Καθώς το Veganuary γιορτάζει τη δέκατη επέτειό του, διερευνούμε πώς ο βιγκανισμός έχει επαναπροσδιορίσει το γαστρονομικό τοπίο της Ευρώπης.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ«Το να κόψω το τυρί ήταν το πιο δύσκολο. Ήταν ένας εθισμός που με έκανε να αγοράζω κρυφά κομμάτια τυριού από ένα κοντινό κατάστημα στα μεσημεριανά διαλείμματα και να τρώω τυρί με τα μακαρόνια κάθε βράδυ για τρεις εβδομάδες συνεχόμενα. Είχα αποφασίσει να γίνω vegan αφού είχα παρακολουθήσει δύο γνωστά ντοκιμαντέρ: "Earthlings" και "Cowspiracy: Το μυστικό της βιωσιμότητας". Το πρώτο είναι ιδιαίτερα συγκλονιστικό, εξερευνώντας τη φρικτά σκληρή μεταχείριση των ζώων σε όλες τις παγκόσμιες βιομηχανίες, με ιδιαίτερη έμφαση στις εργοστασιακές εκτροφές, ενώ το δεύτερο περιηγείται στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της κατανάλωσης κρέατος. Έχει περάσει μια δεκαετία από τότε που έφαγα την τελευταία μπουκιά Babybel, και σε αυτό το διάστημα ο βιγκανισμός έχει αλλάξει δραματικά. Δεν αποτελεί πλέον πηγή αμηχανίας, ακόμη και το τοπικό μου γωνιακό μαγαζί πουλάει γάλατα φυτικής προέλευσης και παστίλιες φρούτων χωρίς ζελατίνη» λέει μία γυναίκα που αποφάσισε να γίνει Βίγκαν, μία από τις πάρα πολλές περιπτώσεις ανθρώπων που προχωρούν σε αυτή την αλλαγή τα τελευταία χρόνια.
Το Veganuary (Βιγκανουάριος από το Βίγκαν και το Ιανουάριος), το οποίο γιορτάζει τη δέκατη επέτειό του αυτόν τον Ιανουάριο, έχει να κάνει πολλά με την ενθάρρυνση αυτής της αλλαγής σε όλη την Ευρώπη αλλά και σε όλο τον κόσμο.
Τι είναι το Veganuary;
Το 2014, ο επιχειρηματίας Matthew Glover με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο και η σύντροφός του Jane Land, πρώην καθηγήτρια αγγλικών, ίδρυσαν το Veganuary, μια ετήσια πρόκληση του Ιανουαρίου που ελπίζει να ενθαρρύνει τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν -ή τουλάχιστον να μειώσουν- την κατανάλωση ζωικών προϊόντων για "έναν πιο πράσινο πλανήτη, χαμηλότερους λογαριασμούς τροφίμων, καλύτερη υγεία και ευγένεια προς τα ζώα".
Η πρωτοβουλία συνέχισε να αυξάνει τη δημοτικότητά της τα τελευταία χρόνια, καθιερώνοντας τον εαυτό της ως ένα από τα βασικά μέλη των πρωτοχρονιάτικων αποφάσεων, μαζί με τις αντίστοιχες της κατανάλωσης λιγότερου αλκοόλ ή της απώλειας βάρους.
Το 2023, περισσότεροι από 700.000 άνθρωποι υπέγραψαν τη συμφωνία αλλαγής από όλες τις χώρες του κόσμου, εκτός από το Βατικανό και τη Βόρεια Κορέα, σύμφωνα με στοιχεία από την οργάνωση. Εκατομμύρια περισσότεροι άνθρωποι φέρονται επίσης να έχουν συμμετάσχει χωρίς να έχουν υπογράψει.
Στους πρεσβευτές της περιλαμβάνονται η τραγουδίστρια και τραγουδοποιός Billie Eilish, ο πρώην Beatle, Paul McCartney και ο ηθοποιός Joaquin Phoenix, ο οποίος έγινε viral το 2020 για την ευχαριστήρια ομιλία του για τον καλύτερο ανδρικό ρόλο στα Όσκαρ, στην οποία μίλησε με πάθος για τα δικαιώματα των ζώων.
