Με αφετηρία τη διαχωριστική γραμμή στην Λευκωσία, το διεθνές φεστιβάλ παραστατικών τεχνών Buffer Fringe προτείνει ένα ενδιαφέρον μοντέλο συνεργασίας Ελληνοκύπριων Τουρκοκύπριων και καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο. Προωθεί πειραματικά έργα και δίνει την ευκαιρία να παρουσιαστούν πρωτότυπες δημιουργίες.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ τέχνη είναι αδιαμφισβήτητο ότι φέρνει κοντά τους λαούς, αναδεικνύοντας τρόπους μελέτης της ιστορίας, του παρελθόντος, αλλά και των διαφορών που υπάρχουν. Προτείνει εναλλακτικούς τρόπους παρατήρησης των διαφορετικών αφηγημάτων και των ταυτοτήτων που έχει ο κάθε λαός και η κάθε κουλτούρα και συστήνει παράλληλα ένα διαφορετικό μοντέλο συνύπαρξης, συνεργασίας καθώς και συζήτησης όλων των πτυχών και των ζητημάτων της σύγχρονης ζωής, αλλά και των στερεοτύπων, που φέρνει η κάθε κοινότητα.
Σε αυτά ακριβώς τα ζητήματα εστιάζει ένα ενδιαφέρον φεστιβάλ παραστατικών τεχνών, που πραγματοποιείται στην Λευκωσία και συγκεντρώνει κάθε χρόνο μια ομάδα νέων δυναμικών καλλιτεχνών από την Κύπρο και το εξωτερικό. Με αρχικό στόχο να φέρει κοντά Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους καλλιτέχνες, σ' έναν κοινό τόπο συνδημιουργίας γύρω από την ουδέτερη ζώνη της Λευκωσίας, το Buffer Fringe είναι πλέον μια ανοικτή πλατφόρμα και για δημιουργούς από τον υπόλοιπο πλανήτη. Στο επίκεντρο παραμένουν βέβαια τα ανοικτά ζητήματα των δύο κοινοτήτων του νησιού, αλλά δεν λείπουν οι πολύ ενδιαφέρουσες παραστάσεις για έμφυλα και πολιτικά ζητήματα που απασχολούν τους πάντες σήμερα. Το φεστιβάλ συγκεντρώνει την αφρόκρεμα των καλλιτεχνών από το Βορρά και το Νότο του νησιού, συστήνοντας στο κοινό ερευνητικά πρότζεκτ και πρωτότυπες performance.
Η ένατη διοργάνωσηπραγματοποιήθηκε φέτος στην Λευκωσία από την Παρασκευή 7 έως και την Κυριακή 9 Οκτωβρίου. Φιλοξένησε πέντε επιμελητές από όλο τον κόσμο, οι οποίοι ανέπτυξαν με το δικό τους τρόπο τη θεματική της φετινής διοργάνωσης, που ήταν οι «Τσέπες» (Pockets Beyond). Το πρόγραμμα περιλάμβανε 14 καλλιτεχνικές ομάδες, οι οποίες παρουσίασαν τις performance τους σε τρεις χώρους στην Νότια και Βόρεια Λευκωσία και στη γραμμή αντιπαράταξης του Λήδρα Πάλας, στο Σπίτι της Συνεργασίας, τον φορέα που διοργανώνει το φεστιβάλ. Παρουσιάστηκαν συνολικά 12 παραστάσεις και 3 παράλληλες δράσεις. Στο επίκεντρο ήταν ο χορός, οι εναλλακτικές τέχνες, η μουσική, το stand up και οι εγκαταστάσεις.
Η Ελλάδα Ευαγγέλου είναι η καλλιτεχνική διευθύντρια του φεστιβάλ μαζί με την Νιχάλ Σοαντσί. Και οι δύο μίλησαν στο Euronews, για τη φυσιογνωμία της διοργάνωσης και τη φετινή θεματική: «Το φεστιβάλ ξεκίνησε με στόχο να δημιουργήσει το χώρο αρχικά για τους καλλιτέχνες της Κύπρου και για τους καλλιτέχνες του εξωτερικού γενικότερα, να μπορούν να συνδημιουργούν και το κοινό να έχει έναν χώρο στον οποίο θα μπορεί να δει παραγωγές στις οποίες θα υπάρχουν αφηγήματα, τα οποία δεν μπορούν πολλές φορές να συνυπάρξουν πάνω στην σκηνή. Δεν μπορούν να συνυπάρξουν μέσα σε διοργανώσεις.
