Οι τηλεδιαβουλεύσεις κορυφώθηκαν στην πανδημία COVID-19 και μένουν πάνω από τα προ πανδημίας επίπεδα. Ειδικοί εξηγούν γιατί το ποσοστό τους διαφέρει ανά χώρα στην Ευρώπη.
Ο γιατρός στη γραμμή: Γίνεται η τηλεσυμβουλευτική ολοένα και πιο διαδεδομένη στην Ευρώπη;
Ο γιατρός στη γραμμή: Ποια ευρωπαϊκή χώρα χρησιμοποιεί περισσότερο την τηλεϋγεία;
Η COVID-19 άλλαξε πολλά στην καθημερινότητα και ορισμένες από αυτές τις αλλαγές άφησαν μόνιμο αποτύπωμα. Η ιατρική τηλεσυμβουλευτική είναι μία από αυτές. Στην πανδημία, οι δια ζώσης επισκέψεις ενείχαν σημαντικό κίνδυνο για την υγεία, με αποτέλεσμα πολλές χώρες να εγκαινιάσουν ή να επεκτείνουν υπηρεσίες εξ αποστάσεως συμβουλευτικής. Έκτοτε, οι τηλεσυμβουλές κερδίζουν συνεχώς έδαφος σε όλη την Ευρώπη σε σχέση με τα προ πανδημίας επίπεδα.
Πόσο διαδεδομένες έχουν γίνει τελικά οι τηλεσυμβουλές στην Ευρώπη; Σε ποιον βαθμό αυξήθηκαν οι τηλεσυμβουλές ανά άτομο; Και ποιες χώρες έχουν πλέον το υψηλότερο μερίδιο τηλεσυμβουλευτικής στο σύνολο των ιατρικών επισκέψεων;
Η τηλεσυμβουλευτική, γνωστή και ως τηλεϊατρική, έγινε απαραίτητη για την παροχή φροντίδας κατά την πανδημία COVID-19. Το 2019, οι εξ αποστάσεως ιατρικές τηλεσυμβουλές μέσω τηλεφώνου ή βίντεο ανήλθαν κατά μέσο όρο σε 0,5 ανά ασθενή τον χρόνο στις χώρες του ΟΟΣΑ, σύμφωνα με την έκθεση «Health at a Glance 2025» του οργανισμού.
Η μελέτη αντανακλά σε μεγάλο βαθμό την Ευρώπη, καθώς 18 από τις 22 χώρες που περιλαμβάνονται στα δεδομένα είναι ευρωπαϊκές.
Μέχρι το 2021, οι τηλεσυμβουλές είχαν υπερδιπλασιαστεί, φτάνοντας τις 1,3 ανά ασθενή. Ωστόσο, μέχρι το 2023 ο ρυθμός των τηλεσυμβουλών σταθεροποιήθηκε στο 1 ανά ασθενή τον χρόνο. Η έκθεση υπογραμμίζει ότι αυτό «αντανακλά μια μερική υποχώρηση από τα πανδημικά υψηλά, διατηρώντας όμως επίπεδα πολύ πάνω από τη βάση προ πανδημίας».
«Η συνολική τάση εξακολουθεί να είναι ανοδική, αλλά με σαφείς διαφορές μεταξύ χωρών. Σε ορισμένα μέρη, οι τηλεσυμβουλές έχουν γίνει τακτικό κομμάτι της φροντίδας», δήλωσε στο Euronews Health ο Δρ David Novillo Ortiz, επικεφαλής δεδομένων, τεχνητής νοημοσύνης και ψηφιακής υγείας στο Περιφερειακό Γραφείο Ευρώπης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ).
Εξαιρουμένης της Δανίας και, σε πολύ μικρό βαθμό, της Φινλανδίας, οι τηλεσυμβουλές ανά άτομο αυξήθηκαν το 2023 σε σχέση με το 2019.
Η μεγαλύτερη αύξηση στην Ισπανία
Η άνοδος είναι σημαντική σε πολλές χώρες, με προπομπό την Ισπανία και τη Λιθουανία, όπου η αύξηση ξεπέρασε τη μία τηλεσυμβουλή ανά άτομο. Στην Ισπανία, ο δείκτης εκτινάχθηκε από 0,3 σε 1,7, ενώ στη Λιθουανία ανέβηκε από 0,1 σε 1,2.
Και άλλες χώρες κατέγραψαν αξιοσημείωτες αυξήσεις στις τηλεσυμβουλές ανά άτομο την ίδια περίοδο.
