Ο Ντουέιν Τζάκσον είναι μικροπωλητής στην Times Square της Νέας Υόρκης. Μικροπωλητής, αλλά και ήρωας. Τέσσερα χρόνια πριν, ο βετεράνος του Βιετνάμ Ντουέιν εντόπισε, μαζί με άλλους δύο συναδέλφους του, ένα ύποπτο όχημα κοντά στον πάγκο του.
Ο ίδιος μας διηγείται: «Το αυτοκίνητο ήρθε εδώ και πάρκαρε εκεί. Γύρισα και πήγα προς το μέρος του. Μου έκανε εντύπωση ότι είχε τα κλειδιά πάνω, η μηχανή λειτουργούσε, τα αλάρμ ήταν αναμμένα, όμως δεν ήταν κανείς μέσα και τα τζάμια ήταν βαμμένα με μαύρο βερνίκι».
Ο Ντουέιν ειδοποίησε την αστυνομία. Η πλατεία εκκενώθηκε και πυροτεχνουργοί απενεργοποίησαν τον εκρηκτικό μηχανισμό.
Ακόμη και ο ίδιος ο Μπαράκ Ομπάμα τηλεφώνησε στον Ντουέιν για να τον ευχαριστήσει. Χάρη σε αυτόν τον μικροπωλητή είχε αποτραπεί μια από τις χειρότερες τρομοκρατικές επιθέσεις επί αμερικανικού εδάφους από την 11η Σεπτεμβρίου.
«Είχε κηροζίνη, προπάνιο, βενζίνη, χαμηλής ποιότητας λίπασμα, ένα τέταρτο δυναμίτιδας, βεγγαλικά και δύο χρονοδιακόπτες. Μάλιστα, οι χρονοδιακόπτες αυτοί ήταν ίδιοι με τους χρονοδιακόπτες που χρησιμοποιήθηκαν στη Βοστώνη», μας λέει ο Ντουέιν.
Από την 11η Σεπτεμβρίου, η ασφάλεια έναντι τρομοκρατικών επιθέσεων υπήρξε ακρογωνιαίος λίθος της πολιτικής της NSA.
Όμως από την αντιτρομοκρατία μέχρι το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων υπάρχει μεγάλη απόσταση. Και κραυγαλέα ειρωνεία. Διότι η ασφάλεια κοστίζει 52 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο. Όμως, κατά την τελευταία δεκαετία, η αποτροπή τρομοκρατικών ενεργειών έγινε ως επί το πλείστον με παραδοσιακές μεθόδους. Με άλλα λόγια, οι κάθε λογής Ντουέιν φάνηκαν πολύ πιο χρήσιμοι από τις παρακολουθήσεις της NSA.
PRISM, MUSCULAR, Xkeyscore, Tempora, MYSTIC. Τα προγράμματα που ο Έντουαρντ Σνόουντεν έφερε στο φως. Προγράμματα παρακολούθησης ακόμη και Ευρωπαίων ηγετών. Προσπαθώντας να κρατήσουν τη χώρα τους ασφαλή, οι Αμερικανοί έχασαν προφανώς το μέτρο και κατέληξαν να κατασκοπεύουν ακόμη και τους πιο στενούς τους συμμάχους.
Όταν ο πρώην υπάλληλος της NSA Τόμας Ντρέικ επεχείρησε να αποκαλύψει τις παράνομες τακτικές της Υπηρεσίας, κατηγορήθηκε για κατασκοπεία. Το φθινόπωρο συναντήθηκε με τον Σνόουντεν στη Ρωσία, ενώ κατέθεσε και ενώπιον του Ευρωκοινοβουλίου. Όπως λέει, η 11η Σεπτεμβρίου παρείχε στην NSA μια λευκή επιταγή.
