Δεκατέσσερα χρόνια μετά την επανάσταση, η Συρία παραμένει βυθισμένη σε συγκρούσεις, οικονομική παρακμή και αναγκαστικούς εκτοπισμούς. Τον Μάρτιο του 2025, η συνταγματική διακήρυξη του Ahmad al-Sharaa προκάλεσε εκτεταμένη διαμάχη, καθώς όριζε την ισλαμική νομολογία ως πηγή της νομοθεσίας.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Στις 15 Μαρτίου 2011, οι Σύροι βγήκαν στους δρόμους της πόλης Νταράα σε γεγονότα που σηματοδότησαν την έναρξη της λαϊκής εξέγερσης κατά του καθεστώτος του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ.
Αυτές οι ειρηνικές διαδηλώσεις μετατράπηκαν γρήγορα σε αιματηρή σύγκρουση, με κλιμάκωση της βίας και την εμφάνιση ένοπλων φατριών, συμπεριλαμβανομένων εξτρεμιστικών ομάδων.
Διεθνείς δρώντες ενεπλάκησαν στη σύγκρουση, καθιστώντας τη Συρία πεδίο σύνθετων περιφερειακών και διεθνών συγκρούσεων.
Σήμερα, 14 χρόνια αργότερα, η χώρα έχει υποστεί θεμελιώδεις μετασχηματισμούς σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, με πιο πρόσφατη την υπογραφή της νέας συνταγματικής διακήρυξης από τον ισχυρό ηγεμόνα της Δαμασκού Ahmad al-Sharaa, η οποία επαναπροσδιορίζει το περίγραμμα του μελλοντικού συριακού κράτους.
Από τις διαμαρτυρίες στην ένοπλη σύγκρουση
Η συριακή επανάσταση ξεκίνησε με αιτήματα για δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, αλλά μετατράπηκε σε ακραία βία από το καθεστώς και από διάφορες ένοπλες ομάδες που πολεμούσαν σε όλη τη συριακή επικράτεια από το βορρά έως το νότο.
Η χώρα χωρίστηκε σε περιοχές που ελέγχονταν από το καθεστώς, περιοχές που ελέγχονταν από την αντιπολίτευση και περιοχές που ελέγχονταν από εξτρεμιστικές οργανώσεις όπως το ISIS και η αλ Νούσρα, η οποία έγινε Hayat Tahrir al-Sham υπό την ηγεσία του Αμπού Μοχάμαντ αλ-Τζουλάνι (σήμερα Αχμάντ αλ-Σαράα), πριν η επιρροή της μειωθεί λόγω των διεθνών επεμβάσεων.
Με τη ρωσική επέμβαση το 2015, την οποία ακολούθησαν η λιβανέζικη Χεζμπολάχ και άλλες ένοπλες ομάδες, το συριακό καθεστώς ανέκτησε τον έλεγχο των περισσότερων περιοχών που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο της ένοπλης αντιπολίτευσης, επωφελούμενο από τη ρωσική αεροπορική κάλυψη και την ιρανική στρατιωτική υποστήριξη.
Ωστόσο, ο πόλεμος δεν έχει τερματιστεί πλήρως. Υπάρχουν ακόμη περιοχές εκτός του ελέγχου της Δαμασκού, ιδίως στη βόρεια Συρία, όπου οι υποστηριζόμενες από την Τουρκία παρατάξεις της αντιπολίτευσης στην Ιντλίμπ και την ύπαιθρο του Χαλεπιού (βορειοδυτικά) και οι υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) στα ανατολικά.
Η οικονομική κατάσταση: Κατάρρευση άνευ προηγουμένου
Τα τελευταία χρόνια, η συριακή οικονομία βρίσκεται σε συνεχή κατάρρευση, με τη συριακή λίρα να έχει χάσει πάνω από το 99% της αξίας της από το 2011. Η καθημερινή ζωή ενός Σύρου πολίτη μετατράπηκε γρήγορα σε πραγματικό μαρτύριο λόγω του μαζικού πληθωρισμού, της έλλειψης αγοραστικής δύναμης και των συνεχών διακοπών ρεύματος και νερού.
Οι τιμές των τροφίμων έχουν εκτοξευθεί στα ύψη και πάνω από το 90% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Οι δυτικές κυρώσεις, η διαχείριση της οικονομίας από το καθεστώς και η έλλειψη επενδύσεων συνέβαλαν επίσης στην επιδείνωση της κατάστασης, ενώ οι προσπάθειες της Ρωσίας και του Ιράν να στηρίξουν το καθεστώς απέτυχαν να δώσουν αποτελεσματικές λύσεις για τη διάσωση της οικονομίας.