Στη Νορβηγία από 0,1 σε 0,7, στην Κροατία από 0,7 σε 1,7, στην Πορτογαλία από 0,9 σε 1,4 και στη Σλοβενία από 0,1 σε 0,9.
Μεταξύ των πολυπληθέστερων χωρών της Ευρώπης, η Γερμανία δεν παρουσίασε μεταβολή, μένοντας στο 0,1 τηλεσυμβουλή ανά άτομο, ενώ η Γαλλία ανέβηκε από 0 σε 0,2.
Στη Δανία, οι τηλεσυμβουλές μειώθηκαν από 2 σε 1,7 ανά άτομο, ενώ στη Φινλανδία υποχώρησαν από 0,35 σε 0,3.
Επισημαίνοντας ότι η Δανία διέθετε ήδη πριν από την πανδημία εδραιωμένη παράδοση στις τηλεφωνικές συμβουλές, ο Francesc Saigi από το Universitat Oberta de Catalunya (UOC) και διευθυντής του Συνεργαζόμενου Κέντρου στην Ψηφιακή Υγεία του ΠΟΥ ανέφερε ότι αυτή η μείωση δεν σημαίνει πως η χώρα απέρριψε το μοντέλο.
«Αντίθετα, αντικατοπτρίζει μια προσεκτική ομαλοποίηση με βάση την κλινική ποιότητα, τη δικαιοσύνη και την καταλληλότητα», είπε ο Saigi. «Η Δανία διατήρησε και το 2023 υψηλό επίπεδο τηλεσυμβουλών (26%).»
Σε αρκετές χώρες, τουλάχιστον μία στις πέντε επισκέψεις γίνεται εξ αποστάσεως
Το μερίδιο των τηλεσυμβουλών στο σύνολο των ιατρικών επισκέψεων ανά άτομο υπερβαίνει το 20% σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό σημαίνει ότι τουλάχιστον μία στις πέντε επισκέψεις στον γιατρό γίνεται πλέον εξ αποστάσεως και όχι με φυσική παρουσία.
Προηγείται η Εσθονία με 36%, ακολουθούν η Πορτογαλία (26%), η Σουηδία (25%), η Δανία (25%) και η Ισπανία (22%). Η Κροατία φτάνει επίσης το 20%.
«Τα παραδείγματα αυτά αντικατοπτρίζουν πιο ψηφιακά ώριμα συστήματα υγείας, υποστηριζόμενα από στιβαρές υποδομές και πολιτικές αποζημίωσης που καθιστούν βιώσιμη την εξ αποστάσεως φροντίδα», σημείωσε ο Novillo Ortiz.
Κατά μέσο όρο, στις 22 χώρες του ΟΟΣΑ που περιλαμβάνονται στο σύνολο δεδομένων, οι 13 στις 100 επισκέψεις είναι εξ αποστάσεως. Η Νορβηγία (21%) και η Σλοβενία (15%) κινούνται πάνω από αυτόν τον μέσο όρο. Η Λιθουανία (12%), η Ουγγαρία (11%) και το Βέλγιο (10%) καταγράφουν επίσης διψήφια ποσοστά.
Στις δύο πολυπληθέστερες χώρες της Ευρώπης, το ποσοστό παραμένει συγκριτικά χαμηλό. Στη Γερμανία είναι μόλις 1%, ενώ στη Γαλλία ανέρχεται σε 4%.
«Το πολύ χαμηλό ποσοστό στη Γερμανία πιθανόν αντικατοπτρίζει τη μακρόχρονη προσήλωση στις δια ζώσης επισκέψεις, μια πιο επιφυλακτική ρυθμιστική στάση και χαμηλότερη εμπιστοσύνη στις ψηφιακές λύσεις σε τμήματα του πληθυσμού», είπε στο Euronews Health ο Δρ Wojciech Malchrzak από το Ιατρικό Πανεπιστήμιο της Βρότσλαβ.
Στη σκανδιναβική περιοχή, οι τηλεσυμβουλές αντιστοιχούν περίπου σε μία στις τέσσερις επισκέψεις σε Δανία και Σουηδία, αλλά στη Φινλανδία το ποσοστό είναι αισθητά χαμηλότερο, στο 7%.
Γιατί αυξάνονται οι τηλεσυμβουλές;
Ο Ortiz τόνισε ότι η άνοδος των τηλεσυμβουλών στην Ευρώπη δεν οφείλεται σε έναν μόνο λόγο, αλλά σε συνδυασμό παραγόντων που άλλαξαν τον τρόπο οργάνωσης της φροντίδας υγείας.
