ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΜια φτηνή ανδρική κολόνια, ένα ψηλό σκαμπό, ένα πιάνο στο βάθος. Αυτά σε περιμένουν, μπαίνοντας στο θέατρο Τέχνης της Φρυνίχου, για να δεις την τρίτη συνεργασία της Αργυρώς Χιώτη με τον Ευθύμη Φιλίππου. Ο τίτλος του διηγήματος, που παρουσιάζεται, ήδη «προβληματικός», ασαφής: «Διάφορες επιλογές Πέτρος». Η σύσταση: «Η παράσταση είναι αυστηρώς ακατάλληλη για ανηλίκους» σου εξάπτει τη φαντασία, όπως επίσης και η ανυπαρξία οποιουδήποτε σκηνικού.
Λίγα λεπτά αργότερα, ο Χρήστος Στέργιογλου, ο Βασίλης (ένα όνομα που δεν μαθαίνουμε ποτέ), καθηγητής μαθηματικών, θα ανεβεί στο σκαμπό και με ένα φως στο πρόσωπό του, θα μας διηγηθεί πώς σκότωσε τον μεγάλο του αδελφό Πέτρο, 53 ετών. Θα μας παρουσιάσει με εξονυχιστική λεπτομέρεια το τριήμερο που πέρασε με το πτώμα. Στο ενδιάμεσο θα μας τραγουδήσει 13 αγαπημένα ελληνικά τραγούδια, που περιλαμβάνονται στην κασέτα που του είχε χαρίσει ο αδελφός του και έχουν αλλά και δεν έχουν σχέση με την ιστορία, με τα δύο αδέλφια. Μια σχέση εξουσιαστική, ερωτική, διεστραμμένη. Όλα αυτά με τον ήρωά μας καθηλωμένο, σε γκρο πλαν, σε ένα χώρο γυμνό, βίαιο, σε κοντινή απόσταση από τους θεατές. Ο χώρος ανοίγει με έναν τρόπο, ο ήρωας κλείνεται με έναν άλλο.
Τι είδαμε; Μία συναρπαστική ωριαία ταινία με έντονες λανθιμικές αναφορές, μια άρρωστη σχέση, μια αλλόκοτη τριήμερη συνύπαρξη με έναν νεκρό, ένα ταξίδι στα όρια της αγάπης, ένα ανοικτό κείμενο με πολλές ερμηνείες και αναπάντητα ερωτηματικά. Ο λόγος λοιπόν στους πρωταγωνιστές, τον Χρήστο Στέργιογλου και την Αργυρώ Χιώτη, τους οποίους «ανακρίναμε» γι’ αυτό το φονικό, λίγο μετά την γενική τους πρόβα:
Αργυρώ Χιώτη: Αυτή τη φορά, στην τρίτη συνεργασία μας με τον Ευθύμη, τα πράγματα δεν έγιναν, όπως τις προηγούμενες φορές. Το συγκεκριμένο έργο μου το έκανε παραγγελιά ο Ευθύμης. Στην αρχή δεν υπήρχε καν το διήγημα. Αυτό που ήθελε ο Ευθύμης είναι να κάνουμε μια παράσταση με ελληνικά τραγούδια και πρωταγωνιστή τον Χρήστο Στέργιογλου. Μου άρεσε πολύ η ιδέα και προχωρήσαμε.
Χρήστος Στέργιογλου: Ο Ευθύμης ήρθε και με βρήκε πέρσι τον Ιανουάριο. Έπαιζα ακόμη τον Γαλιλαίο στο Εθνικό Θέατρο. Συμφωνήσαμε και ύστερα προέκυψε το διήγημα. Η αρχική ιδέα ήταν να υπάρχει μια κόντρα ανάμεσα στο κείμενο και τα ελληνικά τραγούδια που θα παρουσιάζονταν εμβόλιμα. Ένας χαρακτήρας αναλαμβάνει να μας διηγηθεί την ιστορία, να μας πει τα τραγούδια.
