Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από το Εργαστήριο Δημοσιογραφικών Σπουδών και Επικοινωνιακών Εφαρμογών του Τμήματος Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε. του ΕΚΠΑ
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΟι απόψεις και οι ανησυχίες των Ελλήνων για ζητήματα που σχετίζονται με την πανδημία του κορωνοϊού και τις αλλαγές που αυτή επέφερε στην καθημερινότητά τους αλλά και τον τρόπο που επηρέασε την στάση τους απέναντι σε θεσμούς και πρόσωπα του δημοσίου βίου εξετάζει έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Εργαστήριο Δημοσιογραφικών Σπουδών και Επικοινωνιακών Εφαρμογών του Τμήματος Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε. του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η ερευνητική ομάδα αποτελείτο από τον Διευθυντή του Εργαστηρίου Καθηγητή Στέλιο Παπαθανασόπουλο, τον Επίκουρο Καθηγητή Αντώνη Αρμενάκη και τον διδάσκοντα του Τμήματος και ερευνητή του Εργαστηρίου Δρ. Αχιλλέα Καραδημητρίου.
Η έρευνα εξετάζει τις αλλαγές που έχουν επέλθει στον τομέα της εργασίας, των διαπροσωπικών επαφών, των οικογενειακών-κοινωνικών δραστηριοτήτων των πολιτών, ενώ παράλληλα διερευνά σε ποιο βαθμό η κρίση της πανδημίας έχει επηρεάσει την εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι σε θεσμούς και πρόσωπα που εμπλέκονται στη διαχείριση των έκτακτων συνθηκών όπως είναι η κυβέρνηση, ο πρωθυπουργός, η αστυνομία, ο υπουργός υγείας, οι εξειδικευμένοι επιστήμονες, η εκκλησία, τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, τα μέσα ενημέρωσης.
Δεδομένου ότι στην κρίσιμη αυτή περίοδο η συζήτηση για τον κορωνοϊό έχει αναδειχθεί σε πρωταρχικό ζήτημα της δημόσιας σφαίρας με καθοριστική για την ενημέρωση των πολιτών τη συμβολή διαφόρων πηγών πληροφόρησης (μέσα ενημέρωσης, αρμόδιες Αρχές, οικογενειακός-κοινωνικός περίγυρος) η έρευνα επικεντρώνεται επίσης στην αξιολόγηση και στάση του κοινού απέναντι στις παραπάνω πηγές.
Ο κορωνοϊός και οι Έλληνες
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, οι Έλληνες συζητούν το θέμα του κορωνοϊού κατά κύριο λόγο με τους φίλους τους και δευτερευόντως με τους/τις συζύγους/συντρόφους τους, ενώ ο οικογενειακός ιατρός/παθολόγος, που αντιπροσωπεύει μια εξειδικευμένη πηγή γνώσης, δεν αποτελεί ιδιαίτερο πόλο έλξης για διενέργεια σχετικής συζήτησης.
Ως επί το πλείστον οι ερωτώμενοι διαφωνούν με τις θεωρίες συνωμοσίας που παρουσιάζουν τον Κορωνοϊό ως εργαστηριακό δημιούργημα σε ρόλο μη συμβατικού όπλου για την ενίσχυση των συμφερόντων oρισμένων χωρών (33% διαφωνούν πλήρως και 24% διαφωνούν).
Οι Έλληνες και τα μέτρα για τον κορωνοϊό
Ως προς τα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση τις δύο πρώτες εβδομάδες για την αντιμετώπιση της διασποράς του κορωνοϊού, οι Έλληνες κατά κύριο λόγο τα χαρακτηρίζουν αυστηρά (47%) ή ακόμα και αρκετά αυστηρά (21%), ωστόσο θετική φαίνεται να είναι η τοποθέτησή τους σχετικά με την αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης στο να θέσει υπό έλεγχο την κατάσταση της πανδημίας.
Ο κορωνοϊός και η εμπιστοσύνη στους Θεσμούς
Ως προς τα αισθήματα εμπιστοσύνης των Ελλήνων προς τους θεσμούς, εμφανίζεται μια τάση εμπιστοσύνης σε πολιτικούς παράγοντες και θεσμούς που διαχειρίζονται την κρίση, αλλά όχι σε όλους ανεξαιρέτως.