Σύμφωνα με αυτόν, «σαφώς και υπάρχουν προφανείς απειλές κατά των κρατών, κατά της ακεραιότητας του διεθνούς συστήματος, κατά της παγκόσμιας τάξης, όμως δεν μπορείς να παρακολουθείς ολόκληρο τον πλανήτη. Ένας πρώην αξιωματικός της Στάζι τους είπε ότι είναι αφελές το να πιστεύουν πως αυτές αυτές οι πληροφορίες δεν θα χρησιμοποιηθούν για άλλους σκοπούς. Όταν χρησιμοποιείς τέτοιους τρόπους για να τα συλλέξεις όλα αυτά και μετά εμείς έχουμε πρόσβαση, θα μπορούσαμε να ανακαλύψουμε περιπτώσεις οικονομικής και βιομηχανικής κατασκοπείας, πολιτικούς συμβιβασμούς, εκβιασμούς… Εννοώ πως ο πειρασμός είναι τεράστιος. Ποτέ όμως δεν φαντάστηκα ότι τα εγχειρίδια της Στάζι θα αποτελούσαν τη βάση γι’ αυτό το επίπεδο παρακολούθησης που ξεκίνησε και εξαπλώθηκε μετά την 11η Σεπτεμβρίου».
Στο βιβλίο του «Επιχείρηση Σνόουντεν», ο Έντουαρντ Λούκας, επικεφαλής του γραφείου Μόσχας του Economist για 14 χρόνια, υποστηρίζει πως ο Σνόουντεν έκανε περισσότερο κακό παρά καλό στη διεθνή ασφάλεια. Όπως λέει, ο Σνόουντεν υπήρξε το μεγαλύτερο πληροφοριακό φιάσκο της Δύσης.
«Ο Ομπάμα δεν οφείλει να απολογηθεί στους δυτικούς συμμάχους του. Εκείνοι είναι που θα πρέπει να απολογηθούν για την αφελή τους υποκρισία σχετικά με πράγματα που και οι ίδιοι κάνουν. Οι μεγάλες χώρες αλληλοκατασκοπεύονται και οι υπηρεσίες πληροφοριών – μαντέψτε – κατασκοπεύουν! Το κοινό έχει εξοργιστεί, όπως και οι πολιτικοί, όμως, κατ’ εμέ, πρόκειται κατά μεγάλο ποσοστό για μια ψευδή οργή. Το λάθος του Ομπάμα ήταν που δεν υπερασπίστηκε σθεναρά την NSA, όπως και η NSA δεν υπερασπίστηκε σθεναρά τον εαυτό της», τονίζει ο Λούκας.
Η υπεράσπιση της NSA δεν είναι όμως κάτι εύκολο. Μόλις πρόσφατα αποκαλύφθηκε το πρόγραμμα MYSTIC που καθιστά δυνατή την αδιάκριτη παρακολούθηση και αρχειοθέτηση του περιεχομένου τηλεφωνικών συνομιλιών. Με κάτι τέτοιο ακόμη νωπό, η πρώτη επίσκεψη του Αμερικανού προέδρου στις Βρυξέλλες αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Παρ’ όλα αυτά, η ρωσική παρέμβαση στην Ουκρανία καταλαμβάνει σταδιακά το προσκήνιο στο ευρωαμερικανικό σκηνικό. Η κοινή αντίθεση προς τον Βλαντίμιρ Πούτιν χτίζει γέφυρες μεταξύ των δύο ακτών του Ατλαντικού.
Η Τζουλιάν Σμιθ είναι σύμβουλος εθνικής ασφάλειας και πρώην σύμβουλος του αντιπροέδρου Τζο Μπάιντεν. Ελπίζει η παρουσία Ομπάμα στην Ευρώπη να φέρει μια ενωμένη διατλαντική απάντηση στον Πούτιν.
«Υπάρχει μια αίσθηση ματαίωσης εδώ στην Ουάσινγκτον, διότι ο εταίρος μας στην άλλη όχθη του Ατλαντικού δεν μπορεί να συντονίσει τη δράση του. Ατελείωτες συζητήσεις για το τι θα γίνει μετά. Όμως κι εδώ έχουμε δυσλειτουργίες στο καπιτώλιο, έχουμε διαφωνίες με το κογκρέσο. Άρα, και οι δύο πλευρές έχουν ευθύνες, όμως είναι λίγο άδικες οι κατηγορίες της Ουάσινγκτον. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη έχουν πολύ διαφορετικές διμερείς σχέσεις με τους Ρώσους. Προφανώς η Ευρωπαϊκή Ένωση και ξεχωριστά κάποια κράτη μέλη έχουν πολύ βαθύτερους εμπορικούς δεσμούς με τη Ρωσία σε σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Γι’ αυτό και ο δισταγμός στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού για τη χρήση των κυρώσεων ως τιμωρητικό μέσο εναντίον των Ρώσων. Εδώ στις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχει πολύ περισσότερη προθυμία για τη λήψη τέτοιων μέτρων», δηλώνει η Σμιθ.
