Το τέως λιγνιτικό κέντρο της Ρουμανίας και οι εργαζόμενοι σ' αυτό προσπαθούν να δουν τι θα κάνουν στο μέλλον
Μια βιομηχανική περιοχή σε απόλυτη παρακμή. Ένα τοπίο αποκάλυψης, όπου κυριαρχούν για πολλά χιλιόμετρα εγκαταλειμμένα ανθρακωρυχεία. Είμαστε στην κοιλάδα Ζίου. Εδώ βρίσκονται τα σημαντικότερα κοιτάσματα άνθρακα της Ρουμανίας. Πώς θα γίνει η ενεργειακή μετάβαση αυτών των περιοχών της Ευρώπης; Θα υπάρξει βιώσιμο μέλλον γι’ αυτές; Θα είναι εύκολη αυτή η μετάβαση για την κοιλάδα Ζίου;
Το πρώτο ανθρακωρυχείο άνοιξε εδώ το 1840. Η κοιλάδα έγινε σύντομα το κέντρο παραγωγής ενέργειας όλης της περιοχής. Ήταν το λιγνιτικό κέντρο της Ρουμανίας.Έχει όμως μέλλον;
Ο Κετελίν Σενούζα, ένας πρώην ανθρακωρύχος, μας έδειξε πώς να μπούμε στο εγκαταλειμμένο ανθρακωρυχείο της Πετρίλα. Τα κτίρια καταρρέουν, αλλά στην πίσω πλευρά, φίλοι του Σενούζα μεταφέρουν λιγνίτη από ένα διπλανό ανθρακωρυχείο στομ κοντινό σταθμό ηλεκτροπαραγωγής. Στην κομμουνιστική περίοδο, 16 ανθρακωρυχεία λειτουργούσαν στην κοιλάδα. Τα 12 έχουν πλέον κλείσει. Οι θέσεις εργασίας στον συγκεκριμένο τομέα έχουν μειωθεί από 50.000 τη δεκαετία του ’90 σε μόλις 4.000 σήμερα.
Ο Σενούζα έχει πρόβλημα με τους πνεύμονές του, από τη δουλειά στο ανθρακωρυχείο: «Δούλεψα στο ανθρακωρυχείο για 27 χρόνια. Εκεί κάτω στα υπόγεια, δεν είχαμε ποτέ αρκετό αέρα για να αναπνεύσουμε. Η συγκέντρωση οξυγόνου ήταν πολύ χαμηλή. Αυτό μαζί με τα άλλα αέρια και την σκόνη, προκάλεσαν πνευμονικές ασθένειες. Όλοι οι πρώην ανθρακωρύχοι έχουν πνευμονικές παθήσεις. Το προσδόκιμο ζωής τους έχει μειωθεί. Υπάρχει μια πρόσφατη μελέτη που δείχνει ότι οι πρώην ανθρακωρύχοι πεθαίνουν μεταξύ 56 και 65 ετών στην κοιλάδα Ζίου, λόγω των πνευμονικών παθήσεων και της πυριτίασης».
Η κοιλάδα βρίσκεται στην νοτιοδυτική Ρουμανία. Το Λιβεζένι είναι ένα από τα ανθρακωρυχεία που είναι ακόμη ανοικτό. Η πρωινή βάρδια μόλις επέστρεψε από την εργασία. Ο Γκάμπριελ και οι συνάδελφοί του μόλις έμαθαν για ένα διάταγμα που υπογράφηκε από τον Υπουργό Οικονομίας, που ανακοινώνει το κλείσιμο άλλων δύο ανθρακωρυχείων στην κοιλάδα Ζίου, από το 2024.
Η Πράσινη Συμφωνία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προσπαθεί να αμβλύνει τις συνέπειες της απεξάρτησης από τον άνθρακα σε όλη την ήπειρο, μέσα από ένα τεράστιο πακέτο βοήθειας δισεκατομμυρίων ευρώ, που ονομάζεται Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης.
Ο άνθρακας έχει καθοριστικό ρόλο για 108 περιοχές της Ε.Ε. Περίπου 240.000 άνθρωποι απασχολούνται σ’ αυτόν τον τομέα. Τα επόμενα επτά χρόνια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προσφέρει 40 δις ευρώ απευθείας σ’ αυτές τις περιοχές για την απανθρακοποίηση. Το ποσό αυτό αναμένεται να φτάσει 150 δις ευρώ από τη σύμπραξη δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων.
Θα συναντήσουμε τον Γκάμπριελ και τη Μαριάνα Ράντου στο σπίτι τους. Ο Γκάμπριελ είχε μια δύσκολη μέρα. Μεταφέρει μεγάλες ποσότητες κάθε μέρα. Η στοά που δουλεύει είναι 500 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης. Σε λίγους μήνες θα βγει στη σύνταξη. Η Μαριάνα είναι χαρούμενη που έχει τον άνδρα της ασφαλή, δίπλα της. Ακόμη και ο γιος τους κάνει την ίδια δουλειά: _«__Πέρα από τα ανθρακωρυχεία, δεν υπάρχουν δουλειές στην περιοχή. Και τα χρήματα που παίρνουμε, δεν φτάνουν ποτέ. Δεν υπάρχει μέλλον εδώ. Οι περισσότεροι φεύγουν. Πάνε στο εξωτερικό, όπου μπορούν να βγάλουν περισσότερα. Εδώ δεν μπορείς να βρεις τίποτε. Πού να πάμε να δουλέψουμε; Τα πάντα είναι κλειστά. Πρέπει να πάμε να δουλέψουμε όλοι στα μπαρ; Δεν έχει μείνει τίποτε άλλο. _Η δική μου άποψη είναι ότι αν κλείσουν όλα τα ανθρακωρυχεία, θα έχει τελειώσει και η κοιλάδα Ζίου. Θεωρώ ότι δεν πρέπει να κλείσουν, πρέπει να συνεχίσουν να λειτουργούν. Πρέπει να γίνουν επενδύσεις και να συνεχίσουν τη λειτουργία τους».
