Δεκαπενταύγουστος: Η Ορθοδοξία τιμά την Κοίμηση της Θεοτόκου

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

 «Μία των γλυκυτέρων και συμπαθεστέρων εορτών του χριστιανικού κόσμου είναι και η Κοίμησις της υπεραγίας Θεοτόκου, ην σήμερον εορτάζει η Εκκλησία. Ευθύς από των πρώτων μΧ αιώνων, έξοχος υπήρξεν η τιμή και ευλάβεια, ην απένεμον οι χριστιανοί προς την Παρθένον Μαρίαν. Αλλ' η σημερινή εορτή είναι η κατ' εξοχήν μνήμη της Θεοτόκου, άτε την Κοίμησιν αυτής υπόθεσιν έχουσα», σύμφωνα με δημοσίευμα του διηγηματογράφου και ποιητή Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη στην εφημερίδα «Εφημερίς» στις 15 Αυγούστου 1887.

Με την Κοίμησή Της, η οποία συνέβη, κατά την ευσεβή παράδοση, τη 15 Αυγούστου, ολοκληρώνεται η ζεύξη μεταξύ φθοράς (επίγειας ζωής) και αφθαρσίας (επουράνια ζωής).

Το χριστεπώνυμο πλήρωμα την τιμά με πανηγυρικές εκδηλώσεις και τελετές λατρείας.

Στις εκκλησίες της θάλασσας και του βουνού, όπου τιμάται η χάρη Της, τα άσματα και οι ύμνοι είναι ό,τι ωραιότερο εγράφη από τον υμνογράφο Κοσμά και τον Ιωάννη Δαμασκηνό. Μάλιστα, ως λέγεται, η Ακολουθία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου συναγωνίζεται εκείνες των ξεχωριστών εορτών της Χριστιανοσύνης, της Μεγάλης Εβδομάδος και των Χριστουγέννων.

Οι πιο γνωστές εκδηλώσεις του Δεκαπενταύγουστου, σε Τήνο - Πάρο και Παναγία Σουμελά

Ο Δεκαπενταύγουστος συνδέεται συνειρμικά με την Τήνο, όπου ο εορτασμός είναι διπλός, της Κοίμησης της Θεοτόκου και της επετείου του τορπιλισμού της «Έλλης», και πραγματοποιείται στο νησί με όλες τις τιμές.

Ανήμερα της γιορτής τελείται η Θεία Λειτουργία στον Ι.Ν. της Ευαγγελίστριας και κατά τη διάρκειά της, ως είθισται, ο αρχηγός του Ναυτικού και ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης επιβαίνουν σε τορπιλάκατο και ρίχνουν στεφάνι στο σημείο όπου βυθίστηκε η φρεγάτα «Έλλη» κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας στις 15 Αυγούστου 1940 από τους Ιταλούς. Οι τιμητικοί κανονιοβολισμοί, που ακούγονται εκείνη την ώρα στο λιμάνι, προέρχονται από το «Κανονάκι της Έλλης» που σώθηκε από το κουφάρι του καραβιού και συντηρήθηκε.

Ακολουθεί η λιτάνευση της ιερής εικόνας, που μεταφέρεται από άντρες του Πολεμικού Ναυτικού και την ακολουθούν οι μπάντες του Πολεμικού Ναυτικού και του Δήμου Τήνου οι οποίες παιανίζουν πένθιμα εμβατήρια, τιμητικά αγήματα, αρχιερείς και πλήθος κόσμου.

Η πομπή καταλήγει, στη μαρμάρινη εξέδρα, στην Πλατεία Παντανάσσης, όπου τελείται Δέηση και εκφωνούνται Πανηγυρικοί. Μετά τη λήξη τους, η πομπή συνοδεύει την ιερή εικόνα στην επάνοδό της στον Ιερό Ναό Ευαγγελιστρίας.

Ο ναός χτίστηκε στο σημείο όπου στις 30 Ιανουαρίου 1823 βρέθηκε η εικόνα του Ευαγγελισμού μετά το όραμα της μοναχής Πελαγίας. Η Παναγία της Τήνου είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις θυσίες της πατρίδας μας για ελευθερία, ενώ η εύρεση της εικόνας θεωρήθηκε από τους Έλληνες οπλαρχηγούς του 1821 συμβολική για την πορεία του αγώνα.