Α.Χ.: Αυτό που προσπαθήσαμε να κάνουμε στη συνέχεια, ήταν να γυμνώσουμε τα πράγματα. Να είναι όσον το δυνατόν πιο καθαρός αυτός ο άνθρωπος. Γι’ αυτό δεν χρησιμοποιήσαμε σκηνικά. Θέλαμε μέσα από μια γωνία να δημιουργηθεί ένα «στρίμωγμα», το οποίο θα επιτρέψει στον κάθε θεατή να φτιάξει την δική του ιστορία, να εξάγει τα δικά του συμπεράσματα, να κάνει το δικό του ταξίδι μέσα από την αφήγηση του ήρωά μας. Η φαντασία είναι πολύ ισχυρό πράγμα και εμείς θελήσαμε να την ενεργοποιήσουμε με κάθε τρόπο. Είναι ωραίο να φτιάχνεις εικόνες από τις λέξεις που λέει ο χαρακτήρας.
Χ.Σ.: Έχει μεγάλο ενδιαφέρον, κατά τη γνώμη μου. Μπήκαμε μαζί με την Αργυρώ και κολυμπήσαμε, χωρίς σωσίβιο. Η κατάσταση είναι απόλυτα γυμνή και αυτό προκαλεί ακόμη περισσότερο ζόρι για να την προσεγγίσεις. Αν μάλιστα θεωρήσουμε ότι η υπόθεση είναι μια καθημερινή ιστορία, τα πάντα γίνονται περισσότερο εφιαλτικά. Όταν μάλιστα δεν αναλύονται τα κίνητρα, οι σχέσεις, το προϋπάρχον περιβάλλον, το στοίχημα είναι πιο σύνθετο για τον ηθοποιό. Είναι η δεύτερη εμπειρία μου με κείμενο του Ευθύμη Φιλίππου, μετά τον «Κυνόδοντα». Αυτό που διακρίνω εγώ στα έργα του Ευθύμη είναι η εφιαλτική καθημερινότητα. Αυτός ο εφιάλτης των σχέσεων, της οικογένειας, για το πώς φτάνει κανείς στα άκρα, που φαίνεται εντελώς φυσιολογικό, ο φασισμός που υπάρχει γύρω μας είναι βασικοί άξονες των κειμένων του, είναι τα στοιχεία που τα κάνει γοητευτικά. Πρέπει μάλιστα να ομολογήσω ότι αυτή η δεύτερη εμπειρία μου από τον κόσμο του Ευθύμη είναι πιο έντονη σε σχέση με τον «Κυνόδοντα». Προχωρά σε άλλες διαστάσεις εδώ, που έχουν να κάνουν με τη φαντασία και με την πραγματικότητα. Ο Κυνόδοντας πατούσε μόνο στην πραγματικότητα. Υπάρχει μια αμηχανία εδώ, όσον αφορά το πώς συμπεριφέρεσαι σε ένα πτώμα, η οποία στη συνέχεια αίρεται.
Α.Χ.: Αυτό που χαρακτηρίζει τον Ευθύμη είναι η αφόρητη κυριολεξία του κειμένου. Έχει απόλυτο δίκιο ο Χρήστος στις παραμέτρους που αναφέρει. Η ιστορία που μας αφηγείται, μπορώ να σου πω ότι δεν με ενδιαφέρει καθόλου. Αυτό που με συγκινεί πάντα στην γραφή του Ευθύμη, αυτό που θέλαμε ήταν να βγουν στην επιφάνεια τα άλλα επίπεδα, οι άλλες πτυχές που κρύβονται πίσω από τα λόγια. Αυτό προσπαθήσαμε να κάνουμε κι εδώ. Ο Ευθύμης δεν μένει, ούτε τον ενδιαφέρει το γιατί των πραγμάτων. Αναζητά άλλα πράγματα, ψηλαφεί την καθημερινή πίεση των χαρακτήρων του. Γι’ αυτό και είναι απαραίτητη η σκηνική «γύμνια» της παράστασης. Αν προσθέταμε οτιδήποτε, θα κατεύθυνε τους θεατές κάπου αλλού.