Από την άλλη πλευρά, ο αναγκαστικός εκτοπισμός του πληθυσμού, είτε μέσω στρατιωτικών επιχειρήσεων είτε μέσω οικονομικού στραγγαλισμού, έχει οδηγήσει σε σημαντικές δημογραφικές αλλαγές. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα και η προσφυγική κρίση έχει μετατραπεί σε μία από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές κρίσεις της σύγχρονης εποχής. Οι Σύριοι της διασποράς αντιμετωπίζουν νομικές και κοινωνικές προκλήσεις στις χώρες ασύλου, εν μέσω αυξανόμενων πιέσεων να επιστρέψουν στη χώρα τους παρά την έλλειψη εγγυήσεων ασφαλείας, ακόμη και μετά την πτώση του καθεστώτος. Η χώρα έχει γίνει μάρτυρας βίας θρησκευτικού χαρακτήρα, με ισλαμιστές μαχητές να έχουν αναλάβει τον έλεγχο της κυβέρνησης, με τη χώρα να μην έχει σταθεροποιηθεί πλήρως σε επίπεδο ασφάλειας και με ανεπίσημες ένοπλες ομάδες να παραμένουν ικανές να διαπράττουν βία κατά των πολιτών της χώρας για λόγους εκδίκησης, θρησκευτικού ή εθνοτικού υπόβαθρου.
Σύροι πρόσφυγες
Με έναν βάναυσο πόλεμο που διήρκεσε σχεδόν 14 χρόνια, ο φάκελος των εκτοπισμένων Σύρων έχει γίνει ένας από τους πιο σύνθετους. Ο αριθμός των Σύρων προσφύγων έχει φτάσει πάνω από 6,5 εκατομμύρια. Κατανέμονται στην Τουρκία, τον Λίβανο, την Ιορδανία και την Ευρώπη, ενώ οι εκτοπισμένοι στο εσωτερικό της Συρίας υποφέρουν από καταστροφικές ανθρωπιστικές συνθήκες.
Παρά τις πιέσεις που ασκούνται από ορισμένες χώρες για την επιστροφή των προσφύγων, η απουσία μιας συνολικής πολιτικής διευθέτησης που να αποκαθιστά τη σταθερότητα και την ασφάλεια, καθώς και η απουσία βασικών υπηρεσιών, καθιστά την επιστροφή τους σχεδόν αδύνατη.
Τα Ηνωμένα Έθνη και οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνεχίζουν να προειδοποιούν κατά της επιστροφής προσφύγων στη Συρία χωρίς πραγματικές εγγυήσεις για την ασφάλειά τους, αλλά πολλές κυβερνήσεις, ιδίως στην Ευρώπη και την Τουρκία, προχωρούν στην επιβολή αυστηρών μέτρων στους Σύρους, αναγκάζοντάς τους να επιστρέψουν βίαια ή απελαύνοντάς τους σταδιακά.
Η νέα συνταγματική διακήρυξη: Αναδιαμόρφωση του κράτους
Στις 13 Μαρτίου 2025, καθώς η αστάθεια συνεχιζόταν, ο Ahmad al-Sharaa, προσωρινός πρόεδρος της Συρίας, ανακοίνωσε την υπογραφή της"Συνταγματικής Διακήρυξης" που καθορίζει το γενικό πλαίσιο του νέου πολιτικού συστήματος στη Συρία, σε μια προσπάθεια να δημιουργηθεί μια νομική βάση για τη μεταβατική περίοδο.
Η διακήρυξη προκάλεσε εκτεταμένη διαμάχη λόγω της συμπερίληψης ενός άρθρου που αναφέρει ότι η ισλαμική νομολογία θα είναι η κύρια πηγή της νομοθεσίας στη χώρα, εκτός από τον προσδιορισμό του Ισλάμ ως θρησκείας του αρχηγού του κράτους.
Οι υποστηρικτές της διακήρυξης υποστηρίζουν ότι αντικατοπτρίζει την ταυτότητα της συριακής κοινωνίας και διατηρεί τις επικρατούσες θρησκευτικές αξίες, ενώ άλλα μέρη, ιδίως κοσμικά κινήματα και θρησκευτικές μειονότητες, αντιτίθενται σε αυτήν, υποστηρίζοντας ότι διαιωνίζει τον θρησκευτικό χαρακτήρα του κράτους αντί να οικοδομήσει ένα πολιτικό σύστημα χωρίς αποκλεισμούς.
Σε περιφερειακό επίπεδο, ορισμένες χώρες χαιρέτισαν τη δήλωση ως ένα βήμα προς τον τερματισμό του χάους και την εγκαθίδρυση σταθερότητας, ενώ άλλες διεθνείς δυνάμεις, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, τη θεωρούν εμπόδιο στην οικοδόμηση ενός δημοκρατικού και πλουραλιστικού κράτους.