Θα ήθελα ουσιαστικά να συνεχίσει αυτή την πορεία, στην οποία η αλληλεγγύη μεταξύ των καλλιτεχνών και των κοινωνιών τους να είναι μια σταθερή αξία, την οποία έχουμε. Στην Κύπρο υπάρχει επίσης μια ανάγκη για αποαποικιοποίηση της τέχνης. Δηλαδή να αρχίσει να δίνεται μια φωνή, η οποία δεν είναι πάντα ανεξάρτητη στο πώς εκφράζεται. Επίσης πολλές φορές, οι καλλιτέχνες και τα κοινά δεν συναντώνται» αναφέρει η Ελλάδα Ευαγγέλου.
Η Νιχάλ Σοαντσί συμπληρώνει: «Θέλαμε να αμφισβητήσουμε τις πολιτικές σε σχέση με την ταυτότητα, να αμφισβητήσουμε όλες αυτές τις δυναμικές που χωρίζουν τους ανθρώπους, που φυσικά, μερικές φορές, τους συνδέουν κιόλας. Οι Τσέπες λοιπόν στόχευαν να προκαλέσουν συζητήσεις για ταυτότητες, για κάτι που έχουμε όλοι πάνω μας. Αν σκεφτούμε πρακτικά τις τσέπες, δεν βλέπουμε τι έχουν μέσα, αλλά γνωρίζουμε πολύ καλά τι περιέχουν. Είναι πράγματα που είναι δικά μας, πολύ οικεία. Για μένα, η τσέπη είναι αυτός ο χώρος όπου μπορεί πραγματικά να πάρει σάρκα και οστά η έννοια της ταυτότητας και τα ερωτήματα σχετικά με αυτήν. Ξέρετε, όταν χρησιμοποιούμε περίπλοκες ορολογίες μπορεί να μην είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό για να κεντρίσουμε το ενδιαφέρον του κόσμου».
Η πρώτη μέρα του φεστιβάλ περιλάμβανε μια σειρά από παραστάσεις, συναυλίες και performance σε έναν μαγευτικό χώρο, στην τουρκοκυπριακή πλευρά: το βιβλιοπωλείο Ρουστέμ. Ο Λιβανέζος Άχμαντ Μπάμπα παρουσίασε την εικαστική περφόρμανς «Ilk. A Queer Arab Dichotomy». Μέσα από πολυετή έρευνα, ο καλλιτέχνης ρίχνει φως στην έμφυλη και τη σεξουαλική ταυτότητα στον αραβο-ισλαμικό κόσμο στο πέρασμα των αιώνων. Αναδεικνύει άγνωστες πτυχές, καθώς το queerness έχει υπάρξει με πολλές μορφές στο παρελθόν στη συγκεκριμένη κουλτούρα. Παράλληλα δείχνει πώς η Δύση και η αποικιοκρατία έχουν επηρεάσει τη συγκεκριμένη περιοχή, αλλάζοντας ριζικά πεποιθήσεις σε σχέση με το σεξ, το σώμα και την ομοφυλοφιλία:
«Η παράσταση είναι ένα είδος έρευνας που έχει τη μορφή ταξιδιού. Είναι μια βόλτα σε τρεις διαστάσεις. Μια διέλευση στο χώρο και το χρόνο, για το πώς το queerness υπάρχει επίσης στο πλαίσιο αραβικών και μουσουλμανικών ταυτοτήτων. Είναι μια διαδρομή μεταξύ παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος. Το παρελθόν είναι εγκαταλελειμμένο. Σε αυτό το πρώτο μέρος λοιπόν, η παράσταση βασίζεται σε βιβλία που είναι κάπως απαγορευμένα, στις αραβικές και μουσουλμανικές κοινωνίες. Το παρόν αναφέρεται στον εκδυτικισμό της έννοιας του queerness, στο πώς επιβάλλει μερικές φορές τον τρόπο όπου ορισμένες ταυτότητες και οι ιστορίες τους δεν ταιριάζουν πραγματικά με αυτό που η παγκόσμια queerness προσπαθεί να τους επιβάλει. Το τρίτο μέρος έρχεται με τη μορφή ενός μεγάλου ερωτήματος σχετικά με το ουτοπικό μέλλον. Επαναπροσδιορίζει την ταυτότητα σχετικά με το τι είναι Άραβας, τι είναι η queerness σε αυτό το πλαίσιο και πώς μπορούμε να υπάρχουμε μέσα σε αυτό το σύμπαν. Πρόκειται για μια παράσταση που συνδυάζει διαφορετικούς τομείς».
