Η Ευρώπη υποφέρει από κρίση στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, με χρόνιες ελλείψεις προσωπικού, χαμηλές αμοιβές και υπερωρίες να προκαλούν απεργίες στη Γερμανία, τη Σλοβενία και τη Σουηδία. Στη Γαλλία, μια αμφιλεγόμενη μεταρρύθμιση της ιατρικής εκπαίδευσης έχει ξεσηκώσει φοιτητές και γιατρούς.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΤα νοσοκομεία σε όλη την Ευρώπη φαίνεται πως βρίσκονται σε μηχανική υποστήριξη.
Είτε πρόκειται για τη Γαλλία, τη Σλοβενία ή τη Σουηδία, τα νοσοκομεία αντιμετωπίζουν ελλείψεις προσωπικού, χαμηλότερους μισθούς και αυξανόμενα επίπεδα υπερωριών, προκαλώντας απεργιακές κινητοποιήσεις σε ολόκληρο τον τομέα της υγείας, οι οποίες αναπόφευκτα επηρεάζουν τη φροντίδα των ασθενών.
Στη Σουηδία, οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης προχώρησαν σε απεργία για πρώτη φορά μετά από 16 χρόνια για να διαμαρτυρηθούν για τα ωράρια εργασίας και τις χαμηλές αμοιβές τους επί 78 συνεχόμενες ημέρες το 2024.
Είναι λιγότερο σύνηθες να βλέπουμε απεργίες στις σκανδιναβικές χώρες από ό,τι σε άλλα μέρη της Ευρώπης, ωστόσο μετά από τέσσερις μήνες διαπραγματεύσεων για συλλογικές συμβάσεις εργασίας, ο Σουηδικός Σύλλογος Επαγγελματιών Υγείας αναγκάστηκε να κάνει απεργία από τις 11 Απριλίου έως τις 28 Ιουνίου.
«Συναντήσαμε αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις», δήλωσε η Σινέβα Ριμπέιρο, πρόεδρος της Σουηδικής Ένωσης Επαγγελματιών Υγείας, ενός συνδικάτου με 114.000 μέλη που εκπροσωπεί νοσηλευτές, μαίες, βιοϊατρικούς επιστήμονες και ακτινολόγους. «Αναγκαστήκαμε να προχωρήσουμε σε απεργία. Έπρεπε να έχουμε μια σύγκρουση».
Το συνδικάτο εξέδωσε επίσης απαγόρευση υπερωριών. «Το 2023, έκαναν [τα μέλη του σωματείου] τρία εκατομμύρια υπερωρίες», δήλωσε ο Ριμπέιρο. «Γνωρίζαμε λοιπόν ότι υπήρχε έλλειψη νοσηλευτών, μαιών, ακτινολόγων και βοηθών ακτινολόγων».
Τελικά, η Σουηδική Ένωση Επαγγελματιών Υγείας κατάφερε να πετύχει μειωμένες ώρες εργασίας για το 10% των μελών της - όσους εργάζονται σε νυχτερινές βάρδιες - αύξηση μισθών κατά 3,05% και συμφωνία ώστε οι εργοδότες να πληρώνουν για τις ειδικότητες των νοσηλευτών.
Από την άλλη πλευρά, συμφώνησαν να εγκαταλείψουν τις εκκλήσεις για μείωση των εβδομαδιαίων ωρών εργασίας του ιατρικού προσωπικού από 40 σε 37.
Γενικότερα, η επιδείνωση των συνθηκών εργασίας λέγεται ότι είναι ένας από τους κύριους παράγοντες που αναγκάζουν τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας να εγκαταλείψουν τη Σουηδία και να μετακινηθούν σε γειτονικές χώρες.
«Έχουμε περίπου 20.000 νοσηλευτές που εργάζονται στη Νορβηγία επειδή πληρώνονται περισσότερο και έχουν λιγότερες ώρες την εβδομάδα», δήλωσε η Ριμπέιρο.
Επιπλέον, 13.000 ειδικευμένοι νοσηλευτές έχουν εγκαταλείψει το επάγγελμα, αφήνοντας μια μαύρη τρύπα που χρηματοδοτείται από τους φορολογούμενους με περισσότερα από 60 εκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με έκθεση του Σουηδικού Εθνικού Συμβουλίου Αρμοδιοτήτων Υγείας που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο.