Η θρησκευτική κατάνυξη του Δεκαπενταύγουστου βιώνεται και στην Πάρο, σημαντικό πόλο έλξης χιλιάδων προσκυνητών, που ξεχωρίζει χάρη στην εντυπωσιακή εκκλησία της Παναγίας Εκατονταπυλιανής στο λιμάνι της Παροικιάς.

Κατά το έθιμο, μετά την περιφορά του Επιταφίου της Παναγίας, ακολουθεί παραδοσιακό πανηγύρι με μουσική, χορό και άφθονο ντόπιο κρασί. Στο γραφικό λιμανάκι της Νάουσας, δεκάδες καΐκια με αναμμένες δάδες φωτίζουν τη νύχτα και προσεγγίζουν την προβλήτα δίνοντας το σύνθημα για την έναρξη της γιορτής. Ακολουθεί δυνατό γλέντι με παραδοσιακά τραγούδια και χορό, με πρώτο και καλύτερο τον μπάλο.

Ένα από τα πιο ιστορικά παλαιοχριστιανικά αξιοθέατα, η Παναγιά Εκατονταπυλιανή, χτίστηκε το 326 από την Αγία Ελένη και ολοκληρώθηκε τον 6ο αι. από τον Ιουστινιανό. Κατά την παράδοση, η εκκλησία έχει 91 γνωστές πύλες, ενώ η εκατοστή θα αποκαλυφθεί από άγγελο όταν «θα πάρουμε την Πόλη».

Στα υψώματα του Βερμίου όρους, κοντά στο χωριό Καστανιά, η Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά αποτελεί το θρησκευτικό έμβλημα του Ποντιακού Ελληνισμού και εορτάζεται με λαμπρότητα κάθε Δεκαπενταύγουστο. H θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Σουμελά εικονογραφήθηκε σύμφωνα με την παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας από τον Ευαγγελιστή Λουκά και έχει μεταφερθεί από τα ιερά χώματα του Πόντου. Χιλιάδες πιστοί από όλη την Ελλάδα σπεύδουν για να παρακολουθήσουν με ευλάβεια τη Θεία Λειτουργία και τον Μεγάλο Εσπερινό της Κοίμησης της Θεοτόκου. Και μετά… αρχίζει το μεγάλο γλέντι, με παραδοσιακά τραγούδια από ποντιακά συγκροτήματα και χορούς ως τα ξημερώματα.

Πάντων, ωστόσο, δεσπόζει η προσευχή «Υπεραγία Θεοτόκε, σώσον ημάς».

Δεκαπενταύγουστος στα Χανιά

 Το «Πάσχα του καλοκαιριού», όπως ονομάζεται ο Δεκαπενταύγουστος, χιλιάδες πιστών, με ευλάβεια και θεία κατάνυξη, προστρέχουν σε ιερούς ναούς και μοναστήρια για να προσκυνήσουν την ιερή εικόνα της Παναγίας.

Στην περιοχή των Χανίων από τα πλέον σημαντικά σημεία αναφοράς της ημέρας είναι η Μονή Οδηγήτριας Γωνιάς Κολυμβαρίου και η Μονή της Χρυσοσκαλίτισσας που παραδοσιακά συγκεντρώνουν πλήθος πιστών από όλη την Κρήτη. Φέτος και μετά από τα δύο και πλέον χρόνια της πανδημίας τα σημεία αυτά αναμένεται να αποτελέσουν τόπους συνάντησης χιλιάδων πιστών, καθώς και οι δύο Μονές είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την ιστορία του τόπου και τους αγώνες των Κρητικών από την εποχή της Τουρκοκρατίας μέχρι και την κατοχή της Κρήτης από τους Γερμανούς.

Η Μονή Γωνιάς στο Κολυμπάρι.

Στη Μονή Γωνιάς πολλοί πιστοί το 'χουν σαν τάμα να πηγαίνουν με τα πόδια για να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας διανύοντας αποστάσεις ακόμα και από την πόλη των Χανίων.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Η Μονή, ιδρύθηκε τον 9ο αιώνα μΧ στη θέση Μενιές του Ακρωτηρίου, στη θέση που βρισκόταν το ιερό της Δίκτυννας, και ήταν αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Λόγω επιθέσεων από πειρατές, η μονή τον 13ο αιώνα μεταφέρθηκε νοτιότερα, και ένα μικρό μοναστήρι χτίστηκε εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το κοιμητήριο της Μονής.

