Ο πρόεδρος ήταν θετικός να έδινε το λόγο σε όσους φορείς ήταν υπέρ της απόσπασης. Ο Σύλλογος Αρχαιολόγων μπήκε να μιλήσει στις 5 το πρωί. Οι δημοσιογράφοι είχαν αποχωρήσει στις 4 το πρωί. Οι αρχαιολόγοι λένε ότι η Αττικό Μετρό μπήκε πρώτη και η Εφορία Αρχαιοτήτων, καθ΄ύλη αρμόδια δεν παρίστατο.Υπήρξαν εντονότατες αντιδράσεις για τον τροπο διεξαγωγής της συζήτησης. Οι ανασκαφείς των ευρημάτων κλήθηκαν να πουν την άποψή τους αργά τα ξημερώματα, οι πρώτοι που θα έπρεπε να εξηγήσουν πόσο σπουδαίο είναι να διατηρηθεί in situ η Μέση Οδό της ρωμαϊκής και χριστιανικής Θεσσαλονίκης πάνω από τις γραμμές του μετρό.
Τι το ιδιαίτερο έχουν αυτά τα αρχαία και δεν πρέπει να απομακρυνθούν;
Πρόκειται για ένα ολόκληρο κομμάτι της βυζαντινής κοσμικής Θεσσαλονίκης, που σώζεται σε εξαιρετική κατάσταση. Όχι μόνο δίνει την αίσθηση του τι ήταν η βυζαντινή κοσμική Θεσσαλονίκη, η δεύτερη σημαντικότερη πόλη της Αυτοκρατορίας μετά την Κωνσταντινούπολη, αλλά δείχνει και την διαχρονία της πόλης: κάτω από το σημερινό σταυροδρόμι των οδών Εγνατίας και Βενιζέλου βρίσκεται το σταυροδρόμι του Decumanus και του cardo. Δεν πρόκειται για ένα μεμονωμένο κτίσμα (όπως το Νυμφαίο στην Αγ. Σοφίας, που είναι ένα κτίσμα με μέγεθος περίπου 35 τ.μ. και αποσπάστηκε το 2018, μετά από συζήτηση, αυτοψία, ανασχεδιασμό της εισόδου του σταθμού και μελέτη επανατοποθέτησής του, κι ενώ τμήματα των αρχαιοτήτων που ήταν πιο ευπαθή παρέμειναν στη θέση τους), ούτε μόνο ένα πλακόστρωτο (όπως ήταν αυτό που βρέθηκε, εν μέρει κατεστραμμένο από τους διαφραγματικούς τοίχους του σταθμού, στο σταθμό Αγ. Σοφίας και αποφασίστηκε η μεταφορά του το 2012). Είναι ένας ολόκληρος, πλήρης αρχαιολογικός χώρος, με επάλληλες φάσεις και ευπαθή τμήματα. Σε κάθε περίπτωση, αν δεν υπήρχε λύση για να παραμείνει στη θέση του, θα μπορούσε κάποιος να συζητήσει.
Υπάρχει λύση κατά χώραν(in situ) διατήρησης των αρχαίων ;
Υπάρχει, προβλέπει να δημιουργηθεί ένα «πάτωμα» κάτω από τις αρχαιότητες και τις υποκείμενες στρώσεις τους και κάτω από αυτό να κατασκευαστεί ο υπόλοιπος σταθμός, μέσω δύο φρεατίων στις δύο άκρες του σταθμού, από όπου θα κατέβουν τα μηχανήματα να σκάψουν. Σχεδιάστηκε από τους μηχανικούς της Αττικό Μετρό μαζί με εξωτερικούς συνεργάτες-τεχνικά γραφεία .Η λύση είναι τεχνικά εφικτή, γιατί είμαστε στο 2019 και τέτοια τεχνικά έργα είναι απολύτως εφικτά. Η λύση έχει εγκριθεί σε επίπεδο τεχνικής έκθεσης (από το 2017), έχει αρχίσει ήδη να υλοποιείται, έχουν πληρωθεί οι μελέτες Οριστική Μελέτη 1 και το καλοκαίρι κατατέθηκε η μελέτη σε επίπεδο ΟΜ2 . Προφανώς δεν είναι μια απλή τεχνική λύση, προφανώς θέλει πολλούς υπολογισμούς και συνεχείς διορθώσεις στις μελέτες –και στις παραδοχές των μελετών.Ωστόσο η Αττικό Μετρό σταμάτησε κάθε εργασία στη βάση της εγκεκριμένης λύσης και προσπάθησε να δείξει ότι αυτή η λύση δεν είναι εφικτή. Μόνο που ο Αρχαιολογικός Νόμος, στο άρθρο 42 είναι εντελώς σαφής: «Η μετακίνηση μνημείου λόγω τεχνικού έργου εξετάζεται μόνο όταν μετά από σχετικό επιστημονικό έλεγχο αποκλείεται κάθε δυνατότητα διατήρησής του στο περιβάλλον του». Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όχι απλώς υπάρχει συγκεκριμένη τεχνική λύση κατά χώραν διατήρησης, αλλά είναι ήδη εγκεκριμένη!