«Είναι καλύτερα [στη Σουηδία] ίσως από άλλες χώρες της ΕΕ», επισημαίνει η Ribeiro. «Αλλά εξακολουθούμε να έχουμε μεγάλη έλλειψη νοσηλευτών. Και ποτέ δεν ξέρουμε πότε μπορεί να έρθει η επόμενη πανδημία».
«Ωρολογιακή βόμβα»
Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι υπάρχει παρόμοιο πρόβλημα σε ολόκληρη την ΕΕ.
Τα δημόσια νοσοκομεία σε χώρες σε όλο το μπλοκ αντιμετωπίζουν παράλληλες προκλήσεις, όπως η γήρανση του πληθυσμού που θα χρειαστεί περισσότερη υγειονομική περίθαλψη και η δυσκολία αντικατάστασης των εργαζομένων στον τομέα της υγείας που συνταξιοδοτούνται, επειδή το επάγγελμα δεν είναι τόσο ελκυστικό όσο ήταν παλαιότερα.
«Υπάρχει αύξηση της ζήτησης, βασικά λόγω τεσσάρων βασικών παραγόντων: της γήρανσης του πληθυσμού, της αύξησης της πολυνοσηρότητας και των χρόνιων παθήσεων, των καθυστερήσεων που συσσωρεύτηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 όσον αφορά τη λίστα αναμονής, αλλά και λόγω των αυξημένων προσδοκιών των ασθενών», εξηγεί ο περιφερειακός σύμβουλος για το υγειονομικό δυναμικό και την παροχή υπηρεσιών στην Ευρώπη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) Τόμας Ζαπάτα.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΟ ίδιος δήλωσε στο euronews ότι οι τομείς υγείας των ευρωπαϊκών χωρών αντιμετωπίζουν μια «κρίση εργατικού δυναμικού», η οποία αναδεικνύεται από τις απεργίες των επαγγελματιών υγείας.
«Έχουμε περισσότερους γιατρούς και νοσηλευτές από ποτέ. Έτσι, τα τελευταία 10 χρόνια, υπήρξε αύξηση 20% των γιατρών σε ολόκληρη την περιοχή και 10% του αριθμού των νοσηλευτών. Ωστόσο, η ζήτηση αυξάνεται με ταχύτερους ρυθμούς. Αυτό λοιπόν σημαίνει ότι έχουμε αυτή την έλλειψη, αυτό το χάσμα μεταξύ της ζήτησης και της διαθεσιμότητας των εργαζομένων στον τομέα της υγείας», είπε.
Μια περιφερειακή έκθεση που δημοσιεύθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) Ευρώπης τον Σεπτέμβριο του 2022 προειδοποίησε για μια «ωρολογιακή βόμβα» που απειλεί τα συστήματα υγείας στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία.
Η έκθεση ανέφερε ότι μία από τις κύριες προκλήσεις είναι η γήρανση του εργατικού δυναμικού στον τομέα της υγείας και της περίθαλψης, σημειώνοντας ότι το 40% των γιατρών σε 13 από τις 44 χώρες που εξέτασε είναι ήδη ηλικίας 55 ετών και άνω.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ έκθεση υπογραμμίζει επίσης την κακή ψυχική υγεία των ιατρών που επηρεάζονται από τις πολλές ώρες εργασίας, την ανεπαρκή επαγγελματική υποστήριξη και τις σοβαρές ελλείψεις προσωπικού.
Σε ορισμένες χώρες, πάνω από το 80% των νοσηλευτών ανέφεραν κάποια μορφή ψυχολογικής δυσφορίας που προκλήθηκε από την πανδημία COVID-19. Σύμφωνα με την έκθεση, εννέα στους δέκα νοσηλευτές σκέφτονταν να παραιτηθούν από τη δουλειά τους.
Όλα αυτά τα ζητήματα αναγκάζουν τους γιατρούς και άλλους εργαζόμενους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης σε όλη την Ευρώπη σε απεργίες, σε μια προσπάθεια για καλύτερες συνθήκες εργασίας.
Η Γερμανία απαιτεί «κορυφαία» περίθαλψη
Τον Ιανουάριο, χιλιάδες γιατροί σε κρατικά πανεπιστημιακά νοσοκομεία της Γερμανίας κατήλθαν σε απεργία μετά την αποτυχία των διαπραγματεύσεων για συλλογικές διαπραγματεύσεις με τους διευθυντές των νοσοκομείων.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΠερίπου 5.000 γιατροί συμμετείχαν σε μια «προειδοποιητική απεργία», η οποία οργανώθηκε από το Marburger Bund στη βόρεια πόλη του Ανόβερου, σύμφωνα με το συνδικάτο.