Πού οδεύει η Συρία;
Στη 14η επέτειο της συριακής επανάστασης, η χώρα παραμένει σε κατάσταση βαθιάς αστάθειας. Καμία πραγματική πολιτική διευθέτηση δεν έχει ακόμη επιτευχθεί, ενώ η οικονομική και κοινωνική κατάσταση επιδεινώνεται μέρα με τη μέρα. Με εσωτερική πολιτική διαίρεση και εξωτερικές παρεμβάσεις, η Συρία παραμένει σε ένα σταυροδρόμι μεταξύ της ανασυγκρότησης υπό την επιρροή περιφερειακών και διεθνών δυνάμεων ή της συνέχισης του χάους στο οποίο ζει εδώ και χρόνια.
Εκτός από όλα τα παραπάνω, από τις 6 Μαρτίου 2025, η χώρα έχει γίνει μάρτυρας θρησκευτικής βίας στα συριακά παράλια, κατά την οποία μέλη των δυνάμεων ασφαλείας έγιναν αρχικά στόχος ομάδων που λέγεται ότι υποστηρίζουν το πρώην καθεστώς, αλλά οι δυνάμεις ασφαλείας και άλλες ομάδες που τις υποστηρίζουν απάντησαν διαπράττοντας θρησκευτικές σφαγές που οδήγησαν στο θάνατο εκατοντάδων αλαουιτών, μελών άλλων μειονοτικών κοινοτήτων και σουνιτών μουσουλμάνων.
Σε συνδυασμό με τα γεγονότα αυτά, ο Ahmed al-Sharaa συγκρότησε εθνική επιτροπή διερεύνησης ευθυνών προκειμένου να προσδιοριστούν οι ευθύνες και να ληφθούν τα απαραίτητα τιμωρητικά μέτρα κατά όσων βρίσκονται πίσω από τις παραβιάσεις.
Όμως οι αντίπαλοί του λένε ότι ο μεταβατικός πρόεδρος κάνει τα χατίρια στους δράστες των εγκλημάτων αυτών, φωτογραφίες των οποίων έχουν εμφανιστεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από τις δολοφονίες, καθώς και φωτογραφίες του ίδιου και άλλων αξιωματούχων της κυβέρνησής του που εμφανίζονται σε βίντεο δίπλα σε ηγέτες που υποκινούν τη βία κατά των αλαουιτών και των θρησκευτικών μειονοτήτων.
Την ίδια στιγμή, ο αλ Σάρα και ο ηγέτης των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), που εκπροσωπούν τους Κούρδους στα ανατολικά τμήματα της χώρας, υπέγραψαν μια ιστορική συμφωνία για την ενσωμάτωση των μαχητών και τον συντονισμό της πολιτικής διοίκησης στην επόμενη φάση, αυξάνοντας τις ελπίδες των Σύρων ότι η χώρα θα παραμείνει ενωμένη απέναντι στις αποσχιστικές τάσεις που εμφανίστηκαν τα προηγούμενα χρόνια.
Η ισραηλινή επέκταση στη νότια Συρία μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ αποτελεί πηγή μεγάλης ανησυχίας για τους Σύρους. Οι ισραηλινές δυνάμεις έχουν προχωρήσει δεκάδες χιλιόμετρα και έχουν καταλάβει στρατηγικά σημεία στο όρος Ερμόν και στις επαρχίες Quneitra και Suwayda. Ισραηλινοί αξιωματούχοι έχουν δηλώσει ότι θα παραμείνουν εκεί επ' αόριστον και ότι θα προστατεύσουν τη μειονότητα των Δρούζων , η οποία αποτελεί την πλειοψηφία του πληθυσμού στη Σουίντα και στο κατεχόμενο συριακό Γκολάν.
Η έλλειψη σταθερότητας, η δύσκολη οικονομική κατάσταση, η συνεχιζόμενη ισραηλινή εισβολή, οι δεκάδες επιδρομές με στόχο τα περιουσιακά στοιχεία του διαλυμένου συριακού στρατού και των συριακών ενόπλων δυνάμεων, η εσωτερική κοινωνική ένταση και ο φόβος για τις κατευθύνσεις των πρώτων βημάτων των νέων ηγετών είναι παράγοντες που αυξάνουν τις ανησυχίες για το μέλλον της Συρίας μετά από 14 χρόνια πόνου, δυστυχίας και καταστροφής και εκατομμύρια νεκρούς, τραυματίες, εκτοπισμένους και εκτοπισμένους.
Η χώρα ταξιδεύει σε ένα πολύ ελικοειδές μονοπάτι και κινείται σε μια λεπτή κλωστή ανάμεσα σε περιφερειακές πυρκαγιές, τους ανέμους των ξένων φιλοδοξιών και τις εσωτερικές ανησυχίες, ενώ ο λαός της συνεχίζει να προσβλέπει στην ελευθερία και την αξιοπρέπεια για την οποία διαδήλωσε πριν από δεκατέσσερα χρόνια.