Μετά την συνεδρίαση που ξεκίνησε στις έξι το απόγευμα της Τεταρτης και κράτησε μέχρι τις 8.30 το πρωί της Πέμπτης μέλη του συλλόγου Ελλήνων αρχαιολόγων με σωματεία του ΥΠΠΟ δηλώνουν ότι αυτά που συνέβησαν στο ΚΑΣ ενίσχυσαν το οπλοστάσιο για τις προσφυγές που θα ακολουθήσουν στο ΣτΕ.
Διεθνής παρέμβαση για τα αρχαία στο μετρό Θεσσαλονίκης
Η Europa Nostra, ο πανευρωπαϊκός οργανισμός για την Πολιτιστική Κληρονομιά, αναγνωρισμένος σύμβουλος και μη κυβερνητικός εταίρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Συμβούλιου της Ευρώπης και της UNESCO, απευθύνεται προς το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο με επιστολή της, με την οποία τάσσεται υπέρ της παραμονής των αρχαιοτήτων στο σταθμό Βενιζέλου του μετρό Θεσσαλονίκης.Υπενθυμίζει, παράλληλα, τις δεσμεύσεις της Ελλάδας για την προστασία της Πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω των συμφωνιών που έχει υπογράψει.
«Η προσωρινή αφαίρεση και επανεγκατάσταση αρχαιοτήτων θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη στη φυσική κατάσταση των αρχαιοτήτων καθώς και δραστική μείωση της αυθεντικότητας του μνημειακού σύνολου», αναφέρει η Europa Nostra.
Υπογραμμίζει την Ευρωπαϊκή σημασία των αρχαιολογικών ευρημάτων, τα οποία αποτελούν μία «μοναδική ανακάλυψη ενός αστικού συνόλου μνημειακής κλίμακας και σε πολύ καλή κατάσταση. Είναι η μοναδική διατηρημένη ανακάλυψη σε ολόκληρη την περιοχή που καταλαμβανόταν κάποτε από την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και χρονολογείται στη σχετικά άγνωστη Ύστερη Ρωμαϊκή και Πρώιμη Βυζαντινή περίοδο (4ος-9ος αιώνας μ.Χ.)».
Η Europa Nostra δηλώνει «πεπεισμένη ότι οποιαδήποτε αλλοίωση στη λύση που έχει ήδη συμφωνηθεί για την in situ (κατά χώραν) διατήρηση και αξιοποίηση των αρχαιοτήτων θα αποτελέσει μια πολύ αρνητική εξέλιξη θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη στη φυσική κατάσταση των αρχαιοτήτων κατά τη διάρκεια της εξαγωγής και της απομάκρυνσής τους καθώς και δραστική μείωση της αυθεντικότητας του μνημειακού σύνολου. Eίναι βέβαιο ότι η αρχαιολογική ανασκαφή, η οποία υποχρεωτικά -σύμφωνα με τον ελληνικό αρχαιολογικό Νόμο- θα ακολουθήσει την απομάκρυνση των αρχαιοτήτων, θα προκαλέσει μια περαιτέρω καθυστέρηση και ίσως αναπόφευκτη αύξηση του κόστους, σε ένα πολύ καθυστερημένο αλλά πολύ αναμενόμενο δημόσιο έργο, όπως το Μετρό της Θεσσαλονίκης, που έχει προγραμματιστεί να ολοκληρωθεί μέχρι το 2023».
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΓια τους παραπάνω λόγους, η Europa Nostra απευθύνει έκκληση στην ελληνική κυβέρνηση να συνεχίσει την εφαρμογή της ήδη συμφωνηθείσας συντήρησης των αρχαιολογικών ευρημάτων στο σταθμό Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη. Αυτό θα ήταν σύμφωνο με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προστασία της Αρχαιολογικής Κληρονομιάς που υπογράφηκε στη Βαλέτα (1992), η οποία επικυρώθηκε από την Ελλάδα το 2005, υποχρεώνοντας τους υπογράφοντες «να μεριμνήσουν, όταν εντοπίζονται στοιχεία της αρχαιολογικής κληρονομιάς κατά τη διάρκεια των εργασιών ανάπτυξης, για τη διατήρησή τους κατά χώραν όταν αυτό είναι εφικτό» (άρθρο 5, IV)».
ΠΗΓΗ:EUROPA NOSTRA, PARALLAXI, ΑΠΕ