Οι δημοσιονομικοί κανόνες της Ε.Ε. για το δημόσιο χρέος και τις δαπάνες τέθηκαν σε αναστολή κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Τώρα με την κλιματική αλλαγή και τον πόλεμο στην Ουκρανία, θα αναθεωρηθούν;
Αυτή την περίοδο, η Ε.Ε. επανεξετάζει τους κανόνες της για τις δημόσιες δαπάνες, το χρέος και τις επενδύσεις, που θα διαμορφώσουν την οικονομία της Ευρώπης στο μέλλον. Η εκπομπή Real Economy αναδεικνύει σημαίνει αυτό για το μέλλον των κρατικών δαπανών στην ΕΕ, ιδίως όταν πρόκειται για επενδύσεις για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής;
Η Ολλανδή υπουργός Οικονομικών Ζίγκριντ Κάαγξ και η Ισπανίδα υπουργός Οικονομικών Νάντια Καλβίνιο ζητούν μια μεταρρύθμιση που θα επιτρέψει τις δημόσιες επενδύσεις που απαιτούνται για την υλοποίηση της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης. Οι δύο υπουργοί παρουσίασαν την κοινή τους δήλωση τη Δευτέρα 4 Απριλίου, στο περιθώριο της συνάντησης των υπουργών οικονομικών της ευρωζώνης στο Λουξεμβούργο.
Οι τρέχοντες κανόνες ανάγονται στη συνθήκη του Μάαστριχτ: οι κυβερνήσεις πρέπει να διατηρήσουν τα ελλείμματά τους κάτω από το 3% και το χρέος τους κάτω από το 60% της οικονομικής παραγωγής. Αυτό τέθηκε προσωρινά σε αναστολή κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ώστε οι κυβερνήσεις να μπορούν να δαπανήσουν περισσότερα.
Ποιος είναι όμως ο οικονομικός αντίκτυπος του πολέμου στην Ουκρανία, στους δημοσιονομικούς κανόνες; Ακολουθεί ένα εντατικό μάθημα.
Οι δημοσιονομικοί κανόνες της ΕΕ
Οι δημοσιονομικοί κανόνες της ΕΕ έχουν να κάνουν με τον τρόπο με τον οποίο οι χώρες διαχειρίζονται τα δημόσια οικονομικά τους. Στον πυρήνα τους είναι ότι το ετήσιο δημοσιονομικό έλλειμμα πρέπει να περιορίζεται στο 3% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος και το συνολικό δημόσιο χρέος να μην ξεπερνά το 60%.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αυτοί οι κανόνες τέθηκαν σε αναστολή, αλλά θα επιστρέψουν το 2023. Με τα χρόνια, o τρόπος λειτουργίας των κανόνων έχει γίνει υπερβολικά περίπλοκος. Επιπλέον, το οικονομικό τοπίο έχει αλλάξει: έχουμε αύξηση του δημόσιου χρέους, μεγάλη ανάγκη για κρατικές επενδύσεις που θα βοηθήσουν την Ευρώπη να γίνει πράσινη και ψηφιακή και τώρα ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε μια έκθεση αξιολόγησης του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησής της, μαζί με μια διαβούλευση με συνδικάτα, πανεπιστήμια, κεντρικές τράπεζες, εθνικά κοινοβούλια και τους υπουργούς Οικονομικών της Ε.Ε. Και πρόκειται να κάνει συστάσεις αργότερα μέσα στο 2022. Η έκθεση μελετά πώς τα δημόσια οικονομικά μεγέθη θα παραμείνουν βιώσιμα, ενώ παράλληλα να δίνονται κίνητρα κυρίως για πράσινες επενδύσεις.
