Σίμος Κακάλας: «Η Κερένια Κούκλα έχει όλα τα στοιχεία ενός καλού θρίλερ»

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Κορυφαίο συμβολιστικό έργο της ελληνικής πεζογραφίας, «Η Κερένια κούκλα» (1911) του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου προκάλεσε σάλο στην εποχή της, τόσο για τη δημοτική γλώσσα της, που στοίχισε στο έργο πολλές εκδοτικές περιπέτειες, όσο και για την τολμηρότητα του θέματος, που πήγαινε κόντρα στον καθωσπρεπισμό. Το μυθιστόρημα αυτό, που αγαπήθηκε και επανεκδόθηκε πολλές φορές, έγινε το πρώτο ελληνικό λογοτεχνικό έργο που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1916 από τον Μιχάλη Γλητσό, θεατρικό έργο, τηλεοπτική σειρά και graphic novel.

Έναν αιώνα μετά την πρώτη έκδοσή του, «εντάσσεται» τώρα και στο λυρικό ρεπερτόριο. Γίνεται όπερα σε δύο πράξεις από τον διακεκριμένο συνθέτη Τάσο Ρωσόπουλο μετά από παραγγελία της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, πάνω σε λιμπρέτο του Γιάννη Σβώλου. Η παράσταση ανεβαίνει από τις 7 Μαρτίου και για οκτώ μόνο παραστάσεις έως και τις 23 Μαρτίου.

Ο Σίμος Κακάλας ανέλαβε την σκηνοθεσία της. Ζωντανεύει τη δραματική ιστορία του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου, δημιουργώντας ένα γοητευτικό, ατμοσφαιρικό και απόκοσμο σύμπαν από γκόθικ στοιχεία, κινηματογραφικές εικόνες, ρεαλιστικές μάσκες και αναμνήσεις από μια Αθήνα άλλης εποχής. Μιλήσαμε μαζί του για το νέο του σκηνοθετικό εγχείρημα.

- Πότε συναντήθηκες με την «Κερένια Κούκλα»; Πώς σου φάνηκε το μυθιστόρημα;

Είχα ακούσει πολλά γι’ αυτό το λογοτεχνικό έργο, αλλά δεν το είχα διαβάσει, πριν μου γίνει η συγκεκριμένη πρόταση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Είναι φοβερό μυθιστόρημα. Εξαιρετικά δομημένο. Οι χαρακτήρες του μοναδική, η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος, απίστευτη. Επίσης αυτές οι «εξωτικές» πινελιές μιας Αθήνας που δεν υπάρχει ενισχύουν τη δύναμη του έργου. Η Αθήνα εκείνης της εποχής μοιάζει με παραμύθι. Αυτό το έργο έχει μέσα του μια νοσταλγία, που σήμερα αγγίζει αρκετό κόσμο. Μια νοσταλγία για μια εποχή που δεν ζήσαμε. Και μια ανάγκη επιστροφής σε κάτι άλλο, διαφορετικό.

- Ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αθηναϊκή κοινωνία στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα.

Ναι ήταν μια ξεχωριστή προσωπικότητα. Το μόνο που εγώ ήξερα για τον Κωνσταντίνο Χρηστομάνο ήταν ότι είχε γράψει το συγκεκριμένο μυθιστόρημα και ότι είχε ανοίξει ένα από τα πρώτα θέατρα της Αθήνας. Διαβάζοντας λοιπόν για τον συγγραφέα, πραγματικά καταγοητεύθηκα. Ήταν άνθρωπος του πνεύματος, ένας εκκεντρικός καλλιτέχνης, από τους πρώτους σκηνοθέτες στο ελληνικό θέατρο. Επίσης υπάρχει η στενή σχέση του με την πριγκίπισσα Ελισάβετ της Αυστρίας, την πριγκίπισσα Σίσυ, τη Ρόμι Σνάιντερ δηλαδή, γιατί έτσι την ξέρουμε. Έκανε επίσης τις πρώτες μεταφράσεις τραγωδιών στη δημοτική γλώσσα. Ήταν μια πολυσχιδής περσόνα.

