Πενήντα χρόνια μετά την εισβολή στην Κύπρο, διατηρείται το αδιέξοδο στις συνομιλίες για την επίλυση του ζητήματος παρά τις διαπραγματεύσεις που έχουν γίνει όλες αυτές της δεκαετίες υπό τον ΟΗΕ
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ εγκαθίδρυση ανεξάρτητης, διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας με μια κεντρική κυβέρνηση ήταν ο στόχος της Λευκωσίας από την αρχή των διαπραγματεύσεων. Για το ποιες είναι οι επιδιώξεις της ελληνοκυπριακής πλευράς, για τις κόκκινες γραμμές της αλλά και για τις δυσκολίες που υπάρχουν σε αυτή τη φάση συνομιλούμε με τον ελληνοκύπριο διαπραγματευτή για το Κυπριακό, Μενέλαο Μενελάου.
Οι δύο βασικότεροι σταθμοί των διαπραγματεύσεων για την επίλυση του Κυπριακού είναι για τον κ. Μενελάου είναι η αποδοχή της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας και η σχετική συμφωνία μεταξύ των δύο πλευρών καθώς και η υιοθέτηση από τους υπόλοιπους εμπλεκόμενους αυτής της συμφωνίας αλλά και η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε. το 2004 και οι προσπάθειες και αυτής της διάστασης στις προσπάθειες επίτευξης λύσης.
Οι προσπάθειες άρσης του αδιεξόδου τα τελευταία δέκα χρόνια
Στις 11 Φεβρουαρίου 2014, πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα των Η.Ε. η πρώτη επίσημη συνάντηση του τότε νέου πρόεδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκου Αναστασιάδη και του Ντερβίς Έρογλου, ηγέτη τον Τουρκοκυπρίων, η οποία έθεσε το πλαίσιο της νέας διαπραγματευτικής διαδικασίας και επαναβεβαίωσε τις βασικές αρχές της λύσης.
Η δρομολόγηση νέας διαδικασίας ουσιαστικών διαπραγματεύσεων ανανέωσε το διεθνές ενδιαφέρον, δημιουργώντας μια νέα θετική δυναμική για επίλυση του προβλήματος. Ακολούθησαν τρία χρόνια διαπραγματεύσεων που οδήγησαν σε σημαντική πρόοδο με αποτέλεσμα τον Ιούνιο του 2017 ο Γ.Γ. του ΟΗΕ , Αντόνιο Γκουτέρες να συγκαλέσει τη Διάσκεψη για την Κύπρο στο Κρανς Μοντανά της Ελβετίας. Στην Διάσκεψη έλαβαν μέρος η Κυπριακή Δημοκρατία, η τουρκοκυπριακή πλευρά με τον νέο ηγέτη της (από το 2015), Μουσταφά Ακιντζί, οι τρείς εγγυήτριες δυνάμεις Ελλάδα, Τουρκία, Ηνωμένο Βασίλειο και η Ε.Ε. ως παρατηρητής. Η Διάσκεψη κατέληξε σε αδιέξοδο λόγω της επιμονής της Τουρκίας για μόνιμη παρουσία στρατευμάτων στην Κύπρο και για διατήρηση των επεμβατικών της δικαιωμάτων.
Παρά την αρνητική αυτή εξέλιξη, η κυπριακή κυβέρνηση παρέμεινε προσηλωμένη στην επίτευξη λύσης του Κυπριακού μέσω συνομιλιών υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Ο Γ.Γ. του ΟΗΕ προχώρησε στον διορισμό της Τζέην Χολ Λουτ ως Ειδικής Συμβούλου με στόχο την επανέναρξη διαδικασίας συνομιλιών. Διαδοχικοί γύροι επαφών οδήγησαν στη συνάντηση του Γ.Γ. του ΟΗΕ με τους ηγέτες των δύο κοινοτήτων στις 25 Νοεμβρίου 2019 στο Βερολίνο κατά την οποία επαναβεβαιώθηκε η δέσμευση για την επίτευξη λύσης βασισμένης σε μια διζωνική και δικοινοτική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα, όπως ορίζεται στα σχετικά ψηφίσματα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
Στις 27-29 Απριλίου 2021 ο ΓΓ του ΟΗΕ συγκάλεσε την άτυπη συνάντηση 5+1 για την Κύπρο, στη Γενεύη, με στόχο την επίτευξη διεξόδου για την επανέναρξη διαδικασίας απευθείας συνομιλιών για λύση του κυπριακού. Η άρνηση της Τουρκίας και του ηγέτη της τουρκοκυπριακής κοινότητας να επαναβεβαιώσουν τη δέσμευση τους στη συμφωνημένη βάση λύσης δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα όπως ορίζεται στα ψηφίσματα τω ΗΕ, η επιμονή τους σε αποδοχή του ίσου καθεστώτος «δύο κρατών» ως προϋπόθεσης για επανέναρξη συνομιλιών και η απόρριψη της πρόταση του Γ.Γ. για διορισμό ειδικού απεσταλμένου, οδήγησαν την προσπάθεια σε αδιέξοδο.
Νέα πνοή στις προσπάθειες για επίλυση
Την τελευταία περίοδο υπάρχει και πάλι κινητικότητα για την επανέναρξη των προσπαθειών. Μετά την εκλογή του, ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας πίεσε τις Βρυξέλλες για ενεργότερο ρόλο. Στις βασικές προτεραιότητές του για την επόμενη πενταετία ενέταξε το Κυπριακό το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, έπειτα από συντονισμένες προσπάθειες του προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκου Χριστοδουλίδη και της Προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων και του Δημοκρατικού Συναγερμού Αννίτας Δημητρίου.