Στη σημερινή θέση ιδρύθηκε το 1618 από τον μοναχό Βλάσιο, από την Αμάσεια της Κύπρου. Το έργο της ανοικοδόμησης συνέχισε ο Βενέδικτος Τζαγκαρόλας, ενώ στην ανοικοδόμηση και συντήρηση της μονής βοήθησε η μεγάλη δωρεά του Γεωργίου Μούρμουρη. Ο ναός της μονής ολοκληρώθηκε το 1634, σύμφωνα με επιγραφή που βρίσκεται στο δυτικό μέρος του τρούλου.

Το 1652, οι Τούρκοι κατέστρεψαν τη Μονή για να λειτουργήσει στη συνέχεια μετά από εργασίες ως Μονή-σχολείο. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821, η μονή λειτούργησε ως νοσοκομείο, ενώ το 1867, κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1866, η μονή καταστράφηκε ξανά από τους Τούρκους.

Το 1899 κατασκευάζεται το σημερινό καμπαναριό της Μονής, η οποία κρίθηκε διατηρητέα το 1935. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, μετά την κατάληψη της Αθήνας από τους Γερμανούς, στη μονή λειτούργησε μέρος της σχολής Ευελπίδων. Μετά τη μάχη της Κρήτης, οι Γερμανοί επίταξαν τη Μονή και φυλάκισαν τους μοναχούς. Η μονή επαναλειτούργησε μερικώς το 1942 και μέχρι το 1944 ήταν γερμανικό στρατόπεδο.

Τη δεκαετία του 1960, σε έκταση που παραχώρησε η Μονή κατασκευάστηκε η Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης που μέχρι και σήμερα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ιδρύματα της Ορθοδοξίας, έχοντας φιλοξενήσει και την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, τον Ιούνιο 2016.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Η Μονή Χρυσοσκαλίτισσας

H Μονή Χρυσοσκαλίτισσας, βρίσκεται σε απόσταση 76 χιλιομέτρων από τα Χανιά στο νοτιοδυτικό άκρο της Περιφερειακής Ενότητας.

Χτισμένη πάνω σε ψηλό βράχο, γεγονός που καλεί τους πιστούς να ανηφορίσουν για το κερί της πίστης και της προσευχής.

Η παράδοση αναφέρει ότι το τελευταίο της σκαλί ήταν κάποτε χρυσό και από αυτό πήρε το όνομα της.

Ο κεντρικός ναός της Μονής είναι δίκλιτος με τα κλίτη του αφιερωμένα στην Κοίμηση της Θεοτόκου και στην Αγία Τριάδα και χτίστηκε το 1894 για να αντικαταστήσει τον αρχικό μικρό σπηλαιώδη ναό. Το μοναστικό συγκρότημα συμπληρώθηκε με το κτίσιμο θολωτών χώρων στην επιφάνεια του βράχου, ενώ κάτω από το βράχο υπάρχουν τα κτίρια του «Παρθενώνα», όπου στεγάζονταν οι μοναχές. Στο καθολικό σήμερα σώζεται η θαυματουργή εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου που χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα, ενώ έχει διαμορφωθεί και μικρό μουσείο.

Η θέα είναι εντυπωσιακή καθώς όταν ο επισκέπτης φτάσει στο Μοναστήρι αντικρίζει το απέραντο γαλάζιο του Λιβυκού Πελάγους.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Στις 15 Αυγούστου «πανηγυρίζουν» ακόμα, μεταξύ άλλων, η Μονή Γουβερνέτου στο Ακρωτήρι Χανίων, ο Μητροπολιτικός Ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου στην παλιά πόλη των Χανίων , καθώς και 14 ιεροί ναοί στην ενδοχώρα.