- Πώς βλέπει τους χαρακτήρες του μυθιστορήματος;

Ο τρόπος που αντιμετωπίζει τους χαρακτήρες του είναι καταπληκτικός. Τους περιβάλλει με μεγάλη αγάπη. Και τους δικαιολογεί κατά κάποιο τρόπο: ούτε ο ένας φταίει, ούτε ο άλλος φταίει, αλλά έτσι είναι ο έρωτας. Όλη αυτή η τρυφερή του ματιά στα πρόσωπα του έργου με έχει συγκινήσει πολύ. «Βλέπει» το δίκιο του κάθε χαρακτήρα. Εκτός από τις Κουτσομπόλες, που αντιπροσωπεύουν αυτό το κομμάτι της κοινωνίας, που χώνεται εκεί που δεν το σπέρνουν και ανακατεύουν τα πάντα. Και βγάζει άκριτα συμπεράσματα. Αυτό που προκύπτει, διαβάζοντας το κείμενο, είναι μια βαθιά γνώση της ανθρώπινης φύσης.

-Πέρα όμως από όλα αυτά είναι ένα σκοτεινό έργο.

Είναι ένα πολύ σκοτεινό έργο. Μου αρέσουν άλλωστε αυτού του είδους τα έργα. Λατρεύω το γκόθικ, αυτή την ατμόσφαιρα, το dark wave. Έχω ανέκαθεν μια αγάπη για το σκοτάδι. Και με αυτόν τον τρόπο διαχειρίστηκα το υλικό. Δεν προσπάθησα να βάλω μέσα στοιχεία νοσταλγίας. Αντίθετα μάλιστα: ήθελα να αποφύγω κάτι τέτοιο, να γίνει δηλαδή μια αναπαράσταση της εποχής ή να δημιουργήσω ένα ουτοπικό περιβάλλον. Με ενδιέφερε περισσότερο να φανεί η ιστορία.

-Πώς το αντιμετώπισες λοιπόν; Ως ένα θρίλερ;

Ακριβώς. Η παράστασή μας έχει όλα τα στοιχεία ενός καλού θρίλερ. Το μυθιστόρημα σου δίνει άλλωστε τη δυνατότητα να το δεις έτσι. Η πρωταγωνίστρια λιώνει και πεθαίνει. Μετά στοιχειώνει και έρχεται να πάρει την εκδίκησή της με έναν τρόπο. Μια κατάρα μοιάζει να εκπληρώνεται. Έχει δηλαδή όλα αυτά που έχει ένα καλό θρίλερ, αλλά και την υπόνοια ότι όλα γίνονται μέσα του κεντρικού χαρακτήρα.

-Η καινοτομία της παράστασής σας είναι ότι φέρνετε στην σκηνή και τον ίδιο τον συγγραφέα.

Ναι! Αυτό είναι κάτι πολύ ενδιαφέρον, χάρις στο λιμπρέτο και την διασκευή. Όπως σου είπα, ο Χρηστομάνος ήταν μια τόσο ξεχωριστή οντότητα, που δεν ήταν δυνατόν να μην αποκτήσει σκηνική υπόσταση. Επειδή ήταν ο ίδιος συγγραφέας, σκηνοθέτης, μεταφραστής. Ήταν θεατρίνος, θεατροποιός. Γι’ αυτό και σκέφτηκα ότι η παρουσία του πρέπει να ενισχυθεί και σκηνοθετικά. Η συμμετοχή του στην ιστορία που ο ίδιος κατασκεύασε είναι απόλυτα προσωπική και γι’ αυτό κατέχει, τόσο δραματουργικά όσο και σκηνοθετικά, μια σημαντική θέση. Είναι ο αφηγητής της ιστορίας, αλλά και ο δημιουργός αυτού του σύμπαντος. Ακολουθώντας την ατμόσφαιρα που θέτει ο ίδιος, με τις γοτθικές αναφορές να αναμειγνύονται με το αττικό τοπίο, μοιάζει η ιστορία αυτή να αναδύεται από τον κάτω κόσμο στο σήμερα.