Τα αιτήματα αφορούσαν αύξηση μισθών 12,5% και υψηλότερα επιδόματα για την εργασία τις νύχτες, τα σαββατοκύριακα και τις αργίες για 20.000 γιατρούς σε πανεπιστημιακά νοσοκομεία.
Οι γιατροί βγήκαν ξανά στους δρόμους τον Μάρτιο, αφού ο τέταρτος γύρος διαπραγματεύσεων με τα 16 ομόσπονδα κρατίδια που διαχειρίζονται τα δημόσια νοσοκομεία, κατέληξε σε αποτυχία. Σύμφωνα με το Marburger Bund, περίπου 7.000 γιατροί από 23 ιδρύματα σε όλη τη Γερμανία συμμετείχαν σε διάφορες διαδηλώσεις αυτή τη φορά.
«Δεν μπορούμε να δεχτούμε ότι η πανεπιστημιακή ιατρική παραμένει ο τελευταίος τροχός της αμάξης όσον αφορά τους μισθούς των γιατρών», δήλωσε ο αντιπρόεδρος του Marburger Bund Αντρέας Μπότσλαρ.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ«Ο πρόσφατος γύρος των διαπραγματεύσεων μας άφησε την εντύπωση ότι τα ομόσπονδα κρατίδια εξακολουθούν να μην καταλαβαίνουν περί τίνος πρόκειται: διεκδικούμε δίκαιους όρους για κορυφαία ιατρική. Όχι περισσότερα - αλλά ούτε και λιγότερα», πρόσθεσε.
Στη Σλοβενία η ιστορικά μεγαλύτερη απεργία γιατρών
Οι γιατροί και οι οδοντίατροι που εργάζονται στη δημόσια υπηρεσία υγειονομικής περίθαλψης της Σλοβενίας κατέβηκαν σε απεργία τον Ιανουάριο, σε μια απεργία που έγινε η μακροβιότερη στην ιστορία της χώρας.
Απέσυραν τη συγκατάθεσή τους για υπερωριακή εργασία σε μια προσπάθεια να πιέσουν την κυβέρνηση να τηρήσει τις δεσμεύσεις της για μια μεταρρύθμιση στον τομέα της υγείας που είχε κατατεθεί στο παρελθόν και να την επαναφέρει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Το 2023, η Fides, το συνδικάτο γιατρών και οδοντιάτρων, υπέγραψε συμφωνία με την κυβέρνηση για τη δημιουργία ενός ξεχωριστού πυλώνα αμοιβών στο μισθολόγιο του δημόσιου τομέα για τους επαγγελματίες υγείας, αλλά αυτό δεν υλοποιήθηκε ποτέ.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ«Οι εργαζόμενοι εγκαταλείπουν τα δημόσια ιδρύματα και οι καλοί παιδίατροι τιμωρούνται για την προθυμία τους να βοηθήσουν τον δημόσιο τομέα», δήλωσε ο πρόεδρος της Fides Ντάμιαν Πολ. «Οι υποσχέσεις για μεταρρυθμίσεις παραμένουν ανεκπλήρωτες και οι νόμοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης γράφονται από εκείνους που δεν τον καταλαβαίνουν καθόλου».
Η κυβέρνηση υιοθέτησε μια πρόταση για την τροποποίηση του νόμου περί ιατρικών υπηρεσιών, η οποία θα καθιερώνει μια ελάχιστη απαίτηση χρόνου εργασίας κατά τη διάρκεια μιας απεργίας «για να διασφαλιστεί η σταθερή λειτουργία του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης». Η Fides έχει προσφύγει στο Συνταγματικό Δικαστήριο της Σλοβενίας για να αμφισβητήσει τη συνταγματικότητα και τη νομιμότητα ενός τέτοιου μέτρου. Σύμφωνα με το συνδικάτο, θα περιορίσει «περαιτέρω το δικαίωμα των γιατρών να απεργούν».
Πρόσφατα, το συνδικάτο ενημέρωσε τον Αύγουστο τη σλοβενική κυβέρνηση για πρόσθετα απεργιακά αιτήματα για την προστασία του ιατρικού επαγγέλματος.