Δεκαπενταύγουστος στο Ρέθυμνο

Σε τούτο τον τόπο, ημέρες της Παναγιάς, ολόκληρη η Κρήτη, δείχνει ιδιαίτερο σεβασμό στην Πλατυτέρα των Ουρανών, την Παναγία. Σε εξωκλήσια, ναούς, μοναστήρια, προσκυνήματα, μεγάλο μέρος του πληθυσμού του νησιού, προσέρχεται λες και επισκέπτεται την ίδια του τη μητέρα. Αυτή η αλήθεια αποτυπώνεται στα λόγια των ανθρώπων, άσχετα την ηλικία που κουβαλούν και όπως επισημαίνουν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Η Παναγιά δώδεκα μήνες ακούει την γκρίνια μας και έναν ολόκληρο μήνα δέχεται τον σεβασμό μας, ίδιος με εκείνον που δείχνουμε στη μάνα μας».

Κάθε τόπος στην Κρήτη, με τις δικές του Παναγιές, εκκλησίες αφιερωμένες στη μάνα του Χριστού, με έθιμα και παραδόσεις, θρύλους και θαύματα, όπου εκεί προστρέχουν είτε για να προσκυνήσουν οι άνθρωποι ως πιστοί, είτε ως ταγμένοι εδώ και χρόνια για να μη σπάσουν τους κρίκους της πίστης και του ταξίματος που τους δένει με την Παναγία. «Είναι μέρες όπου κλήρος και λαός της μεγαλονήσου προετοιμάζεται να τιμήσει το πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου. Της γυναίκας που έφερε στον κόσμο τον λυτρωτή του», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο ιερομόναχος και πρεσβύτερος π. Θεολόγος που ανήκει στην αδελφότητα της Ιεράς Μονής Αρκαδίου. «Χαρμόσυνα στα περισσότερα χωριά και πόλεις της Κρήτης ανοίγουν οι πόρτες των σπιτιών και γεμίζουν οι πλατείες με ευχές και κεράσματα από συγγενείς και μουσαφίρηδες, για να τιμήσουμε στην μνήμη της Παναγίας μας, τη γυναίκα που στον επίγειο βίο της, μας δίδαξε την υπακοή προς τον δημιουργό, υπομονή στον πόνο για να έλθει η λύτρωση προς την αιωνία ζωή, εξυψώνοντας στο πρόσωπό της ολόκληρη την ανθρώπινη φύση με τη Θεία Χάρη του Παναγίου Πνεύματος, που γίνεται καθημερινά παρηγορήτρια όλων των δοκιμαζομένων ανθρώπων του κόσμου. Με τη σκέπη και την αγάπη της, η Παναγία μας, χαρίζει δύναμη στο πλήρωμα της Εκκλησίας του τόπου μας για να ξεπεραστεί κάθε ανθρώπινη αδυναμία αυτούς τους δύσκολους καιρούς».

Η γιορτή της Παναγίας στην Κρήτη αγκαλιάζεται από άκρη σε άκρη, είναι όμως παράλληλα μία μεγάλη ευκαιρία για το αντάμωμα των οικογενειών, συγγενών και φίλων. Η λατρευτική πλευρά του Δεκαπενταύγουστου δένει με σεβασμό και ανθρωπιά με τα γλέντια και τα πανηγύρια, στα οποία το κρασί δροσίζει τις παρέες, ο κόπος των βοσκών γίνεται δωρεά στις τάβλες της αντάμωσης και το γλυκό φέρνει το χαμόγελο σε κάθε οικογένεια.

Κάθε πόρτα μοναστηριού ανοίγει και υποδέχεται τους πιστούς για να προσκυνήσουν, να γιορτάσουν, να κεραστούν και να κάνουν όπως κάθε χρόνο τις ιστορίες τους, μοίρασμα με τις ιστορίες για την Παναγιά. Αυτό συμβαίνει στη Mονή Aγκαράθου στο Ηράκλειο που αγκαλιασμένη από τα χωριά Σγουροκεφάλι και Σαμπά, φυλά την εικόνα της Παναγίας που η ιστορία αναφέρει πως βρέθηκε ανάμεσα στις ρίζες μιας φασκομηλιάς.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Στο Βενεράτο Ηρακλείου, η Μονή Παλιανής όπου η θαυματουργή Μυρτιά κάθε κλώνο κλαδάκι που βγάνει, έρχεται να σχηματίσει Σταυρό με το διπλανό κλώνο ή κλαδί. Γεμάτη τάματα και αφιερώματα, θαυματουργή όπως χιλιάδες υποστηρίζουν, μιας και έχουν ιστορίες να διηγηθούν από τη σχέση τους με την Μονή και την Παναγία.