Οι πολίτες της Κριμαίας ψήφισαν συντριπτικά υπέρ της προσάρτησης στη Ρωσία. Και ο Πούτιν προχώρησε στην προσάρτηση, της οποίας υπεραμύνθηκε.
Ουάσινγκτον και Βρυξέλλες απάντησαν με πάγωμα κεφαλαίων και απαγορεύσεις θεωρήσεων διαβατηρίων.
Είναι όμως είτε η Αμερική είτε η Ευρώπη αποφασισμένες να χτυπήσουν οικονομικά τον Πούτιν κάτω από τη ζώνη; Ο Έντουαρντ Λούκας αμφιβάλλει: «Ήδη ξέρουμε πως η Ρωσία κλωτσάει δυνατά, όταν της επιβάλλονται κυρώσεις. Η Αμερική επέβαλε απαγόρευση θεωρήσεων διαβατηρίου και πάγωμα κεφαλαίων σε κάποιους που εμπλέκονταν στο θάνατο ενός πληροφοριοδότη που είχε αποκαλύψει μια απάτη. Πρόκειται για τη λίστα Μαγκνίτσκι. Και η Ρωσία απάντησε, απαγορεύοντας στους Αμερικανούς τις υιοθεσίες αναπήρων παιδιών από ρωσικά ορφανοτροφεία. Θεωρώ πως θα κάνουν κάτι παρόμοιο, πιθανότατα στο οικονομικό πεδίο. Θα κάνουν κάτι που θα πλήξει πραγματικά τις δυτικές επιχειρήσεις, τις δυτικές τράπεζες και αυτές οι επιχειρήσεις και οι τράπεζες θα διαμαρτυρηθούν προς τις κυβερνήσεις τους, λέγοντας “αυτά είναι τα κέρδη μας, τα μερίσματά μας, οι θέσεις εργασίας, κάντε κάτι, υποχωρήστε”. Φοβάμαι πως οι δυτικές κυβερνήσεις θα αποφασίσουν να επιβάλουν κατά της Ρωσίας κυρώσεις πολύ σύντομες και αναποτελεσματικές».
Ο Τζόζεφ Κιριτσιόνε είναι επικεφαλής μιας Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης που εστιάζει στην πυρηνική πολιτική. Θα είναι επίσης παρών στη σύνοδο πυρηνικής ασφάλειας στη Χάγη. Όπως λέει, η δέσμευση του Ομπάμα και των συμμάχων του για διασφάλιση του πυρηνικού οπλοστασίου θα ενισχύσει τη διατλαντική συμμαχία. Όπως εξηγεί, «μόλις πέρυσι είδατε κάποιους σοβαρούς τριγμούς στις ευρωαμερικανικές σχέσεις για τις αποκαλύψεις Σνόουντεν. Οι Αμερικανοί απάντησαν με κάποια αλαζονεία και απόρριψη. Όμως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι οι δύο μεγαλύτερες οικονομικές δυνάμεις στον κόσμο και συνδέονται με την ισχυρότερη συμμαχία ασφαλείας, την ιστορικά πιο επιτυχημένη συμμαχία. Αυτά τα θεμέλια παραμένουν κι αυτοί οι τριγμοί δεν συγκρίνονται με όσα θυμάμαι από παλιά, όπως η ανάπτυξη αμερικανικών πυρηνικών όπλων στην Ευρώπη ή διαφωνίες για την αμερικανική πολιτική στην Κεντρική Αμερική με τη Νικαράγουα και το Ελ Σαλβαδόρ. Οι διαφωνίες που έχουμε τώρα με την Ευρώπη είναι ασήμαντες σε σχέση με εκείνες ακόμη και του πρόσφατου παρελθόντος».
Με την Ουκρανία στο προσκήνιο, Ουάσινγκτον και Βρυξέλλες παραμερίζουν τις διαφωνίες τους. Μπορεί να συμφωνούν στη διπλωματική λύση του ζητήματος, όμως πάντα οι σχέσεις των δύο πλευρών του Ατλαντικού θα περνούν τις δικές τους Συμπληγάδες.
Thomas Drake – personal story about being a whistleblower
Thomas Drake – USA obsession with getting data
Thomas Drake on Snowden and Transatlantic relation damage
Joe Cirincione talks about nuclear security summit
Edward Lucas interview on Russian sanctions