Κύπρος: Το οικονομικό θαύμα μετά την τουρκική εισβολή- Πού οφείλεται, πώς πέτυχε, πόσο κινδυνεύει

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Ήταν Αύγουστος του 1977 όταν το περιοδικό Economist δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο «Θαύμα σε μισό νησί».

Το άρθρο αφορούσε στην εντυπωσιακή ανάκαμψη της Κύπρου μετά την τουρκική εισβολή και τη διχοτόμηση του νησιού. Οι επιπτώσεις της εισβολής ήταν δραματικές για την οικονομία, αφού σε λίγα 24ωρα διαλύθηκε ο παραγωγικός ιστός της χώρας.

Με τη στήριξη κεφαλαίων από τα Ηνωμένα Έθνη και την Ελλάδα και τα εμβάσματα που έστελναν οι Κύπριοι μετανάστες από το εξωτερικό η Κύπρος κατάφερε μέσα σε τρία μόλις χρόνια να αποκαταστήσει το χαμένο ΑΕΠ.

Στη συνέχεια ο εμφύλιος στο Λίβανο έφερε μετανάστες και κεφάλαια στην χώρα, ανοίγοντας έτσι ένα κεφάλαιο προσέκλυσης ξένων κεφαλαίων που κατέστησε την Κύπρο διεθνές επενδυτικό κέντρο.

Παράλληλα με την ανάπτυξη του τουρισμού, της αγροτικής παραγωγής και των κατασκευών, η Κύπρος κατάφερε να απολαμβάνει σταθερή ανάπτυξη και ένα υψηλό βιοτικό επίπεδο, που ανασχέθηκαν μόνο την περίοδο της οικονομικής κρίσης 2012-2013.

Όπως εξηγεί στο euronews o Γιώργος Κέντας, αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής και Διακυβέρνησης και διευθυντής μεταπτυχιακού προγράμματος στη Δημόσια Διοίκηση στο πανεπιστήμιο της Λευκωσίας, το «οικονομικό θαύμα» της Κύπρου οφείλεται κυρίως στην ανθεκτικότητα των Ελληνοκυπρίων.

«Νομίζω οφείλεται στην ανθεκτικότητα και την αποφασιστικότητα των Ελλήνων της Κύπρου να επιβιώσουν μετά την τουρκική εισβολή» μας είπε. «Πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι η τουρκική εισβολή επέφερε μια τεράστια οικονομική καταστροφή και ανθρωπιστική κρίση, εφόσον το 1/4 του πληθυσμού, πέραν των 160.000 Ελληνοκυπρίων, είχαν εγκαταλείψει βιαίως τις εστίες τους και μετακινήθηκαν προς το Νότο. Είχαν χάσει τις δουλειές τους, τα σπίτια, τις περιουσίες τους.

Περίπου το 50% της παραγωγής στον αγροτικό τομέα και σε βιομηχανία είχε καταστραφεί εντελώς και η οικονομία της Κύπρου έπρεπε να χτιστεί από την αρχή. Αυτό που ονομάστηκε "οικονομικό θαύμα" ουσιαστικά είναι μια τεράστια προσπάθεια μόλις 2 δεκαετιών, έτσι ώστε αυτοί οι άνθρωποι να βρουν δουλειές, να έχουν στέγη, να μπορέσουν να στείλουν τα παιδιά τους σχολείο, εφόσον 40% των σχολείων είχαν χαθεί με την τουρκική εισβολή.

Αυτό που αποδίδεται ως "οικονομικό θαύμα" είναι η άνοδος της βιομηχανίας, η επαναφορά της αγροτικής παραγωγής, εφόσον είχαν χαθεί οι πιο παραγωγικές περιοχές στη Μεσαορία, η οικοδόμηση του τομέα των υπηρεσιών, ο οποίος ήταν ένας σημαντικός βραχίονας.

Πριν από το τέλος του 1980 η Κύπρος ήταν έτοιμη να υποβάλει αίτηση για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εφόσον τα οικονομικά δεδομένα αλλά και τα πολιτικά δεδομένα ήταν τέτοια που μπορούσε να ικανοποιεί τα κριτήρια για να αρχίσει η διαδικασία ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και αυτό επιβεβαιώθηκε με την αίτηση, η οποία έγινε το 1990 και τη θετική γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 1993.»

Θέλω να μείνουμε στον τομέα των υπηρεσιών, φαντάζομαι ότι αναφέρεστε πιο συγκεκριμένα στον χρηματοπιστωτικό τομέα, σωστά; Πόσο καθοριστικός ήταν στην ανάπτυξη της οικονομίας; 

«Ήταν πολύ σημαντική συνεισφορά, διότι ήταν ο χρηματοδότης όλης αυτής της ανάπτυξης. Βεβαίως υπήρξαν και επενδύσεις από το εξωτερικό. Υπήρξε στα πρώτα χρόνια και εξωτερική βοήθεια, όμως χτίστηκε και ένας τομέας υπηρεσιών, ο οποίος κατάφερε να εμπνεύσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών και η Κύπρος να γίνει σιγά -σιγά ένα αξιόπιστο κέντρο υπηρεσιών.

Ο τομέας που επίσης έδωσε οικονομική ώθηση είναι ο τουρισμός, ο τομέας της φιλοξενίας, ο οποίος είχε πληγεί καθοριστικά το 1974 όταν το 65% των τουριστικών κλινών είχαν χαθεί με την τουρκική εισβολή.