Αμφιλεγόμενη μεταρρύθμιση στη Γαλλία
Στη δε Γαλλία, ένα μέτρο διαφορετικού είδους έχει προκαλέσει την οργή των φοιτητών ιατρικής: θα υπάρξουν 1.510 λιγότερες θέσεις εργασίας για νέους γιατρούς αυτό το φθινόπωρο. Μόνο 7.974 θέσεις θα έχουν ανοίξει φέτος, έναντι 9.484 το 2023, σύμφωνα με τα επίσημα κυβερνητικά στοιχεία του Ιουλίου.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΣτη Γαλλία, οι "internes en médecine" είναι φοιτητές ιατρικής που έχουν ολοκληρώσει το έκτο έτος σπουδών τους από τα 12. Εργάζονται με πλήρη απασχόληση σε νοσοκομείο ή σε άλλο ιατρικό ίδρυμα υπό την επίβλεψη ενός ανώτερου ενώ συνεχίζουν τις σπουδές τους.
«Είμαστε όλοι πολύ φοβισμένοι (...) Η εργασία στα νοσοκομεία είναι πολύ δύσκολη, είναι πολύ απαιτητική ψυχικά και σωματικά για τους νέους γιατρούς», δήλωσε η Μαρί, η οποία τελειώνει το έκτο έτος των ιατρικών σπουδών της. «Και τώρα θα είμαστε λιγότεροι το φθινόπωρο, ενώ ο φόρτος εργασίας δεν θα μειωθεί».
Σύμφωνα με την κυβέρνηση, ο αριθμός των θέσεων μειώθηκε, επειδή μειώθηκε και ο αριθμός των υποψηφίων που έλαβαν μέρος στον διαγωνισμό εισαγωγής. Ωστόσο, τα στοιχεία έχουν προκαλέσει εντύπωση στα συνδικάτα.
«Κάθε χρόνο, υπάρχει προσαρμογή των θέσεων που ανοίγουν ανάλογα με τον αριθμό των νέων γιατρών που τρέχουν», δήλωσε η εκπρόσωπος του συνδικάτου SAMU Urgences de France Δρ. Ανιές Ρικάρ Ιμπόν. «Μόνο που σε αυτή την περίπτωση, υπήρξαν πολύ περισσότεροι άνθρωποι που επαναλαμβάνουν τη χρονιά».
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΟι ιατρικές ειδικότητες θα υποφέρουν σε διαφορετικό βαθμό. Οι θέσεις γενικής ιατρικής και οφθαλμολογίας αναμένεται να μειωθούν κατά 18%, ενώ θα υπάρξουν 15% λιγότερες θέσεις στην επείγουσα ιατρική.
«Υπάρχουν ορισμένες ειδικότητες όπως η πλαστική χειρουργική, οι οποίες επηρεάζονται περισσότερο. Άλλες διατηρούνται, όπως η παιδιατρική ή η παιδοχειρουργική, επειδή υπάρχει τεράστια ανάγκη», δήλωσε η Ιμπόν.
Ωστόσο, ορισμένοι φοιτητές ισχυρίζονται ότι πολλοί από τους συμμαθητές τους επέλεξαν να επαναλάβουν το έτος τους και απέτυχαν στις εξετάσεις τους επίτηδες, καθώς ήταν η πρώτη ομάδα που συμμετείχε στις κατατακτήριες εισαγωγικές εξετάσεις, οι οποίες διεξήχθησαν με βάση την επίμαχη μεταρρύθμιση των ιατρικών σπουδών το 2020. Ισχυρίστηκαν ότι δεν ήθελαν να γίνουν το αντικείμενο ενός "crash test".
Παρ' όλα αυτά, η Ιμπόν δήλωσε ότι η μείωση του αριθμού των νέων γιατρών δεν θα πρέπει να έχει σημαντικό αντίκτυπο στα νοσοκομεία: «Εποπτεύονται συστηματικά από τους ανώτερους γιατρούς. Δεν είναι αυτοί που διοικούν τις υπηρεσίες», δήλωσε.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΑπό την άλλη πλευρά, ορισμένοι φοιτητές έχουν ξεκινήσει μια διαδικτυακή εκστρατεία που ζητά την επαναλειτουργία των θέσεων των νέων γιατρών, η οποία έλαβε περισσότερες από 57.000 υπογραφές μέχρι τον Σεπτέμβριο.