Χ.Σ.: Θεωρώ πολύ όμορφο, πολύ έξυπνο, που δεν γνωρίζουμε τίποτε για το παρελθόν των αδελφών. Αρχίζουμε με τη δολοφονία του ενός. Και τα πάντα έχουν να κάνουν με αυτή την τριήμερη συνεύρεση ζωντανού και νεκρού αδελφού. Δεν υπάρχει πριν και δεν υπάρχει μετά, δεν υπάρχει δηλαδή μια αρχή και δεν υπάρχει ένα τέλος. Και μένεις με το ερώτημα, αν αυτή είναι η καθημερινότητα του χαρακτήρα μας. Τα πάντα μένουν ανοικτά στο τέλος. Εκεί βρίσκεται η ευφυΐα του έργου, του συγγραφέα. Γι’ αυτό και ο στόχος μας με την Αργυρώ ήταν να δουλέψουμε την κυριολεξία του λόγου. Όσο πιο κυριολεκτικός είναι ο λόγος, τόσο καλύτερα θα κατανοήσει ο θεατής τα γεγονότα της ιστορία μας.
Α.Χ.: Κυριολεξία και ρυθμός. Άρα μουσική και στον λόγο του πρωταγωνιστή. Γι’ αυτό είναι τόσο καθαρό το έργο μας στη φόρμα του. Όλο το έργο είναι μια παρτιτούρα και πρέπει να την ακολουθείς με ευλάβεια. Και δεν έχει να κάνει αυτό μόνο με τα τραγούδια. Είναι πολύ δύσκολο να βγάλεις εις πέρας με έναν τρόπο οργανικό κάτι τόσο δύσκολο, γυμνό και καθαρό. Ο Χρήστος τα καταφέρνει περίφημα. Σκέψου ότι παρακολουθείς όλο αυτό το σύνθετο πράγμα και στο τέλος συγκινείσαι από την ερμηνεία του, από τον τρόπο που υπηρετεί το κείμενο, που φωτίζει τις σκοτεινές πτυχές του.
Χ.Σ.: Συμπέσαμε απόλυτα με την Αργυρώ, όσον αφορά την πρόθεση και τον στόχο μας. Και αυτό είναι κάτι πολύ δύσκολο, όταν συνεργάζεσαι με τον άλλο για πρώτη φορά. Συμβαίνει συνήθως σε ομάδες, που έχουν μάθει να δουλεύουν αρκετό καιρό με έναν κοινό προσανατολισμό. Εγώ αισθάνομαι ότι έχουμε μεγάλη συγγένεια. Το θεωρώ εξαιρετικά σημαντικό. Ο μόνος μου τρόπος να ανοιχτώ σε αυτό το κείμενο ήταν να πατήσω στις νότες του, στον ρυθμό του. Υπάρχει μια πολύ συγκεκριμένη παρτιτούρα, που δεν έχει να κάνει μόνο με τις λέξεις, αλλά και με τα βλέμματα, με τις αναπνοές. Υπάρχει μια αυστηρότητα, που όμως εμένα μου προσφέρει ελευθερία. Γιατί μέσα από την πειθαρχία, είσαι ελεύθερος. Πρέπει να πατάς κάπου για να είσαι πραγματικά ελεύθερος.
Χ.Σ.: Όσον αφορά τα τραγούδια, τα έχει επιλέξει το θύμα για τον αδελφό του. Το πιο παλιό είναι του 1952, το πιο πρόσφατο του 1979. Του έχει φτιάξει μια κασέτα να την ακούει στο αυτοκίνητο, όπου και όποτε θέλει. Είναι ένα δώρο. Σίγουρα τα τραγούδια κρύβουν αγάπη. Υπάρχει σίγουρα μια αντιδιαστολή αισθημάτων, σε σχέση με τις πράξεις που ακολουθούν. Εκεί πατήσαμε.