Η Μονή της Παναγιάς της Οδηγήτριας στα Αστερούσια Όρη στον νότο του Ηρακλείου, με το ένα κλίτος του Ναού που αγκαλιάζεται από ένα τοίχος φρούριο, να είναι αφιερωμένο στην Παναγία. Η Παναγιά, που έδωσε δύναμη όπως αναφέρει η ιστορία στον έναν μοναχό, να σταθεί μπροστά στους χιλιάδες Τούρκους που τελικά πυρπόλησαν το Οχυρωματικό μοναστήρι και το κατέστρεψαν το 1828.

Η Μονή Κουδουμά νότια της Κρήτης στο Ηράκλειο, όπου χιλιάδες πιστοί κατακλύζουν το εσωτερικό της Μονής και την παραλία πλάι στην οποία είναι χτισμένη, για να αποδώσουν για δύο μέρες παραμονή και ανήμερα, τιμή και να προσκυνήσουν την Παναγία.

Η Μονή Παναγιάς της Φανερωμένης στη Σητεία, της βυζαντινής περιόδου, όπου δοξάζει και σκέπη την Παναγία μέσα σε μία χαράδρα, με το Καθολικό της Εκκλησίας να βρίσκεται μέσα σε ένα σπήλαιο το οποίο έχει στην ατμόσφαιρά του ζωντανές τις μνήμες και τις ιστορίες των μαρτυρίων και αγώνων πιστών στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Η Παναγιά του Χάρακα ή Χαρακιανή στο Μυλοπόταμο Ρεθύμνου, στο Μπαλί όπου είναι το μεγαλύτερο προσκύνημα της Κρήτης με τους χιλιάδες πιστούς να περπατούν χιλιόμετρα για να φτάσουν στο προσκύνημα το οποίο ανήκει στη Μονή Αγίου Ιωάννη.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Το μοναστήρι της Παναγίας της Κεραλιμενιώτισσας για την Κοίμηση της Θεοτόκου στην κοιλάδα του Φαλφάκου στο Ηράκλειο στη Βιάννο, που από ψηλά αγναντεύουν οι πιστοί την απεραντοσύνη του τόπου τους και προσκυνούν ζητώντας όπως λένε να μην χαθεί η ομορφιά της Κρήτης και η αγκαλιά της Παναγίας. Η Μονή Παναγιά της Καλυβιανής που από στάβλοι των Τούρκων που είχαν καταστρέψει το 1821 το μοναστήρι, μετά την ομολογία πολλών για θαύματα της Παναγίας και την εικόνα της που βρέθηκε, ξεκίνησε η πνευματική πορεία ενός μοναστηριού το οποίο εξελίχθηκε σε ένα κέντρο αγάπης, αλληλεγγύης και προσφοράς προς κάθε άνθρωπο, κάθε ηλικίας που είχε και έχει ανάγκη την προστασία και συνηγορία των ανθρώπων στον πόνο του.

Και είναι ο Δεκαπενταύγουστος η μέρα χαράς του «μικρού Πάσχα» του Καλοκαιριού, όπως λέμε την περίοδο από 1ης Αυγούστου μέχρι και τις 15, ημέρα της Παναγίας. Είναι η μέρα της, μη σιωπής, αφενός για την ομολογία πίστεως προς τη Θεοτόκο Μαρία, αφετέρου για την προσευχή των πιστών ως κάλεσμα προστασίας των από τη θεομήτορα. Και όπως ψάλλεται στο θεοτόκιον: «Οὐ σιωπήσομεν ποτὲ Θεοτόκε, τοῦ εὐχαρίστως ἀνυμνεῖν ἐκ καρδίας, τὰ σὰ ἐλέη Δέσποινα οἱ δοῦλοί σου, κράζοντες καὶ λέγοντες* Παναγία Παρθένε, πρόφθασον καὶ λύτρωσαι, ἐξ ἐχθρῶν ἀοράτων, καὶ ἀναγκῶν καὶ πάσης ἀπειλῆς* σὺ γὰρ ὑπάρχεις, ἡμῶν ἡ ἀντίληψις».