Βέλγιο
Το Βερβιέ είναι στην περιφέρεια της Βαλλονίας. Έχει βιώσει ήδη τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Πέρσι το καλοκαίρι ο ποταμός Βεζντρ υπερχείλισε με καταστροφικές συνέπειες. Η ανοικοδόμηση και οι αναγκαίες προσαρμογές για το μέλλον αναμένεται να κοστίσουν 45 εκατομμύρια ευρώ μόνο για τα δημόσια κτίρια. Ένα κόστος που βαραίνει πολύ τον προϋπολογισμό της πόλης, όπως εξηγεί η δήμαρχος Μιριέλ Ταρνιόν:
«Ήταν μια ανθρώπινη τραγωδία, γιατί χάθηκαν 38 άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων 8 στο Βερβιέ. Οι ειδικοί για το κλίμα προβλέπουν περισσότερες πλημμύρες σε 10, ίσως και 15 χρόνια. Μιλούν επίσης για κύματα καύσωνα, οπότε η ανοικοδόμηση πρέπει να τα λαμβάνει αυτά υπόψη. Αλλά οι κατασκευές αντοχής κοστίζουν περισσότερο. Η δανειοληπτική μας ικανότητα είναι περιορισμένη. Επιτρέπεται να δανειστούμε μέχρι 125 ευρώ ανά κάτοικο».
Εκτός από το κόστος προσαρμογής στη ζωή με την κλιματική αλλαγή, απαιτούνται επίσης επειγόντως επενδύσεις για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι οι ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις πρέπει να αυξάνονται κατά 392 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως μέχρι το 2030. Ένας από τους βασικούς τομείς για επενδύσεις είναι η παραγωγή ενέργειας.
Η Βαλμπούργκα Χέμετσμπεργκέρ είναι διευθύνουσα σύμβουλος στην Solarpower Europe: «Στον ηλιακό τομέα, θέλουμε να περάσουμε από τα 165 gigawatt σήμερα, που τροφοδοτούν περίπου 50 εκατομμύρια νοικοκυριά στην Ευρώπη, στο 1 terawatt. Αυτό ισοδυναμεί με 117 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Αυτή είναι σχεδόν όλη η ποσότητα που εισάγουμε από την Ρωσία. Πολλά μπορούν να προέλθουν από ιδιωτικές επενδύσεις, αλλά προφανώς και τα κράτη μέλη πρέπει να διαδραματίσουν ρόλο».
Τέτοιες κολοσσιαίες δαπάνες επιβαρύνουν σε μεγάλο βαθμό τους προϋπολογισμούς των κρατών μελών, αναγκάζοντάς τα να λάβουν δύσκολες δημοσιονομικές αποφάσεις. Στο Βέλγιο, το δημόσιο χρέος βρίσκεται ήδη στο 111% του ΑΕΠ. Πολλοί ζητούν μεταρρύθμιση του ανώτατου ορίου του δημόσιου χρέους, ειδικά όταν πρόκειται για επενδύσεις που σχετίζονται με τη διπλή μετάβαση στην οποία έχει εισέλθει η ΕΕ: την ψηφιακή μετάβαση και φυσικά την κλιματική μετάβαση.
Οι δημοσιονομικοί κανόνες έχουν ανασταλεί το 2020 για να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της κρίσης του κορονοϊού. Πρέπει να επιστρέψουν όπως ήταν, όταν τελειώσει η κρίση; Η ΜΚΟ Δίκτυο για την Κλιματική Δράση πιστεύει ότι πρέπει να τροποποιηθούν:
«Το πρόβλημα δεν είναι άμεσο. Είναι όμως προ των πυλών γιατί αυτοί οι κανόνες θα επιστρέψουν. Αναμένεται ότι η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει τελικά την παραγωγικότητα της οικονομίας. Δεν μπορεί να υπάρξει βιωσιμότητα του χρέους, εάν δεν ενεργήσουμε τώρα για την κλιματική αλλαγή. Τα συνδικάτα λένε ότι δεν υπάρχουν θέσεις εργασίας σε έναν νεκρό πλανήτη. Εγώ θα έλεγα ότι δεν υπάρχει βιωσιμότητα του χρέους σε έναν νεκρό πλανήτη. Γι' αυτό χρειαζόμαστε μια μεταρρύθμιση των δημοσιονομικών κανόνων της Ε.Ε., οι οποίοι περιορίζουν τις δημόσιες δαπάνες» τονίζει η Ιζαμπέλ Μπρασέ, συντονίστρια μεταρρυθμίσεων της δημοσιονομικής πολιτικής της Ε.Ε.