Α.Χ.: Μέσα από τα τραγούδια, ανοίγουν ρωγμές, παραθυράκια, όπου οτιδήποτε μπορούμε να ονομάσουμε συναίσθημα, λυρικότητα βρίσκει πεδίο έκφρασης. Οπότε από τη μία έχεις κάτι που είναι στεγνό και σκληρό, την αψάδα της καθημερινότητας, αυτές τις λεπτομέρειες της καθημερινότητας που βάζει ο Ευθύμης, που δεν έχουν σημασία ουσιαστικά και αφορούν αυτόν τον άνθρωπο που είναι σαν να εκτελεί. Ξαφνικά έρχονται τα τραγούδια, μέσα από τα οποία συνδέονται οι άνθρωποι, επικοινωνούν, εκφράζονται. Υπάρχει αυτή η αντιδιαστολή, η αντίφαση ανάμεσα στο λόγο και τα τραγούδια. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει όμως μια υπόγεια, νοηματική σύνδεση. Νομίζω λοιπόν, ότι με έναν ασυναίσθητο τρόπο, δεν είναι τυχαία η σειρά των τραγουδιών, του τι λένε. Με έναν τρόπο, το καθένα από αυτά προχωρά την ιστορία. Υπάρχει όμως και μια άλλη σκοπιά, που έχει να κάνει με τον τρόπο που όλοι μας έχουμε βιώσει αυτά τα τραγούδια, που έχουν να κάνουν με την οικογένεια, το αγαπημένο θέμα του Ευθύμη Φιλίππου. Έχουν συγκεκριμένο ύφος κι αισθητική. Σχολιάζουν κάτι συγκεκριμένο. Φέρουν μια εποχή, αναφέρονται σε μια συγκεκριμένη κοινωνική κατάσταση και συμπεριφορά. Ο Ευθύμης υποστηρίζει ότι αυτό το κείμενο μιλά για τα όρια της αγάπης. Αυτά θέλει να ανιχνεύσει, με έναν τρόπο διαφορετικό, που έχει να κάνει με τι τύπου είναι αυτά τα τραγούδια. Παλιότερα δεν θα μπορούσε να γίνει μια τέτοια παράσταση. Εννοώ να διαχειριστούμε το βίωμα που φέρουμε όλοι, μέσα από αυτή τη μουσική, χωρίς να το κρίνουμε. Ο Ευθύμης δεν ήθελε σε καμιά περίπτωση να κοροϊδέψουμε αυτά τα τραγούδια. Δεν υπάρχει καμιά ειρωνεία λοιπόν, τίποτε αστείο.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
«Διάφορες Επιλογές Πέτρος»
Κείμενο: Ευθύμης Φιλίππου
Σκηνοθεσία: Αργυρώ Χιώτη
Πιάνο: Θανάσης Τσαουσέλης
Σκηνικός Χώρος: Μπάμπης Χιώτης
Κοστούμια: Χριστίνα Κάλμπαρη
Φωτισμοί: Τάσος Παλαιορούτας
Βοηθός Σκηνοθέτη: Αντώνης Αντωνόπουλος
Φωτογραφίες: Κική Παπαδοπούλου
Παίζει ο Χρήστος Στέργιογλου
Θέατρο Τέχνης Κάρολου Κουν
Φρυνίχου 14, Πλάκα, τηλ: 2103222464 & 2103236732 | προπώληση: www.viva.gr
Παραστάσεις: Τετάρτη, Πέμπτη & Κυριακή 21.15 | Διάρκεια 60 λεπτά | Έως 12 Ιανουαρίου
Τιμές εισιτηρίων: 15€ κανονικό, 10€ μειωμένο, 5 Ανέργων
Η παράσταση είναι αυστηρώς ακατάλληλη για ανηλίκους.