Οι πόλεις της Κύπρου, η Λεμεσός, η Πάφος, η Λάρνακα, είχαν αρχίσει να χτίζουν τουριστικά καταλύματα. »

Η Κύπρος έχει δεχθεί επικρίσεις ότι στο όνομα της ανάπτυξης έκανε "τα στραβά μάτια" σε επιχειρηματίες και κεφάλαια από το εξωτερικό που μπορεί να προέρχονταν από μη σύννομες δραστηριότητες. Υπάρχει καταρχάς αλήθεια σε αυτές τις κατηγορίες; 

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

«Ναι, είναι αλήθεια ότι ο εποπτικός ρόλος των θεσμών του κράτους δεν είχαν αποτρέψει αυτό το φαινόμενο που περιγράφετε.

Όμως για δεκαετίες υπάρχει ένα αποτέλεσμα υγιούς επενδυτικής δραστηριότητας στην Κύπρο. Βεβαίως υπήρχαν και προβληματικές περίοδοι περιόδου, οι οποίοι αναδείχθηκαν κυρίως το 2013, με την οικονομικη κριση.

Αυτό το οποίο πρέπει να γίνει καλύτερα κατανοητό είναι ότι η πολιτική και Η οικονομία αλληλλοεπηρεάζονται και αλληλοκαλύπτονται. Έγινε προσπάθεια με τη συνεισφορά των θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και άλλων διεθνών θεσμών είναι να οικοδομηθεί ένα πιο υγιές εποπτικό πλαίσιο, να γίνουν πιο ανθεκτικοί, πιο αυστηροί οι θεσμοί.»

Είναι σε ικανοποιητικό επίπεδο τώρα;

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

«Έχω διαβάσει την 16η μεταμνημονιακή έκθεση της ΕΕ, η οποία δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 2024 και εκεί φαίνεται ότι υπάρχει πολύ θετική εξέλιξη. Η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου ασκεί αποτελεσματικά τον εποπτικό της ρόλο, καθώς επίσης και η νέα κυβέρνηση του κυρίου Χριστοδουλίδη έχει βάλει ως στόχο να επανοικοδομήσει το καλό όνομα της Κύπρου.

Το ενδιαφέρον των επενδυτών είναι αυξημένο και θεσμοί, όπως το InvestCyprus έχουν συμβάλει έτσι ώστε να διευρυνθεί το πεδίο επενδυτικού ενδιαφέροντος στην Κύπρο σε νέους τομείς, όπως είμαι η τεχνολογία, η υγεία και η εκπαίδευση.»

Η Κύπρος στο παρελθόν επωφελήθηκε από τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Με δεδομένη την ένταση που υπάρχει στην περιοχή αυτή την περίοδο, πιστεύετε ότι η οικονομία του νησιού που θα επηρεαστεί και αν ναι, με ποιο τρόπο; 

«Υπάρχει ένα αυξημένο ενδιαφέρον επανεγκατάστασης διαφόρων εταιρειών, οι οποίες δραστηριοποιούνταν στη Μέση Ανατολή.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Υπάρχει ενδιαφέρον μετεγκατάστασης και ανθρώπων και επιχειρηματιών. Η ζήτηση στην αγορά γης είναι είναι αυξημένη.

Υπάρχει μια ανησυχία για την έκθεση της κυπριακής οικονομίας στον τομέα της αγοράς ακινήτων και της κατασκευαστικής βιομηχανίας. Εντούτοις η ζήτηση παραμένει σταθερή και θα έλεγα και αυξημένη. Και αυτό το βλέπουμε και από την αύξηση των τιμών. Γενικά θα έλεγα η κρίση στη Μέση Ανατολή είχε επίπτωση στην κυπριακή οικονομία, κυρίως στην αύξηση του πληθωρισμού. Παρόλα αυτά φαίνεται ότι υπάρχουν έμμεσες ευεργετικές επιδράσεις.»

Ποιες θα ιεραρχούσατε ως τις τρεις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η κυπριακή οικονομία σήμερα; 

«Η πρώτη είναι η έκθεση της κυπριακής οικονομίας στον κατασκευαστικό τομέα και στον τομέα της αγοράς ακίνητης ιδιοκτησίας.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Υπάρχουν πιέσεις όσον αφορά το ισοζύγιο πληρωμών λόγω κυρίως του ιδιωτικού και του επιχειρηματικού χρέους.

Και η τρίτη πρόκληση αφορά στις μακροχρόνιες χρηματοοικονομικές ανάγκες του κράτους, οι οποίες οφείλονται κυρίως στα δημογραφικά στοιχεία, τα οποία αλλάζουν στην Κύπρο.

Επίσης, η κλιματική αλλαγή σε συνδυασμό με μια διαρκή και παρατεταμένη περίοδο κρίσεων, διαφόρων κρίσεων, όπως η υγειονομική κρίση, ο πόλεμος στην Ουκρανία, η κρίση στη Μέση Ανατολή, η ενεργειακή κρίση, η κρίση του πληθωρισμού είναι στοιχεία ανησυχίας, αφού η κυπριακή οικονομία είναι σε αλληλεξάρτηση και επηρεάζεται από τις διεθνείς εξελίξεις.»

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