Μετά τις ανακοινώσεις τριών ευρωπαϊκών χωρών το Euronews εξέτάζει γιατί η αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους αποτελεί ιστορικά επίδικο ζήτημα - Ποια η θέση της Ελλάδας και της Κύπρου
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΝέα δεδομένα στη Μέση Ανατολή δημιουργούν οι συντονισμένες ανακοινώσεις της Ισπανίας, της Ιρλανδίας και της Νορβηγίας την Τετάρτη ότι προχωρούν στην αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους.
Ο δρόμος της Παλαιστίνης προς την διεθνή αναγνώριση και τη συμμετοχή της στους υπερεθνικούς οργανισμούς ήταν πάντα δύσβατος και όπως συχνά συνέβη και στο παρελθόν κάθε μικρή διπλωματική νίκη των Παλαιστίνιων οδηγεί σε αύξηση των εντάσεων.
Την ώρα που το Δουβλίνο, η Μαδρίτη και το Όσλο ανακοίνωναν την Τετάρτη την απόφασή τους - με τη Σλοβενία, τη Μάλτα και το Βέλγιο να έπονται- το Ισραήλ συνεχίζει την πολύμηνη στρατιωτική εκστρατεία του στη Γάζα, σε αντίποινα για την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, με χιλιάδες αθώα θύματα στην πλειονότητά τους γυναίκες και παιδιά.
Γιατί όμως η αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους αποτελεί ιστορικά επίδικο ζήτημα; Ποιές χώρες έχουν αναγνωρίσει την Παλαιστίνη μέχρι στιγμής και υπό ποιες συνθήκες;
Οι ρίζες της σύγκρουσης
Ο ΟΗΕ και ο προκάτοχός του, η Κοινωνία των Εθνών, βρίσκονται διαχρονικά στο επίκεντρο του ζητήματος.
Κατοικώντας στα πρώην Οθωμανικά εδάφη που αποδόθηκαν στη Μεγάλη Βρετανία το 1922, οι Παλαιστίνιοι είδαν τα αιτήματά τους για ανεξαρτησία να απορρίπτονται επανειλημμένα από το Λονδίνο, πριν οδηγηθούν σε ανοιχτή εξέγερση το 1937.
Αδυντώντας να βρει λύση, το Ηνωμένο Βασίλειο επέστρεψε τα εδάφη μαζί με τα προβλήματα πίσω στον ΟΗΕ μια δεκαετία αργότερα, το 1947.
Ο ΟΗΕ κατέληξε τελικά σε μια σολομώντεια λύση: στην κατάργηση της βρετανικής επικυριαρχίας και στον διαχωρισμό των εδαφών σε δύο κράτη, ένα παλαιστινιακό και ένα ισραηλινό.
Δύο πόλεμοι ωστόσο - ο πόλεμος της Παλαιστίνης το 1948 και ο αραβοϊσραηλινός πόλεμος που ακολούθησε - οδήγησαν υπο τον έλεγχο του Ισραήλ όχι μόνο τα εδάφη που προορίζονταν από τον ΟΗΕ για τη νέα πατρίδα των Ισραηλινών, αλλά και περίπου τα δύο τρίτα του σχεδιαζόμενου παλαιστινιακού κράτους, με αποτέλεσμα περισσότεροι από τους μισούς Παλαιστίνιους να εκδιωχθούν.
Νέες εχθροπραξίες το 1967 και το 1973 οδήγησαν τα παλαιστινιακά εδάφη σε μεγαλύτερη συρρίκνωση.
Παρότι η Γενική Συνέλευσή του ΟΗΕ αναγνώριζε πάντα το δικαίωμα των Παλαιστινίων για κυριαρχία και ανεξαρτησία, μόλις το 1988 η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) ανακήρυξε επίσημα το κράτος της Παλαιστίνης εντός των συνόρων που είχαν αναγνωριστεί από 78 χώρες.
Εντός της επικράτειας του περιλαμβάνονται η Δυτική Όχθη, η Λωρίδα της Γάζας και η Ανατολική Ιερουσαλήμ.
Δεκαετίες συγκρούσεων και άκαρπων ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων
Ενώ εξασφάλισε την αναγνώριση από κομμουνιστικές και αδέσμευτες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Σοβιετικής Ένωσης, της Κίνας, της Ινδίας, της Κύπρου και της Γιουγκοσλαβίας, τα ισχυρά κράτη της Δύσης παρέμειναν σταθερά αντίθετα με την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση.
Η Ουάσιγκτον αποθάρρυνε ενεργά την αναγνώριση της Παλαιστίνης, κάτι που σήμαινε ότι ρεαλιστικά στο τραπέζι υπήρχαν μόνο οι συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ του 1977, οι οποίες έδιναν στους Παλαιστίνιους μόνο το δικαίωμα αυτοδιοίκησης στα εδάφη τους.
Η συμμετοχή της PLO στη σύγκρουση στο Λίβανο, οι ανοιχτές πράξεις βίας κατά ισραηλινών πολιτών και οι φιλικές σχέσεις του Αραφάτ με τον Σαντάμ Χουσεΐν του Ιράκ και το καθεστώς της Τεχεράνης επιδείνωσαν περαιτέρω τη θέση των Παλαιστινίων.
Η υπόσχεση του πρώην υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ προς το Ισραήλ ότι η Ουάσιγκτον δεν θα αναγνωρίσει την Παλαιστίνη έως ότου η παλαιστινιακή ηγεσία παραιτηθεί από το δόγμα της "απόρριψης του δικαιώματος ύπαρξης του Ισραήλ" μπλόκαρε κάθε διπλωματική προσπάθεια.