Η άνοδος του βιγκανισμού
Υπήρξε μια εποχή, όχι πολύ καιρό πριν, που ο βιγκανισμός θεωρούνταν παράξενος από την κυρίαρχη δυτική κουλτούρα - μια εκκεντρικότητα στην οποία θα μπορούσαν να συμμετάσχουν μόνο οι χίπικες...θείες που αγκαλιάζουν δέντρα, καίνε θυμίαμα και τρώνε φακές.
Η πλειονότητα των εστιατορίων τροφοδοτούσε με πατατάκια ή συνοδευτικές σαλάτες, ενώ κάθε εναλλακτικό φυτικό προϊόν περιοριζόταν σε καταστήματα βιολογικών τροφίμων, μαζεύοντας σκόνη ανάμεσα σε συμπληρώματα ωμέγα-3.
Η διαφορά σήμερα είναι εμφανής. Στις περισσότερες μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, μπορείτε να βρείτε παντού vegan προϊόντα- από καφετέριες που προσφέρουν λάτε με γάλα βρώμης, μέχρι σούπερ μάρκετ με ολόκληρους διαδρόμους αφιερωμένους σε απομιμήσεις κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων. Ακόμα και αλυσίδες fast food όπως τα McDonalds και τα KFC έχουν ενταχθεί στην προσπάθεια, με την προσθήκη μπιφτεκιών και νάγκετς με βάση τα λαχανικά στο μενού τους.
«Είναι εκπληκτικό το πώς η παρουσία και η αποδοχή του βιγκανισμού έχει αυξηθεί σε όλο τον κόσμο τα τελευταία 10 χρόνια και ξέρω ότι η φιλική, μη επικριτική, απλά-δώσε-ένα-μήνα-και-δες-τι-σκέφτεσαι προσέγγιση του Veganuary έχει παίξει καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη στροφή», λέει η Dr Toni Vernelli, Διεθνής Επικεφαλής Πολιτικής και Επικοινωνίας του Veganuary.
Εκτιμάται ότι υπάρχουν 6,62 εκατομμύρια vegans σε επιλεγμένα μέρη της ΕΕ από το 2023, αριθμός που προβλέπεται να αυξηθεί σε περίπου 8,25 εκατομμύρια, σύμφωνα με τη Statista που συλλέγει δεδομένα.
Πολλά πράγματα έχουν συμβάλει σε μια τέτοια αύξηση, κυρίως: οι αυξανόμενες ανησυχίες γύρω από την ευημερία των ζώων, το περιβάλλον και την υγεία, με μελέτες να έχουν δείξει ότι μια φυτική διατροφή μπορεί να μειώσει το σωματικό βάρος, να μειώσει τον κίνδυνο καρκίνου και ακόμη και να μειώσει τον κίνδυνο θανάτου από καρδιακές παθήσεις.
Το διαδίκτυο και ιδίως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επέτρεψαν την υπερδιάδοση τέτοιων μηνυμάτων, καλλιεργώντας μεγαλύτερες κοινότητες vegan και αναπτύσσοντας μεγαλύτερη ζήτηση για διαιτητικές και καλλυντικές εναλλακτικές λύσεις.
Αυτό με τη σειρά του οδήγησε σε μια εισροή vegan start-ups, συμπεριλαμβανομένων όλων των μεγαλύτερων ονομάτων, όπως οι εταιρείες "Beyond Meat" και "Impossible Foods" με έδρα την Καλιφόρνια, μέχρι μικρότερα ευρωπαϊκά εγχειρήματα, όπως η ελβετική "Planted Foods" και η γαλλική εταιρεία τεχνολογίας τροφίμων "Umiami".
