Τι συνδέει τους καλλιεργητές μυδιών στη Γαλικία με τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της ΕΕ στις Βρυξέλλες; Μια τεράστια ροή δεδομένων για τους ωκεανούς από τις παράκτιες περιοχές στις βάσεις δεδομένων της ΕΕ — τροφοδοτώντας δισεκατομμύρια σε βιώσιμες επενδύσεις. Δείτε πώς λειτουργεί.
Στις εκβολές ποταμών της Γαλικίας στη βορειοδυτική Ισπανία, αμέτρητες σχεδίες είναι διάσπαρτες στην επιφάνεια του νερού. Κάθε μία από αυτές αποτελεί πλατφόρμα για την καλλιέργεια μυδιών και άλλων οστρακοειδών. Για τους φοιτητές της IGAFA, μιας από τις κορυφαίες σχολές υδατοκαλλιέργειας της Ισπανίας, αυτές οι πλατφόρμες χρησιμεύουν ως υπαίθρια τάξη όπου οι μελλοντικοί θαλάσσιοι αγρότες μπορούν να μάθουν το επάγγελμά τους.
Η «μπλε οικονομία» της Ευρώπης - ο γενικός όρος για όλες τις βιομηχανίες που βασίζονται στη θάλασσα και εργάζονται για βιώσιμη ανάπτυξη - απασχολεί τέσσερα έως πέντε εκατομμύρια άτομα σε όλη την ήπειρο. Μόνο η υδατοκαλλιέργεια παρέχει δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας στην Ισπανία, τη Γαλλία, την Ελλάδα και την Ιταλία, δημιουργώντας ζήτηση για ειδικούς που μπορούν να εργαστούν στη θάλασσα, σε εργαστήρια, σε γραφεία και σε μονάδες επεξεργασίας. Ο τομέας παράγει βιώσιμη, τοπική πρωτεΐνη που μειώνει την πίεση στα άγρια ιχθυαποθέματα και μειώνει την εξάρτηση της Ευρώπης από τα εισαγόμενα θαλασσινά.
Ωστόσο, η ανάπτυξη παραμένει περιορισμένη. «Υπάρχουν πολλές αβεβαιότητες», εξηγεί ο José Ventura, διευθυντής της IGAFA. «Δεν ξέρεις πώς θα κυμαίνεται η αγορά. Μια άλλη είναι οι περιβαλλοντικές αβεβαιότητες. Αντιμετωπίζουμε συνεχή κλιματική αλλαγή που επηρεάζει την τοπική παραγωγή, ειδικά λειτουργίες όπως αυτές που εξαρτώνται άμεσα από τις φυσικές περιβαλλοντικές συνθήκες».
Αισθητήρες κάτω από την επιφάνεια
Ακόμα και βασικά χαρακτηριστικά του νερού, όπως η αλατότητα, μπορούν να αλλάξουν απρόβλεπτα. Στις εκβολές ποταμών της Γαλικίας, όπου το αλμυρό νερό των ωκεανών αναμειγνύεται με το γλυκό νερό των ποταμών, οι παλίρροιες και οι βροχοπτώσεις προκαλούν δραματικές διακυμάνσεις στα επίπεδα αλατότητας. Μερικές φορές φτάνουν σε επίπεδα που απειλούν την επιβίωση των οστρακοειδών.
Εδώ μπορεί να βοηθήσει η τεχνολογία. Οι εκβολές ποταμών της Γαλικίας παρακολουθούνται συνεχώς μέσω ενός δικτύου αυτόματων πλατφορμών που λειτουργεί η INTECMAR — το Τεχνολογικό Ινστιτούτο Ελέγχου του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος της Γαλικίας. Οι υποβρύχιοι αισθητήρες χρειάζονται μόνο περιστασιακό καθαρισμό για την απομάκρυνση των φυκιών. Διαφορετικά, λειτουργούν αυτόνομα, τροφοδοτούμενοι από ηλιακή και αιολική ενέργεια, μεταδίδοντας σταθερές μετρήσεις θερμοκρασίας, αλατότητας, pH και επιπέδων οξυγόνου.
«Η κατοχή αυτών των δεδομένων σε πραγματικό χρόνο σίγουρα διευκολύνει τη διαχείριση των πόρων», λέει η Silvia Allen-Perkins, τεχνικός στην INTECMAR. «Οποιοσδήποτε μπορεί εύκολα να έχει πρόσβαση σε αυτά μέσω του ιστότοπού μας και να παρακολουθεί την εξέλιξή τους».
Η αυτοματοποιημένη παρακολούθηση αποτελεί μόνο μία από τις πολλές πηγές δεδομένων. Οι ερευνητές επισκέπτονται επίσης βιομηχανικές εγκαταστάσεις υδατοκαλλιέργειας για να συλλέξουν δείγματα νερού και οστρακοειδών για εργαστηριακή ανάλυση. Αυτή η λεπτομερής γνώση των συνθηκών των παράκτιων υδάτων —φυσικών, χημικών, βιολογικών— είναι απαραίτητη για τους παραγωγούς που βελτιστοποιούν τις δραστηριότητές τους και εγγυώνται την ασφάλεια των θαλασσινών.