Η εκστρατεία αναφέρει ότι οι πολλαπλές ακαδημαϊκές μεταρρυθμίσεις και οι αλλαγές στον τρόπο αξιολόγησης και βαθμολόγησης επηρέασαν αρνητικά τα αποτελέσματα και την ψυχική τους υγεία. Ως αποτέλεσμα, περίπου 1.000 φοιτητές επέλεξαν να επαναλάβουν το τέταρτο και πέμπτο έτος σπουδών τους και 400 άλλοι φοιτητές απέτυχαν στις διαγωνιστικές εξετάσεις, υποστηρίζει η αναφορά, προσθέτοντας ότι ορισμένες θέσεις έγιναν επίσης πιο ανταγωνιστικές.
«Ένας φοιτητής που θέλει να πραγματοποιήσει μια πρακτική άσκηση στη Χειρουργική Πεπτικού στο Παρίσι πρέπει να καταταγεί μεταξύ του 23% των καλύτερων της τάξης του, σε σύγκριση με το 35% πέρυσι», αναφέρει η αναφορά.
Προσθέτει ότι, κατά συνέπεια, πολλοί φοιτητές θα αναγκαστούν να επιλέξουν έναν κλάδο στον οποίο είναι ευκολότερο να εισαχθούν, αλλά στον οποίο μπορεί να μην επενδύσουν απαραίτητα.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ Μαρί προειδοποιεί ότι ορισμένοι φοιτητές θα προτιμούσαν να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους στο εξωτερικό παρά να εγκαταλείψουν τις φιλοδοξίες τους. Όπως λέει, βλέπει καθημερινά μηνύματα απόγνωσης σε ομάδες υποστήριξης στα social media που ζητούν συμβουλές για το πώς οι συμφοιτητές της ιατρικής μπορούν να συνεχίσουν τις σπουδές τους στην Ελβετία ή το Βέλγιο.
Για να αντισταθμίσει, η Γαλλία ίσως χρειαστεί να εισάγει ξένους γιατρούς. «Μπορεί να υπάρξουν λίγες περισσότερες ανοιχτές θέσεις για ξένους ιατρούς που θέλουν να έρθουν και να εκπαιδευτούν στη Γαλλία», δήλωσε η Ιμπόν.
Ωστόσο, οι Γάλλοι φοιτητές ιατρικής θεωρούν μια τέτοια λύση άδικη, τόσο για τους ίδιους όσο και για τους ξένους γιατρούς που μπορεί να έρθουν. «Οι ξένοι γιατροί ξεγελιούνται επίσης, επειδή πληρώνονται λιγότερο από εμάς, οπότε και αυτοί γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης», λέει η Μαρί.
Γενικότερα, η συζήτηση διεξάγεται σε μια περίοδο κατά την οποία ολόκληρος ο ιατρικός τομέας στη Γαλλία υποφέρει από την επιδείνωση της ψυχικής υγείας και των συνθηκών εργασίας - εξάντληση, υπερωρίες, έλλειψη εποπτείας, ανταγωνισμός, σημαντικές ευθύνες και χαμηλοί μισθοί - που επιδεινώνονται από την πανδημία COVID-19.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΌλες αυτές οι προκλήσεις αναβλύζουν εδώ και χρόνια σε ολόκληρη την Ευρώπη, ωστόσο μπορεί να υπάρχει ελπίδα στον ορίζοντα για τα νοσοκομεία της ηπείρου μέσω της Διακήρυξης του Βουκουρεστίου για το εργατικό δυναμικό στον τομέα της υγείας και της περίθαλψης, την οποία οι εκπρόσωποι του ΠΟΥ Ευρώπης υιοθέτησαν το 2023.
Η διακήρυξη καλεί σε πολιτική δράση για τη βελτίωση της πρόσληψης και της διατήρησης των εργαζομένων στον τομέα της υγείας και της περίθαλψης, τη βελτίωση των μηχανισμών προσφοράς υγειονομικού προσωπικού, τη βελτιστοποίηση της απόδοσης του εργατικού δυναμικού και την αύξηση των δημόσιων επενδύσεων στην εκπαίδευση του εργατικού δυναμικού.
Ωστόσο, μένει να φανεί πώς οι χώρες θα εφαρμόσουν τη δήλωση στην πράξη, και ανεξάρτητα από αυτό, το διακύβευμα είναι μεγάλο: ένας γιατρός που αγωνίζεται με επιδεινούμενες συνθήκες εργασίας σίγουρα θα επηρεάσει αρνητικά την ποιότητα της περίθαλψης.
«Όταν ένας φροντιστής τυγχάνει κακομεταχείρισης, γνωρίζουμε ότι 10 ασθενείς θα έχουν κι αυτοί ανάλογη μεταχείριση μετά», καταλήγει η Μαρί.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