Το Veganuary αναφέρει ότι μόνο το 2023 λανσαρίστηκαν περισσότερα από 820 νέα vegan προϊόντα, αν και αυτά δεν ήταν χωρίς τους επικριτές τους.
Πέρυσι, η γαλλική κυβέρνηση δημοσίευσε ένα διάταγμα που απαγορεύει τη χρήση περιγραφών όπως "μπριζόλα" ή "σχάρα" σε προϊόντα φυτικής προέλευσης, ενώ η κυβέρνηση της Ιταλίας ενέκρινε ένα νομοσχέδιο που απαγορεύει την παραγωγή και τη χρήση κρέατος που καλλιεργείται στο εργαστήριο.
Ορισμένα φυτικά υποκατάστατα έχουν επίσης χαρακτηριστεί ως εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα, οδηγώντας τους ανθρώπους να επισημαίνουν ότι η επιλογή μιας φέτας vegan πεπερόνι αντί για πραγματικό πεπερόνι δεν είναι πιο υγιεινή (ακόμη και αν η ετικέτα vegan διευκολύνει το να λέμε ψέματα στον εαυτό μας).
Το 2023, υπήρξαν αναφορές ότι αρκετές εταιρείες με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο, όπως η "Meatless Farm" και η "Oatly", αγωνίζονταν να βγάλουν κέρδη λόγω της μείωσης της ζήτησης, με αποτέλεσμα να περικόπτονται προσωπικό και προϊόντα.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ"Η αγορά έγινε όντως υπερκορεσμένη σε ορισμένους τομείς. Υπάρχουν μόνο τόσα πολλά λουκάνικα και μπιφτέκια vegan που μπορεί να υποστηρίξει οποιαδήποτε αγορά, οπότε απλά βλέπουμε τις δυνάμεις της αγοράς να δρουν", λέει ο Vernelli.
"Η κρίση του κόστους ζωής στη Βρετανία είχε επίσης αντίκτυπο, καθώς περισσότεροι άνθρωποι επιλέγουν να αγοράζουν φθηνές πηγές πρωτεΐνης, όπως φακές, ρεβίθια, φασόλια φούρνου και τόφου, αντί για ακριβότερα "κρέατα" φυτικής προέλευσης", προσθέτει ο Vernelli.
Πού στην Ευρώπη είναι οι περισσότεροι χορτοφάγοι;
Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει τους περισσότερους χορτοφάγους, σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκέντρωσε το World Population Review, αλλά ο φυτικός τρόπος ζωής βρίσκεται επίσης σε επίπεδο ρεκόρ στη Γερμανία, όπου ο αριθμός των χορτοφάγων διπλασιάστηκε μεταξύ 2016 και 2020.
"Η Γερμανία ηγείται παγκοσμίως όσον αφορά τη διαθεσιμότητα και την ποικιλία των vegan επιλογών, καθώς και τις δεσμεύσεις των επιχειρήσεων και των κυβερνήσεων για την αύξηση της φυτικής διατροφής για το περιβάλλον", λέει ο Vernelli.
Άλλες ιδιαίτερα φιλικές προς τους χορτοφάγους ευρωπαϊκές χώρες είναι η Αυστρία, η Ελβετία και η Σουηδία, που τροφοδοτούνται από ηθικές ανησυχίες και μια γενική αύξηση του φλεξιταρισμού (όπου οι άνθρωποι απλώς μειώνουν την ποσότητα κρέατος και γαλακτοκομικών που καταναλώνουν).
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΓια πολλές άλλες χώρες όπου η υιοθέτηση της χορτοφαγίας είναι πιο αργή, η κουλτούρα παίζει τεράστιο ρόλο, καθώς οι κουζίνες με βάση το κρέας ή τα γαλακτοκομικά προϊόντα είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την ταυτότητα και την κληρονομιά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η προώθηση του βιγκανισμού έχει ακόμη και αντιδράσεις ή έχει προκαλέσει ανησυχία για τις αγροτικές περιοχές που εξαρτώνται από τη ζωική γεωργία για το εισόδημά τους.