Όπως τόνισε ο κ. Χριστοδουλίδης, ο οποίος εξέφρασε την ικανοποίησή του για το αποτέλεσμα αυτό, το Κυπριακό θα είναι μεταξύ των δέκα βασικών προτεραιοτήτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κάτι που συνιστά ένδειξη, όπως σημείωσε, του ρόλου της ΕΕ. Άλλωστε, ο Νίκος Χριστοδουλίδης έχει δηλώσει ότι η κυπριακή κυβέρνηση επενδύει στην Ευρώπη για τον τερματισμό της κατοχής και την επανένωση της Κύπρου.
«Έχει καταβληθεί μια πολύ μεγάλη προσπάθεια από δικής μας πλευράς το τελευταίο διάστημα, από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, από την Κυπριακή Δημοκρατία, από την ελληνοκυπριακή πλευρά, με στόχο να ενισχύσουμε τις προϋποθέσεις για αναζωογόνηση της διαδικασίας των συνομιλιών και κατ' επέκταση της προοπτικής για επίτευξη συνολικής λύσης στο Κυπριακό. Μέσα από αυτές τις προσπάθειες έχουμε καταφέρει να φτάσουμε στο διορισμό προσωπικής απεσταλμένης του Γ.Γ. του ΟΗΕ ο οποίος σηματοδότησε μια επόμενη, πιο αναβαθμισμένη φάση στην εμπλοκή των Ηνωμένων Εθνών σε αυτή την προσπάθεια για αναζωογόνηση της διαδικασίας. Έχει πραγματοποιήσει η απεσταλμένη του Γ.Γ. τέσσερις κύκλους επαφών με τις δύο πλευρές, με τους υπόλοιπους εμπλεκόμενους, με κράτη-μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, με σημαντικούς διεθνείς δρώντες, έχει επισκεφθεί επίσης τις Βρυξέλλες και σημαντικές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Ως αποτέλεσμα αυτού του πρώτου γύρου της αποστολής της έχει υποβάλλει μια έκθεση στον Γ.Γ. του ΟΗΕ», εξηγεί ο κ. Μενελάου. Η έκθεση αυτή βρίσκεται στα χέρια του κ. Γκουτέρες και αξιολογείται αυτή την περίοδο, αναφέρουν οι πληροφορίες, προκειμένου να αποφασιστούν από την πλευρά του Γ.Γ. τα επόμενα βήματα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, είναι πιθανό μέσα στο καλοκαίρι να ανακοινώσει τις επόμενες κινήσεις του.
«Εμείς θα συνεχίσουμε να λειτουργούμε εποικοδομητικά και δημιουργικά και απόλυτη προσήλωση στον στόχο που είναι να φτάσουμε το συντομότερο δυνατό στην αναζωογόνηση της ειρηνευτικής διαδικασίας και στην έναρξη επίσημης διαδικασίας διαπραγμάτευσεων στο πλαίσιο του ΟΗΕ», σημειώνει ο διαπραγματευτής της ελληνοκυπριακής πλευράς, μιλώντας στο euronews.
Σε αυτή τη φάση η Λευκωσία επιδιώκει να φτάσει το συντομότερο δυνατό σε κάποια απτά βήματα παρά τις δυσκολίες που υπάρχουν. «Η θέση από τουρκικής πλευράς αυτή τη στιγμή προτάσσει τα θέματα της κυριαρχικής ισότητας και του ισότιμου διεθνούς καθεστώτος ως προϋποθέσεις για να αποδεχτεί να επανεμπλακεί σε μία διαδικασία, ουσιαστικά αποτελεί ανυπέρβλητο εμπόδιο διότι εκφεύγει του πλαισίου που καθορίζεται από τα ψηφίσματα του ΟΗΕ, βρίσκεται εκτός του ιστορικού συμβιβασμού της δικοινοτικής ομοσπονδίας, βρίσκεται πέραν των ορίων του ενός κράτους που πρέπει να διασφαλίζεται μέσα από τη λύση του Κυπριακού και δεν υπάρχει οποιοδήπτε περιθώριο εκτροπής», τονίζει ο Μενέλαος Μενελάου, ο οποίος συμπληρώνει ότι η Λευκωσία έχει αναλάβει πρωτοβουλίες, παρά τις δυσκολίες οι οποίες ήταν αναμενόμενες. Αναφέρεται ακόμα και στην προσπάθεια που γίνεται στο πλαίσιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων στην οποία η ελληνοκυπριακή προσβλέπει να εξελιχθεί θετικά και κατ' επέκταση να μπορέσει να έχει και θετικό αντίκτυπο και στην προσπάθεια για το Κυπριακό. Ξεκαθαρίζει επίσης ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά θα συνεχίσει προσπάθειες μέχρι να φτάσουμε σε μια αναζοωγονημένη πολιτική διαδικασία, ιδιαίτερα δεδομένου του περιφερειακού και διεθνούς πλαισίου που υπενθυμίζει διαρκώς την ανάγκη ύπαρξης πολιτικών διαδικασιών και διπλωματικών πρωτοβουλιών γιατί αυτός είναι ο μόνος βιώσιμος δρόμος προς τα εμπρός για την επίλυση διεθνών προβλημάτων.