-Αισθάνομαι ότι υπάρχουν κοινά στοιχεία ανάμεσα στον κόσμο της Κερένιας Κούκλας και δικών σου παραστάσεων, όπως είναι το «Λιωμένο Βούτυρο» και η Γκόλφω. Και δεν αναφέρομαι μόνο στο στοιχείο της μάσκας. Έτσι είναι;

Ναι υπάρχουν κάποια κοινά στοιχεία που έχουν να κάνουν με την δομή της ιστορίας. Οι μάσκες είναι διαφορετικής αισθητικής. Εδώ μάλιστα δοκιμάζω ένα διαφορετικό είδος μάσκας. Επίσης υπάρχει ένα, θα έλεγα, κοινό μπρεχτικό πλαίσιο και στα τρία έργα: μια σχέση με το κοινό, παρουσία όλων των περφόρμερ-μονωδών επί σκηνής. Όλα αυτά τα στοιχεία ενισχύουν την αφηγηματικότητα, αλλά και την ιδιαίτερη λογοτεχνική ταυτότητα του κάθε έργου.

Σύνοψη του μυθιστορήματος

Ο ωραίος Νίκος και η ασθενική Βεργινία ζουν σε ένα ταπεινό σπίτι στη λαϊκή Γαργαρέττα του 1900. Οι φθονερές γειτόνισσες εξωθούν την άρρωστη σε κατάρρευση. Για βοήθεια φέρνει στο σπίτι η θεια Ελέγκω την όμορφη Λιόλια. Ο ερχομός της άβγαλτης νέας ελκύει το ενδιαφέρον του Νίκου, ρίχνοντας τη Βεργινία σε απόγνωση.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Αποκριές. Ο Νίκος και η Λιόλια πηγαίνουν στο καρναβάλι. Ενώ το ζευγάρι διασκεδάζει ξένοιαστα με φίλους, στο σπίτι η κακόβουλη κυρ-Αριστείδαινα βασανίζει τη Βεργινία ενσταλάζοντάς της υποψίες. Η παρέα παρασέρνει το ζευγάρι στο χοροδιδασκαλείο. Στην έξαψη του χορού, ο Μίμης φλερτάρει τη Λιόλια προκαλώντας τη βίαιη αντίδραση του Νίκου. Επιστρέφοντας, ο Νίκος τραβά τη Λιόλια στην αγκαλιά του και τη φιλά.

Άνοιξη. Η κατάκοιτη Βεργινία ζητά απ’ τον άνδρα της να πάνε με τη Λιόλια στους αγρούς να φέρουν άνθη. Στα ηλιόλουστα λιβάδια της Καλλιθέας οι δυο νέοι σμίγουν ερωτικά. Το ίδιο βράδυ, αντικρίζοντας τυχαία το ζευγάρι αγκαλιασμένο στο φεγγαρόφωτο, η Βεργινία σωριάζεται νεκρή.

Στην κηδεία της Βεργινίας μαίνεται το κουτσομπολιό. Η θεια Ελέγκω παίρνει τη Λιόλια και φεύγουν. Μόνος ο Νίκος πενθεί, αλλά ύστερα από κάμποσες μέρες πάει και τη φέρνει πίσω. Το ζευγάρι συζεί αστεφάνωτο, όμως η ανάμνηση της πεθαμένης δηλητηριάζει τη ζωή τους. Ένα βράδυ στην ταβέρνα ο Μίμης ρίχνει μπηχτές στον Νίκο, αναθερμαίνοντας την έχθρα. Καθώς η Λιόλια περιμένει το παιδί του, ο Νίκος αποφασίζει να τη νυμφευτεί. Ο γάμος γίνεται σ’ ένα ερημικό ξωκλήσι.