Καθώς οι τιμές της ενέργειας εκτινάσσονται στα ύψη μετά τις κυρώσεις για την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η ανάγκη μείωσης της εξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια θα μπορούσε να αποτελέσει πρόσθετη ώθηση για την Ε.Ε. να μεταρρυθμίσει τους δημοσιονομικούς της κανόνες.
Συνέντευξη με τον Επίτροπο για την Οικονομία, Πάολο Τζεντιλόνι
Ναόμι Λόιντ, Euronews:
Εδώ, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις Βρυξέλλες, οι δημοσιονομικοί κανόνες αναθεωρούνται. Θα μιλήσω με τον Επίτροπο για την Οικονομία, Πάολο Τζεντιλόνι. Επίτροπε καλώς ήλθατε στην εκπομπή. Η αναθεώρηση της δημοσιονομικής πολιτικής ήταν ήδη αναγκαία. Είχαμε την πανδημία, μια ύφεση και τώρα την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Τι σημαίνει αυτό για τους δημοσιονομικούς κανόνες; Βλέπετε να αναθεωρούνται οι βασικοί κανόνες, του 3% και του 60%;
Πάολο Τζεντιλόνι, Ευρωπαίος Επίτροπος για την Οικονομία:
Δεν είμαι σίγουρος ότι αυτός είναι πραγματικός στόχος τώρα. Όλοι γνωρίζουμε ότι αυτά τα όρια αποφασίστηκαν πριν από 25 χρόνια. Έχουμε τώρα ένα μέσο επίπεδο χρέους κοντά στο 100% στην ευρωζώνη. Νομίζω ότι πρέπει να προσαρμόσουμε τους κανόνες μας για να έχουμε σταδιακή μείωση του χρέους, που θα μας επιτρέψει να κάνουμε τις απαιτούμενες επενδύσεις. Αυτή είναι η πραγματική πρόκληση, πολύ περισσότερο από την αλλαγή των ορίων γιατί αυτή θα φέρει αλλαγές των συνθηκών και δημοψηφίσματα. Δεν είναι ένας εύκολος δρόμος σε αυτούς τους περίπλοκους καιρούς.
Ναόμι Λόιντ, Euronews:
Υπάρχει ήδη ανάγκη για τεράστιες δημόσιες επενδύσεις για την επίτευξη των στόχων για το κλίμα. Αυτό είναι ακόμη πιο επείγον τώρα με την ανάγκη για μείωση της εξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια. Τι σημαίνει αυτό για τη μελλοντική δημοσιονομική πολιτική;
Πάολο Τζεντιλόνι, Ευρωπαίος Επίτροπος για την Οικονομία:
Πιστεύω ότι έχουμε μια πολύ ξεκάθαρη εμπειρία από την προηγούμενη κρίση, την οικονομική κρίση. Είχαμε μια πολύ πρώιμη ενίσχυση της δημοσιονομικής πειθαρχίας και μια σταδιακή μείωση των δημοσίων επενδύσεων. Στην κατάσταση που βρισκόμαστε τώρα, αυτό είναι εντελώς αδύνατο. Έχουμε δεσμευθεί για την κλιματική και την ψηφιακή μετάβαση. Και όπως είπατε, χρειαζόμαστε αυτονομία από την ενεργειακή εξάρτηση από την Ρωσία. Έχουμε τη νέα ευρωπαϊκή φιλοδοξία για κοινή άμυνα. Χρειαζόμαστε λοιπόν δημοσιονομικούς κανόνες που να στοχεύουν στη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών, αλλά ταυτόχρονα να δημιουργούν χώρο για δημόσιες επενδύσεις.
Κάτι που προέκυψε μέσα από αυτές τις τρομερές κρίσεις της πανδημίας και του πολέμου, ήταν το μήνυμα για την ανάγκη ενότητας. Χρειαζόμαστε μια ισχυρότερη Ευρώπη και για να έχουμε μια ισχυρότερη Ευρώπη, χρειαζόμαστε καλύτερο συντονισμό. Και φυσικά, οι δημοσιονομικοί κανόνες είναι η βάση γι’ αυτό.