Ο Ινάλ Μπιλσέλ παρουσίασε με την μπάντα του στον πολυχώρο την παράσταση ηλεκτρονικής μουσικής «Nostalgia for the Future». Με άξονα το τελευταίο του δίσκο «Paradise lost», χρησιμοποιεί πολυμέσα και διαφορετικά μουσικά στοιχεία και είδη. Προσκάλεσε τους θεατές να αισθανθούν νοσταλγία για ένα μέλλον που δεν έφτασε ποτέ:
«Mπορείτε να δείτε την performance σαν μια λαχτάρα για ένα μέλλον που δεν έφτασε ποτέ. Ονειρεύεσαι το μέλλον, αλλά το μέλλον δεν έρχεται, όπως θα ’θελες. Ναι ακριβώς! Τα πάντα έχουν να κάνουν με την Κύπρο. Επιφανειακά, η παράσταση μοιάζει με αφήγηση επιστημονικής φαντασίας, αλλά ουσιαστικά λέω την ιστορία της παιδικής μου ηλικίας: Πώς μεγάλωσα στην Κύπρο, πώς ήμουν εδώ, πώς εντάσσομαι στη συγκεκριμένη γεωγραφία. Χρησιμοποιώ όμως μια διαφορετική γλώσσα για να πω αυτή την ιστορία. Μπορείτε να το ονομάσετε πολυμεσική αφήγηση, γιατί συνδυάζω διαφορετικούς τύπους μέσων. Για να διηγηθούμε μια ιστορία, δεν βασιζόμαστε μόνο σε έναν τύπο πολυμέσων, όπως οπτικά εφέ ή γραπτό κείμενο. Χρησιμοποιούμε όλα τα στοιχεία για να δημιουργήσουμε έναν κόσμο για τον ακροατή».
Τη δεύτερη μέρα του φεστιβάλ, ο Ody Icons παρουσίασε στο θέατρο Πόλης το «Polydrama», μια διαθεματική μουσική παράσταση για την παράδοση, το κουίρ, τη μοναξιά και τη συλλογικότητα. Η συμμετοχή των θεατών ήταν ενθουσιώδης σε αυτό το μοναδικό σόου, που προσκαλούσε τον κόσμο να δει το δράμα σαν μια γιορτή, να αισθανθεί ελεύθερος στη χωροταξία που προτείνει η παράσταση:
«Το δράμα είναι μια γιορτή. Γιορτάζεις το γεγονός ότι εκτονώνεις όλα τα συναισθήματα που έχεις, τη χαρά, τη λύπη, το πένθος, τη θλίψη. Είναι μια εκτόνωση και η εκτόνωση έχει διάφορες μορφές. Δεν είναι μόνο μία. Επίσης το Polydrama είναι διαφορετικοί χώροι. Δεν είναι μόνο ένας χώρος, που είναι ο ίδιος από την αρχή μέχρι το τέλος. Αλλάζουμε χώρους. Αφορμή για να κάνω αυτή την παράσταση είναι ότι αποφάσισα ότι πρέπει να ασχοληθώ με τη μουσική, με πιο καθαρή πρόθεση και να αφεθώ σε αυτό που προκύπτει κάπως αβίαστα έτσι κι αλλιώς από μένα και από μέσα μου. Οπότε τα τελευταία 2-3 χρόνια που δημιουργώ και γράφω αυτά τα τραγούδια μαζί με τους συνεργάτες μου και φτιάχνουμε όλο αυτό σύστημα που λέγεται Ody Icons, προέκυψαν αυτές οι συνθέσεις. Ήρθε λοιπόν η στιγμή να τα μοιραστούμε μαζί σας».
Οι εκδηλώσεις της τρίτης μέρας του φεστιβάλ πραγματοποιήθηκαν στο Σπίτι της Συνεργασίας και στην ουδέτερη ζώνη ανάμεσα στις δύο κοινότητες. Στην περφόρμανς-εγκατάσταση «State» (Κράτος), η Μελίτα Κούτα και η ομάδα της πρότειναν την εγκαθίδρυση, ανάπτυξη και πτώση ενός κράτους στην ουδέτερη ζώνη της Κύπρου, μέσα σε 24 ώρες.
