Η οικογένεια θύματος του Ολοκαυτώματος που πούλησε έργα τέχνης για να χρηματοδοτήσει τη διαφυγή από τις ναζιστικές διώξεις, ζητά την επιστροφή του πίνακα Matisse μετά από 83 χρόνια
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΈνας πίνακας του Γάλλου καλλιτέχνη Ανρί Ματίς πρόκειται να επανενωθεί με τους κληρονόμους γερμανοεβραϊκής οικογένειας που αναγκάστηκαν να τον πουλήσουν μετά τη διαφυγή τους από τη ναζιστική Γερμανία.
Η Επιτροπή για τη λεηλατημένη τέχνη στην Ευρώπη διαπίστωσε ότι η Οδαλίσκη του Ματίς (1920-1921) πωλήθηκε από "ανάγκη" από τη γερμανοεβραϊκή οικογένεια Στερν, ως συνέπεια των διώξεων που βίωσαν στο κατεχόμενο από τους Ναζί Άμστερνταμ. Τα πορίσματα της έρευνας επικυρώθηκαν από την ολλανδική επιτροπή αποκατάστασης.
Το Μουσείο Μοντέρνας και Σύγχρονης Τέχνης και Σχεδιασμού Stedeliijk του Άμστερνταμ, το οποίο κατέχει τον πίνακα στη συλλογή του από το 1941, συμφώνησε να επιστρέψει τον πίνακα στους νόμιμους διαδόχους του Άλμπερτ Στερν.
Ο πλούσιος υφαντουργός Stern (1861-1945) με έδρα το Βερολίνο συνίδρυσε την Textilhaus Graumann & Stern το 1888 και επέβλεψε την ανάπτυξή της ώστε να γίνει ένας από τους μεγαλύτερους κατασκευαστές γυναικείων ενδυμάτων στη Γερμανία.
Η επιτυχία του παρείχε τα κεφάλαια στην οικογένεια για να επιδοθεί στην αγάπη της για την τέχνη. Η σύζυγος του Stern, Marie, εκπαιδευμένη καλλιτέχνης, ήταν η κινητήριος δύναμη πίσω από τη δημιουργία της εκτεταμένης συλλογής έργων τέχνης της οικογένειας, η οποία περιελάμβανε έργα των Edvard Munch, Lovis Corinth και Vincent van Gogh.
Οι Στερν έγιναν στόχος του ναζιστικού καθεστώτος και στερήθηκαν συστηματικά τις επιχειρήσεις και τα υπάρχοντά τους. Η κατασκευαστική εταιρεία και το σπίτι της οικογένειας πουλήθηκαν - τα έσοδα πήγαν στο γερμανικό κράτος.
Το 1936-37 η οικογένεια μετανάστευσε στην κατεχόμενη από τους Ναζί Ολλανδία, απ' όπου έκανε αρκετές προσπάθειες να διαφύγει σε μια ελεύθερη χώρα. Η κατάσταση της οικογένειας επιδεινώθηκε σε τέτοιο βαθμό που αναγκάστηκε να πουλήσει τα υπάρχοντά της, συμπεριλαμβανομένης της Οδαλίσκης.
Μετά από αρκετές αποτυχημένες προσπάθειες να διαφύγουν από την κατεχόμενη από τους Ναζί Ευρώπη, ο Άλμπερτ Στερν και η σύζυγός του Μαρί απελάθηκαν σε ξεχωριστά στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία. Η Marie επέζησε και μετανάστευσε στο Ηνωμένο Βασίλειο μετά τον πόλεμο. Ο Άλμπερτ βρήκε τραγικό θάνατο στο στρατόπεδο εγκλεισμού Laufen Castle στη Βαυαρία στις 18 Ιανουαρίου 1945, ήταν 83 ετών.
Οι κληρονόμοι του Άλμπερτ Στερν απέτισαν φόρο τιμής στους συγγενείς τους, καθώς απάντησαν στην απόφαση της Ολλανδικής Επιτροπής Αποκατάστασης, λέγοντας: "Η επιστροφή του Matisse είναι μια συγκινητική και συγκλονιστική στιγμή για όλους μας.
"Οι παππούδες μας αγαπούσαν την τέχνη, τη μουσική και το θέατρο, ήταν το κέντρο της ζωής τους. Στα λίγα χρόνια που είχαμε τη γιαγιά μας μετά τον πόλεμο, μας μετέδωσε αυτή την αγάπη και από τότε εμπλούτισε τη ζωή μας. Η απόφαση απέδωσε συμβολική δικαιοσύνη στον παππού μας. "
Ο Rein Wolfs, διευθυντής του Stedelijk Museum Amsterdam, δήλωσε: " Είχαμε ερωτήματα σχετικά με την προέλευση αυτού του έργου από την έρευνά μας για την τέχνη της συλλογής κατά και γύρω από την περίοδο του πολέμου, που δημοσιεύτηκε το 2013.
"Το ζήτημα αναδείχθηκε επίσης στην έκθεση Το Μουσείο Stedelijk και ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος το 2015. Είναι ένα βήμα προς τα εμπρός το γεγονός ότι, μαζί με τους κληρονόμους, που εκπροσωπούνται από την Επιτροπή για τη λεηλατημένη τέχνη στην Ευρώπη, μπορέσαμε να υποβάλουμε από κοινού την υπόθεση αυτή στην ολλανδική Επιτροπή Αποκαταστάσεων.
"Αυτό το έργο τέχνης αντιπροσωπεύει μια πολύ θλιβερή ιστορία και συνδέεται με τα ανείπωτα δεινά που προκλήθηκαν σε αυτή την οικογένεια. Η απόφαση της Επιτροπής Αποζημιώσεων αποδίδει δικαιοσύνη σε αυτή την ιστορία και φυσικά ακολουθούμε τη δεσμευτική συμβουλή της".
Η Touria Meliani, δημοτική σύμβουλος Πολιτισμού του Δήμου του Άμστερνταμ, ο οποίος αγόρασε την Odalisque, δήλωσε: " Τα δεινά που προκλήθηκαν στους Εβραίους πολίτες κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου είναι πρωτοφανή και μη αναστρέψιμα.
"Στους Εβραίους πολίτες αφαιρέθηκαν η περιουσία, τα δικαιώματα, η αξιοπρέπεια και σε πολλές περιπτώσεις η ζωή τους. Στο βαθμό που μπορεί να αποκατασταθεί οτιδήποτε από τη μεγάλη αδικία που τους έγινε, εμείς ως κοινωνία έχουμε ηθική υποχρέωση να ενεργήσουμε αναλόγως.
"Η επιστροφή έργων τέχνης, όπως ο πίνακας Οδαλίσκη , μπορεί να σημαίνει πολλά για τα θύματα και έχει μεγάλη σημασία για την αναγνώριση της αδικίας που τους έγινε. Ως πόλη έχουμε ρόλο και ευθύνη σε αυτό".