Από τα τοπικά ύδατα στις ευρωπαϊκές βάσεις δεδομένων
Οι πληροφορίες δεν σταματούν στα περιφερειακά ερευνητικά ιδρύματα. Ρέουν σε τεράστιες διεθνείς βάσεις δεδομένων. «Αυτά τα δεδομένα από αυτή τη μικρή περιοχή ενώνονται με τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά δεδομένα», λέει ο Pedro Montero, επικεφαλής της μονάδας ωκεανογραφίας του INTECMAR. «Μαζί δίνουν μια πολύ ευρύτερη εικόνα του θαλάσσιου κόσμου».
Στο Βίγκο, τη μεγαλύτερη πόλη της Γαλικίας και ένα σημαντικό κέντρο της γαλάζιας οικονομίας της Ευρώπης, το CETMAR διοχετεύει αυτά τα δεδομένα στη λήψη αποφάσεων σε περιφερειακό και ενωσιακό επίπεδο. «Αν θέλουμε δίκαιες πολιτικές για τους τομείς της γαλάζιας οικονομίας μας στην Ευρώπη, πρέπει να έχουμε τα καλύτερα δεδομένα», εξηγεί η Rosa Chapela, διευθύνουσα σύμβουλος του ινστιτούτου. Αυτό περιλαμβάνει πληροφορίες για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, τις λιμενικές δραστηριότητες, την εξόρυξη άμμου και τις στρατιωτικές επιχειρήσεις σε θαλάσσιες ζώνες.
JRC: Η πολιτική συναντά την επιστήμη
Το ταξίδι των δεδομένων συνεχίζεται ανατολικά προς την Ίσπρα, μια ιταλική πόλη δίπλα στη λίμνη που στεγάζει το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Εδώ, ο Jann Martinsohn ηγείται της Μονάδας Ωκεανών και Υδάτων, η οποία αναλύει πληροφορίες από τους τομείς αλιείας και υδατοκαλλιέργειας της Ευρώπης, την Eurostat, τους οργανισμούς της ΕΕ, τα κράτη μέλη και αμέτρητες άλλες πηγές. Τα ευρήματα δημοσιεύονται ετησίως στην Έκθεση της ΕΕ για τη Γαλάζια Οικονομία — ένα σαφές, εύχρηστο έγγραφο που ενημερώνει την πολιτική και καθοδηγεί δισεκατομμύρια σε επενδύσεις.
«Ένα εντυπωσιακό παράδειγμα είναι προφανώς η κοινή αλιευτική πολιτική», λέει ο Martinsohn. «Η Επιτροπή έχει ακόμη και την υποχρέωση να αξιοποιήσει τις πληροφορίες που παράγουμε». Τα δεδομένα τροφοδοτούν επίσης το Σχέδιο Δράσης για Μηδενική Ρύπανση και βοηθούν στη διαμόρφωση επενδυτικών ευκαιριών σε ολόκληρη τη βιώσιμη γαλάζια οικονομία.
Όλη αυτή η έρευνα καθίσταται δημόσια προσβάσιμη μέσω του Παρατηρητηρίου της ΕΕ για τη Γαλάζια Οικονομία, το οποίο διατηρεί έναν δωρεάν διαδικτυακό πόρο που προσφέρει γραφήματα, χάρτες και τρέχοντα δεδομένα. «Τα ενδιαφερόμενα μέρη — είτε πρόκειται για υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, είτε για επιχειρηματίες — μπορούν να δουν τι συμβαίνει στους τομείς της γαλάζιας οικονομίας», εξηγεί ο Martinsohn. Οι διαδραστικοί πίνακες ελέγχου επιτρέπουν στους χρήστες να αναλύουν τις τάσεις στις θαλάσσιες μεταφορές, την αλιεία, την ενέργεια και τη συνεχιζόμενη ενεργειακή μετάβαση.
Συνδέοντας τους πολίτες με τη θάλασσα
Πίσω στο Βίγκο, η σύνδεση της γαλάζιας οικονομίας με την καθημερινή ζωή παίρνει μια ορατή — και εύκολα προσβάσιμη — μορφή. Το λιμάνι, που κάποτε αποτελούσε φράγμα μεταξύ της πόλης και της θάλασσας, διαθέτει πλέον ένα «μπλε μονοπάτι» — έναν πεζόδρομο επτά χιλιομέτρων που ανοίγει τις λιμενικές περιοχές στους πολίτες και τους τουρίστες. Η βιομηχανική ιστορία, η θαλάσσια άγρια ζωή και η πολιτιστική κληρονομιά εκτίθενται, μέσω πινάκων ενημέρωσης του κοινού και μιας ειδικά σχεδιασμένης εφαρμογής για κινητά.
«Είναι απαραίτητο τα λιμάνια να αναλάβουν την ευθύνη να ευαισθητοποιήσουν τους πολίτες σχετικά με τον πλούτο και τη βιοποικιλότητα του ποταμού», λέει ο Gerardo González Alvarez, επικεφαλής του τμήματος γαλάζιας οικονομίας του λιμανιού.
Το μονοπάτι καταλήγει σε ένα μελλοντικό υποβρύχιο παρατηρητήριο, όπου οι επισκέπτες θα μπορούν να κατεβαίνουν κάτω από την επιφάνεια, περιτριγυρισμένοι από τεχνητούς υφάλους που σφύζουν από θαλάσσια ζωή. Το μήνυμα είναι σαφές: η οικονομική ανάπτυξη, οι θέσεις εργασίας και η καινοτομία έχουν σημασία. Αλλά ο ωκεανός παραμένει ένα ζωντανό σύστημα που συντηρεί την ανθρώπινη ζωή — και η ανθρώπινη δραστηριότητα πρέπει να συντηρείται σε αντάλλαγμα.