Η Μελίτα Κούτα επισημαίνει: «Βρισκόμαστε σε μια πολύ συγκεκριμένη τοποθεσία. Άρα ανταποκρινόμαστε σ’ αυτόν τον τόπο. Είναι ένα μέρος με μεγάλη ιστορία, συγκρούσεις και τραύματα. Προσπαθούμε όμως επίσης να το προσεγγίσουμε από θετική σκοπιά. Προτείνουμε λοιπόν την καλλιτεχνική δημιουργία ενός ουτοπικού κράτους συνύπαρξης και δημιουργικότητας. Έχουμε οπωσδήποτε ανάγκη από έναν νέο τρόπο σκέψης, έναν νέο τρόπο να ονειρευόμαστε, μια νέα φαντασία. Να μην πέσουμε ξανά στην ανακύκλωση των ίδιων προβλημάτων, αλλά να ανακαλύψουμε καινούργια. Νομίζω ότι αυτό το έργο προτείνει έναν νέο τρόπο να ονειρευόμαστε».
Γιατί ονόμασαν το κράτος Ικαμάνι; «Είναι σαν ένα σύντομο παιχνίδι, γιατί δεν κάνουμε κάτι στα σοβαρά. Κοιτάξτε μας! Η ονομασία προέρχεται από τους φοίνικες και έχει να κάνει βέβαια με τον συγκεκριμένο χώρο. Το αποφασίσαμε με αφορμή τους τρεις φοίνικες που βρίσκονται εδώ. Χρησιμοποιήσαμε λέξεις για τους φοίνικες από διαφορετικές γλώσσες, τις μικρύναμε και δημιουργήθηκε αυτό το όνομα-γρίφος» εξηγεί η Νουρτανέ Καραϊλ.
Ο Κωνσταντίνος Ταλιώτης συμπληρώνει: «Νομίζω ότι υπάρχει χώρος για πειραματισμό, όσον αφορά στις δομές διαφορετικών συλλογικοτήτων και στην κατανόηση διαφορετικών συνεργασιών. Αυτή ήταν η ιδέα πίσω από αυτό το έργο: να εστιάσουμε σε ερωτήματα σχετικά με το πώς μπορούμε να δούμε εξαρχής αυτές τις δομές, πώς μπορούμε να συνεργαστούμε, πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε κοινότητες γύρω από ζητήματα ταυτότητας».
Η Φατός Ολγκατσέρ μεγάλωσε στην τουρκοκυπριακή πλευρά. Πάντα την ενδιέφερε τι συνέβαινε στον νότο. Στο Buffer Fringe συμμετείχε μην εγκατάσταση «ΚΥΠ/RIS». Είναι ένα πρότζεκτ, το οποίο αναπτύσσει την τελευταία πενταετία. Σε δύο διαφορετικές σκηνές παρουσιαζόταν σε βίντεο, μια σειρά από συνεντεύξεις που αφορούν εμπειρίες Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων από τη ζωή τους στο νησί, καθώς και οι απόψεις τους για τους γείτονές τους, κατά την περίοδο 1974-2004:
«Ξέρετε, βλέποντας αυτές τις σειρές συνεντεύξεων στους δύο χώρους, αποκτάς μια εικόνα για το πώς ήταν οι άνθρωποι, πώς είναι τώρα και πώς μπορεί να είναι στο μέλλον. Λένε τις απόψεις τους. Ομολογούν τα συναισθήματά τους. Θέλαμε να πάρουμε συνεντεύξεις από πολίτες που όχι μόνο θέλουν την Ένωση, αλλά να δούμε και την άλλη πλευρά, γιατί πολλοί άνθρωποι δεν την θέλουν. Εγώ θα ήθελα μια ενωμένη Κύπρο, αλλά θέλω να ξέρω γιατί οι άλλοι δεν τη θέλουν. Γιατί αν το ήξερα, θα γνώριζα πώς να φερθώ ανάλογα. Αυτό ήταν κάτι που προσπαθούσα να βρω. Διαπίστωσα όμως ότι δεν ήταν πολύ εύκολο, επειδή είμαι από το Βορρά, οπότε βρήκα πολλούς ανθρώπους που μπορούσαν να μου μιλήσουν. Αλλά στο Νότο ήταν λίγο πιο δύσκολο. Καταφέραμε να συγκεντρώσουμε διαφορετικές απόψεις, ανθρώπους από διαφορετικά μέρη, με διαφορετική προέλευση. Ήταν ενδιαφέρον να έχουμε παρόμοιες ιστορίες από διαφορετικούς ανθρώπους. Μερικοί βρέθηκαν στο επίκεντρο των γεγονότων. Συμβαίνουν πάντα πράγματα και κανείς δεν ξέρει τι να κάνει. Κάποια μέρα, ίσως πρέπει να φύγεις από τον τόπο σου για να ζήσεις. Δεν ψάχνεις τον λόγο. Για μένα, αυτά που λέγονται στις συνεντεύξεις, είναι πολύ πιο αληθινή αναπαράσταση της ιστορίας, από τα βιβλία που έχουμε και στις δύο πλευρές».