«Η COVID-19 λειτούργησε ως ισχυρός επιταχυντής: ώθησε τα συστήματα υγείας και τους επαγγελματίες να υιοθετήσουν την εξ αποστάσεως φροντίδα μέσα σε λίγους μήνες», είπε.
«Όμως η συνεχιζόμενη ανάπτυξη που βλέπουμε σήμερα εξαρτάται από πολιτικές αποφάσεις, τεχνολογική ικανότητα και την αποδοχή από τους επαγγελματίες.»
Ο Saigi σημείωσε επίσης ότι μόνο χώρες με ισχυρά ρυθμιστικά, χρηματοδοτικά και τεχνολογικά θεμέλια κατόρθωσαν να την εντάξουν στην καθημερινή πρακτική της φροντίδας.
Γιατί διαφέρουν τόσο πολύ τα ποσοστά τηλεσυμβουλών;
Ο Ortiz εξήγησε ότι καθοριστικό ρόλο σε αυτή την άνοδο παίζουν οι εθνικές στρατηγικές ψηφιακής υγείας.
Χώρες όπως οι σκανδιναβικές ή η Εσθονία, που έχουν αναπτύξει σαφή και μακροπρόθεσμη στρατηγική για την ενσωμάτωση των τηλεσυμβουλών στο σύστημά τους, κατόρθωσαν να τις μετατρέψουν σε σταθερή και υψηλής ποιότητας υπηρεσία.
Οι στρατηγικές αυτές προσφέρουν ένα συνεκτικό πλαίσιο για την τεχνολογική ανάπτυξη, την εκπαίδευση των επαγγελματιών και την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων.
Σημαντικά είναι επίσης η χρηματοδότηση και οι αποζημιώσεις.
«Σε χώρες όπου οι τηλεσυμβουλές αποζημιώνονται πλήρως, η χρήση παραμένει υψηλή και συνεχίζει να αυξάνεται. Όταν τα οικονομικά κίνητρα εξαφανίζονται, η χρήση πέφτει απότομα», ανέφερε ο Ortiz.
Ο Δρ Stefan Buttigieg από την Ευρωπαϊκή Ένωση Δημόσιας Υγείας (EUPHA) σημείωσε ότι πληθυσμοί πιο εξοικειωμένοι με τα ψηφιακά εργαλεία—και κουλτούρες πιο ανοιχτές στις εξ αποστάσεως αλληλεπιδράσεις—υιοθέτησαν την τηλεσυμβουλευτική πιο εύκολα.
Ψηφιακές υποδομές και ψηφιακές δεξιότητες
Σύμφωνα με τους Saigi, Ortiz, Buttigieg και Malchrzak, άλλοι βασικοί παράγοντες πίσω από αυτές τις διαφορές είναι η αποδοχή από τους επαγγελματίες, η κλινική καταλληλότητα, τα ώριμα και διαλειτουργικά ψηφιακά συστήματα, οι ψηφιακές υποδομές και το επίπεδο ψηφιακού και υγειονομικού γραμματισμού του πληθυσμού.
«Οι χώρες με ανεπτυγμένους ηλεκτρονικούς φακέλους υγείας και πλατφόρμες που επιτρέπουν ομαλή ανταλλαγή δεδομένων μπορούν να επεκτείνουν τις υπηρεσίες τηλεσυμβουλευτικής πολύ ευκολότερα», είπε ο Ortiz.
«Η πρόσβαση σε ευρυζωνικά δίκτυα, η διαθεσιμότητα συσκευών και οι ψηφιακές δεξιότητες καθορίζουν την πραγματική ικανότητα των ασθενών να χρησιμοποιούν τις τηλεσυμβουλές.»
Ο Francesc Saigi πρόσθεσε ότι σε ορισμένες χώρες η δια ζώσης εξέταση εξακολουθεί να θεωρείται το χρυσό πρότυπο και τόσο οι επαγγελματίες όσο και οι ασθενείς είναι πιο απρόθυμοι να την αντικαταστήσουν.
Ο Buttigieg υπογράμμισε τον ρόλο του μοντέλου φροντίδας. Συστήματα με ισχυρή πρωτοβάθμια φροντίδα και διαχείριση χρόνιων νοσημάτων ενσωματώνουν ευκολότερα τις τηλεσυμβουλές από ό,τι εκείνα που δεν την έχουν ανεπτυγμένη.