Καθώς η πλειονότητα των συμμετεχόντων στην έρευνα είναι αριστερής και κεντροαριστερής προέλευσης ή τοποθέτησης (64% αθροιστικά), το γεγονός ότι ένα συνολικό ποσοστό της τάξης του 48% δηλώνει - με διάφορες διαβαθμίσεις - ότι εμπιστεύεται την κυβέρνηση (18% την εμπιστεύεται, 19% την εμπιστεύεται αρκετά και 11% την εμπιστεύεται απόλυτα) είναι μάλλον θετικό για ένα δεξιόστροφο κυβερνητικό σχήμα.
Ο κορωνοϊός και τα Μέσα Ενημέρωσης
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, οι ερωτώμενοι προσφεύγουν για την ενημέρωσή τους σχετικά με τις εξελίξεις της πανδημίας, κατά ένα μεγάλο ποσοστό, κυρίως στις ειδησεογραφικές ιστοσελίδες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και δευτερευόντως στα τηλεοπτικά κανάλια εθνικής εμβέλειας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην περίπτωση των ιστοσελίδων, η επιλογή αυτή αποτελεί ανελλιπή καθημερινή συνήθεια για το 63% των συμμετεχόντων της έρευνας και στην περίπτωση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για το 57% των ερωτώμενων. Σημαντικό επίσης μέρος του δείγματος (31%) δηλώνει καθημερινή, αν όχι πιο περιστασιακή, προτίμηση στις τηλεοπτικές ειδήσεις των εθνικής εμβέλειας καναλιών.
Αντιθέτως, οι ερωτώμενοι σε μεγάλο ποσοστό (85%) φαίνεται να απορρίπτουν για την ενημέρωσή τους τις εφημερίδες σε έντυπη μορφή (66% δεν τις διαβάζουν ποτέ και 19% σχεδόν ποτέ), όπως και τις τηλεοπτικές ειδήσεις των μικρών καναλιών (52% δεν τις παρακολουθούν ποτέ και 27% σχεδόν ποτέ).
Οι φοβίες των Ελλήνων
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, το μεγαλύτερο μέρος του κοινού προβληματίζεται για τις συνέπειες που θα έχει η κρίση της πανδημίας τόσο στην εθνική, όσο και την παγκόσμια οικονομία. Μάλιστα, για τους δύο αυτούς τομείς οι ερωτώμενοι στη συντριπτική τους πλειοψηφία δηλώνουν χαρακτηριστικά ότι φοβούνται πολύ (67% για την εθνική οικονομία και 61% για την παγκόσμια οικονομία) και σε μικρότερο ποσοστό ότι φοβούνται αρκετά (16% για την εθνική οικονομία και 19% για την παγκόσμια οικονομία). Μεγάλος είναι επίσης ο φόβος (62%) που εκφράζει μικρότερη αλλά σημαντική μερίδα του κοινού (40% φοβούνται πολύ και 22% φοβούνται αρκετά) σε σχέση με τις συνέπειες της πανδημίας στα οικονομικά των ατομικών νοικοκυριών, στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η κρίση του κορωνοϊού αποτελεί για τους Έλληνες κυρίως ένα μείζον θέμα με οικονομικές προεκτάσεις.
Οι δραστηριότητες των Ελλήνων στην εποχή της πανδημίας
Οι έκτακτες συνθήκες της πανδημίας εύλογα έχουν επιφέρει εμφανείς αλλαγές σε δραστηριότητες του κοινού, οι οποίες είτε σχετίζονται με τις διαπροσωπικές επικοινωνίες είτε με την ψυχαγωγία του. Χαρακτηριστικά είναι τα ευρήματα που αποκαλύπτουν ότι για τη συντριπτική πλειοψηφία του κοινού υπάρχουν ορισμένες συνήθειες που έχουν περιοριστεί ιδιαίτερα σε σύγκριση με το παρελθόν.
Αυτές είναι η επίσκεψη σε οικείους και συγγενείς (77%), τα ψώνια στο σούπερ-μάρκετ (72%), καθώς και ο περίπατος εκτός σπιτιού (55%). Επίσης, για ένα σημαντικό μέρος των ερωτώμενων είναι μειωμένη και η συχνότητα χρήσης των μέσων μαζικής μεταφοράς (44%), καθώς και η επίσκεψη σε γιατρό ή φαρμακείο (44%).