Η κλιμάκωση της βίας τη δεκαετία του 1980, τόσο από παλαιστινιακής πλευράς όσο και απο την πλευρά των Ισραηλινών εποίκων, οδήγησαν τη διεθνή κοινότητα στο συμπέρασμα ότι η ειρήνη στη Μέση Ανατολή ήταν ανέφικτη και ότι η δημιουργία ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους θα επιδείνωνε τα πράγματα.
Οι ΗΠΑ κατέληξαν να χαρακτηρίσουν την PLO τρομοκρατική οργάνωση το 1987 απομακρύνοντας κάθε ελπίδα διεθνούς αναγνώρισης.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΠαρόλο που πολλές χώρες του Αραβικού Συνδέσμου και αναπτυσσόμενες χώρες στην Ασία και την Αφρική δεσμεύτηκαν για την υποστήριξή τους, μέχρι τον Φεβρουάριο του 1989, μόνο 94 χώρες αναγνώρισαν επίσημα την Παλαιστίνη ως ανεξάρτητο κράτος.
Εν τω μεταξύ, το ξεπάγωμα των σχέσεων με την PLO και οι συμφωνίες του Όσλο υπό την αιγίδα των ΗΠΑ τη δεκαετία του 1990 έδωσαν νέες αλπίδες ότι μια λύση δύο κρατών θα μπορούσε τελικά να γίνει εφικτή.
Ωστόσο, η δολοφονία του Ισραηλινού πρωθυπουργού Γιτζάκ Ράμπιν το 1995 και ο θάνατος του Αραφάτ σχεδόν μια δεκαετία αργότερα οδήγησαν στην άκαμπτη στάση του Ισραήλ και την μείωση της πολιτικής επιρροής της PLO.
Η Ευρώπη παραμένει διχασμένη
Τα επόμενα χρόνια, ο αριθμός των κρατών που αναγνώρισαν επίσημα την Παλαιστίνη αυξήθηκε αργά αλλά σταθερά, αλλά λόγω της ασάφειας της στάσης ορισμένων χωρών στο θέμα, ο συνολικός αριθμός κυμαίνεται μεταξύ 122 και 146.
Ορισμένες χώρες έχουν συνάψει διπλωματικές σχέσεις με την Παλαιστινιακή Αρχή υπό την ηγεσία της Φατάχ, η οποία θεωρείται από πολλούς ως η de facto κυβέρνηση του παλαιστινιακού κράτους.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΩστόσο, σήμερα, η Παλαιστινιακή Αρχή έχει διοικητικό έλεγχο μόνο στη Δυτική Όχθη, ενώ η Χαμάς κυβερνά τη Γάζα από τις εκλογές του 2006.
Ταυτόχρονα, ο ΟΗΕ εξακολουθεί να αναγνωρίζει την PLO ως τον μοναδικό εκπρόσωπο του παλαιστινιακού λαού.
Οι χώρες της ΕΕ παραμένουν διχασμένες ως προς το ζήτημα, ενώ ορισμένες έχουν αλλάξει δραματικά τη θέση τους με την πάροδο των ετών.
Η Ιρλανδία, μία από τις χώρες που πρωτοστατούν στην ανανεωμένη προσπάθεια αναγνώρισης της Παλαιστίνης σήμερα, ήταν το πρώτο κράτος μέλος της ΕΕ που ενέκρινε την ίδρυσή παλαιστινιακού κράτους το 1980.
Η Σουηδία αναγνώρισε την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση το 2014, αλλά οι αξιωματούχοι της έχουν έκτοτε υπαναχωρήσει από τη δέσμευση αυτή, με τον πρώην υπουργό Εξωτερικών Tobias Billström να τη χαρακτηρίζει "ατυχή και πρόωρη" το 2022.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ Ρουμανία διατηρεί στενές διπλωματικές σχέσεις με την PLO και ήταν μία από τις πρώτες χώρες που αναγνώρισαν την Παλαιστινιακή Αρχή το 1988.
Η Ουγγαρία αναγνώρισε επίσης την Παλαιστίνη ως κυρίαρχο κράτος την ίδια χρονιά, ενώ και οι δύο ευρωπαϊκές χώρες αποτελούσαν ακόμη μέρος του σοβιετικού μπλοκ.
Πριν από περίπου ένα μήνα, η Βουδαπέστη ήταν μία από τις μόλις εννέα χώρες που ψήφισαν κατά της ένταξης της Παλαιστίνης στα Ηνωμένα Έθνη και πολλοί θεωρούν ότι η χώρα της κεντρικής Ευρώπης αποτελεί έναν από τους στενότερους συμμάχους του Ισραήλ στην ΕΕ.
Η θέση της Ελλάδας και της Κύπρου
Η Ελλάδα διατηρεί άριστες σχέσεις με την Παλαιστινιακή Αρχή, αποφεύγει ωστόσο προς το παρόν να αναγνωρίσει επίσημα το παλαιστινιακό κράτος. Η Αθήνα στηρίζει σταθερά τη λύση των δύο κρατών σε διεθνές επίπεδο ως τη μόνη βιώσιμη λύση για την περιοχή.
Η Κυπριακή Δημοκρατία αναγνώρισε το Κράτος της Παλαιστίνης το 1988. Τον Δεκέμβριο 2012, η Κύπρος υπερψήφισε το Ψήφισμα 67/19 της Γενικής Συνέλευσης, με το οποίο Παλαιστίνη απέκτησε καθεστώς παρατηρητή (non-member observer State) στον ΟΗΕ. Παράλληλα, η Κύπρος αναβάθμισε το καθεστώς της παλαιστινιακής αντιπροσωπείας στη Λευκωσία σε Πρεσβεία. Η Κυπριακή Δημοκρατία στηρίζει μια συνολική λύση δυο κρατών στη βάση των συνόρων του 1967.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