Οι γειτόνισσες σχολιάζουν πόσο μοιάζει στη μακαρίτισσα το ασθενικό, εφταμηνίτικο κοριτσάκι του ζευγαριού. Η Λιόλια επισκέπτεται κρυφά τον τάφο της Βεργινίας και ικετεύει τη νεκρή να λυπηθεί την ίδια, τον άντρα και το παιδί τους. Επιστρέφοντας, το βρέφος ξεψυχά στα χέρια της. Ο Νίκος παρηγορεί τη γυναίκα του με λόγια ελπίδας. Λίγες μέρες αργότερα, ο Μίμης και ο Νίκος αρπάζονται πάλι και ο Μίμης τον πληγώνει θανάσιμα. Στο νοσοκομείο, η Λιόλια ίσα που προφταίνει να αντικρίσει τον ετοιμοθάνατο άντρα της πριν αυτός ξεψυχήσει.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

«Η κερένια κούκλα» - Τάσος Ρωσόπουλος

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Λιμπρέτο: Γιάννης Σβώλος, βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου

Μουσική διεύθυνση: Νίκος Βασιλείου

Σκηνοθεσία: Σίμος Κακάλας

Σκηνικά: Κέννυ ΜακΛέλλαν

Κοστούμια: Κλαιρ Μπρέισγουελ

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Μάσκες: Μάρθα Φωκά

Φωτισμοί: Παναγιώτης Λαμπής

Κωνσταντίνος Χρηστομάνος: Αρκάδιος Ρακόπουλος

Βεργινία: Θεοδώρα Μπάκα

Νίκος: Γιάννης Καλύβας

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Λιόλια: Στελίνα Αποστολοπούλου

Θεια Ελέγκω: Τζούλια Σουγλάκου

Κυρα-Ευρυδίκη: Σοφία Κυανίδου

Κυρα-Δημήτραινα: Λυδία Αγγελοπούλου

Κυρα-Αριστείδαινα: Μαργαρίτα Συγγενιώτου

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Μπιμπίκα: Λυδία Ζερβάνου

Μίμης, νεαρός γιατρός β΄: Διονύσης Τσαντίνης

Ντίνος: Γιάννης Φίλιας

Γιατρός, ιερέας, νεαρός γιατρός α΄, πωλητής α΄, συμπότης: Δημήτρης Ναλμπάντης

Εκκλησάρης, χωροφύλακας, πωλητής β΄: Κωστής Μαυρογένης

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Χοροδιδάσκαλος: Νίκος Βασιλείου

ERGON ENSEMBLE

Φλάουτο: Μαριλένα Δωρή

Κλαρινέτο: Ηλίας Σκορδίλης

Κόρνο: Μάνος Βεντούρας

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Κρουστά: Μπάμπης Ταλιαδούρος

Βιολί: Κώστας Παναγιωτίδης

Βιολοντσέλο: Αλέξανδρος Μποτίνης, Φαμπιόλα Οχέντα

Μπάσο: Νίκος Τσουκαλάς, Γιώργος Αρνής

Τσέμπαλο: Πάνος Ηλιόπουλος, Ιάσων Μαρμαράς

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Κιθάρα: Κορίνα Βουγιούκα

Ακορντεόν: Άρτεμις Βαβάτσικα

INFO

Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής ΚΠΙΣΝ

Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

7, 8, 15, 16, 17, 21, 22, 23 Μαρτίου 2019

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Ώρα έναρξης: 20.30

Τιμές εισιτηρίων: €18, €25

Φοιτητικό, παιδικό: €15

Προπώληση:

Ταμεία Εθνικής Λυρικής Σκηνής

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Καθημερινά 09.00-21.00

Τηλ.: 213 088 5700, Ομαδικές πωλήσεις: 213 088 5742

Καταστήματα PUBLIC

Εκδοτήρια Ticket Services, Πανεπιστημίου 39, εντός Στοάς Πεσμαζόγλου

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