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Το Ατελιέ για Νέους Οργανωτές Φεστιβάλ του Festival Academy φιλοξένησε φέτος για μια εβδομάδα 32 νέους διευθυντές φεστιβάλ από όλο τον κόσμο, καθώς και καλλιτέχνες, ακτιβιστές και ειδικούς από τον χώρο του πολιτισμού, αλλά και από άλλους τομείς. Αντάλλαξαν απόψεις για τις σημερινές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα φεστιβάλ και τον σύγχρονο ρόλο του πολιτισμού στην κοινότητα καθώς και σε περιοχές συγκρούσεων:
«Το Ατελιέ για Νέους Οργανωτές Φεστιβάλ του Festival Academy είναι σαν ένα συνέδριο που περιέχει και ένα πολύ μεγάλο κομμάτι ανάπτυξης δεξιοτήτων (capacity building). Γι’ αυτό που θέλαμε να συζητήσουμε και συζητάμε τις επτά ημέρες του Ατελιέ είναι το πώς αυτό μπορεί να μας δημιουργήσει μια εύρυθμη κατάσταση για τη δημιουργία φεστιβάλ σε κοινωνίες και χώρους, όπως τους δικούς μας στην Κύπρο, που δεν είναι πάντα εύκολα τα πράγματα, τόσο από πλευράς χρηματοδότησης, από πλευράς επαφής των καλλιτεχνών, αλλά και το πώς χειριζόμαστε το χώρο, που κάνει τα πράγματα πιο δύσκολα. Το δικαίωμα στην πολιτιστική δημιουργία και στην παρακολούθηση του πολιτισμού δεν είναι πάντα δεδομένο» εξηγεί η Ελλάδα Ευαγγέλου, καλλιτεχνική διευθύντρια του φεστιβάλ.
Ο απεσταλμένος του Euronews στην Λευκωσία, Γιώργος Μητρόπουλος μεταδίδει:«Από το 2014, το Φεστιβάλ Πειραματικών Τεχνών Buffer Fringe φιλοξενεί καλλιτέχνες από την Κύπρο και τον υπόλοιπο κόσμο. Προωθεί πειραματικά έργα και δίνει την ευκαιρία στους δημιουργούς να παρουσιάσουν από τη δική τους οπτική γωνία σημαντικά ζητήματα που απασχολούν τον κόσμο μας σήμερα. Με αφετηρία τη διαχωριστική γραμμή και την ουδέτερη ζώνη στην Λευκωσία, το φεστιβάλ προτείνει ένα ενδιαφέρον μοντέλο συνεργασίας Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων καλλιτεχνών, επιβεβαιώνοντας τον κομβικό ρόλο της τέχνης στην εποχή μας».
Buffer Fringe
Το Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών Buffer Fringe αποτελεί μέρος του προγραμματισμού του Σπιτιού της Συνεργασίας και υλοποιείται από τον Όμιλο Ιστορικού Διαλόγου και Έρευνας, με οικονομική στήριξη από το Active Citizens Fund 2020-2024. Το Φεστιβάλ στηρίζουν επίσης η πλατφόρμα Τεχνών, Πολιτισμού και Οικοδόμησης Ειρήνης IMPACT, η πρεσβεία της Νορβηγίας στην Αθήνα, το Ινστιτούτο Γκαίτε – Κύπρος, το κέντρο Europe Direct Ledra Palace Area, η Ύπατη Αρμοστεία της Βρετανίας στη Λευκωσία, η εφημερίδα The Cyprus Mail, και το The Home Café. Άλλες συνεργασίες: The Festival Academy, International Community Arts Festival – Rotterdam, ASEF 360 Culture και το Θέατρο Πόλης ΟΠΑΠ.
Το Buffer Fringe 2022 συνεργάζεται με το Sesta, ένα podcast για τον πολιτισμό της Meltem Burak, και το Island Talks – το μοναδικό τρίγλωσσο σταθμό podcast στην Κύπρο. Το Buffer Fringe έχει διακριθεί με την σφραγίδα EFFE 2022-2023 ως ένα αξιόλογο ευρωπαϊκό φεστιβάλ τεχνών.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