Ο άνδρας της συμπληρώνει: «Εγώ πιστεύω ότι πρέπει να συνεχιστούν και στο μέλλον οι εξορύξεις άνθρακα και όλα τα παιδιά να έχουν δουλειά. Εάν όμως η Ε.Ε. θέλει να κλείσει τα ανθρακωρυχεία, εντάξει. Τι κρίμα! Λυπάμαι πολύ που δεν θα υπάρχουν ανθρακωρυχεία στην κοιλάδα Ζίου».
Στην Χουνεντόρα, στα κεντρικά γραφεία της δημόσιας επιχείρησης ενέργειας, η διοίκηση προσπαθεί να οδηγήσει τα ανθρακωρυχεία και τα εργοστάσια ηλεκτρικής ενέργειας στο μέλλον, μέσα από μια σειρά μεταρρυθμίσεις. Ο Κριστιάν Ρόζου, ο ηγέτης του συνδικάτου και πρώην ανθρακωρύχος έχει διοριστεί τώρα ειδικός διαχειριστής: «Έχουμε ακόμη τέσσερα ανθρακωρυχεία που λειτουργούν στην κοιλάδα Ζίου. Τα δύο από αυτά, το Λουπένι και το Λονέα είναι σε διαδικασία κλεισίματος. Τα άλλα δύο, το Βουλκάν και το Λιβεζένι δεν έχουν ακόμη συγκεκριμένη καταληκτική ημερομηνία. Συνεχίζουν να λειτουργούν όπως και άλλα ανθρακωρυχεία στην Ε.Ε., ιδιαίτερα στην Γερμανία και την Πολωνία. Όσο τα γερμανικά και πολωνικά ορυχεία συνεχίζουν να βγάζουν άνθρακα, το Βουλκάν και το Λιβεζένι θα κάνουν το ίδιο. Πρέπει να θυμόμαστε ότι δεν υπάρχουν άλλα μέρη εδώ γύρω, όπου οι άνθρωποι μπορούν να πάνε να δουλέψουν. Δεν υπάρχουν άλλες βιομηχανίες. Για παράδειγμα η οικογένειά μου, οι γονείς μου, οι παππούδες μου, οι προπάπποι μου, όλοι δούλεψαν σ’ αυτά τα ανθρακωρυχεία. Όλες οι οικογένειες της περιοχής έχουν αντίστοιχη ιστορία. Είμαστε δεμένοι με τα ορυχεία με μια άρρηκτη σχέση».
Το Παροσένι είναι το παλιότερο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από άνθρακα. Κατασκευάστηκε το 1956. Μαζί με το εργοστάσιο της Μίντια-Ντέβα παράγουν το 5% της συνολικής ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Η Ρουμανία εδώ και πολλά χρόνια είναι από τους κορυφαίους ρυπαντές στην Ευρώπη. Μέσω της εφαρμογής της διαδικασίας παράβασης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποχρέωσε τη βαλκανική χώρα να κλείσει μερικές από τις πιο ρυπογόνες μονάδες της. Τα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής έχουν παρωχημένη τεχνολογία και τα περισσότερα ρισκάρουν που δεν συμμορφώνονται με τους αυστηρούς περιβαλλοντικούς όρους που επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ξεκινώντας από το 2021.
Μία από τις μονάδες του Παροσένι αναβαθμίστηκε με τη βοήθεια μιας ιαπωνικής εταιρίας. Εξοπλίστηκε με νέα καινοτόμα φίλτρα. Ήταν μια επένδυση 200 εκατομμυρίων ευρώ. Χρησιμοποιούν ασβεστόλιθο για να αφαιρέσουν τα οξείδια του θείου από τον καπνό του άνθρακα. Αυτό όμως δεν λύνει το πρόβλημα CO2. Μαζί με τα άλλα εργοστάσια που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα, το Παροσένι συμβάλλει καθοριστικά στην παγκόσμια υπερθέρμανση. Ο Ντόρου Βιζάν είναι ο διευθυντής: «Αυτή η μονάδα λειτουργίας πληροί όχι μόνο τις σημερινές περιβαλλοντικές απαιτήσεις, αλλά και τις πιο αυστηρές που θα εφαρμοστούν από την επόμενη χρονιά. Ευτυχώς, υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη, όπως η διάρκεια ζωής του εξοπλισμού που είναι γύρω στα 28-30 χρόνια, η ποσότητα του λιγνίτη που βγαίνει από τα ορυχεία. Και οι δύο ολοκληρώνονται την ίδια περίοδο. Όσον αφορά τις αποφάσεις που πρέπει να παρθούν για το μελλοντικό ενεργειακό μείγμα, πρέπει να είμαστε εξαιρετικά προσεκτικοί με τη ασφάλεια του ενεργειακού μας εφοδιασμού. Η δική μου άποψη είναι ότι στην περίπτωση που γίνουν επενδύσεις, πρέπει να επενδύσουμε στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στο φυσικό αέριο γιατί είναι αναγκαίες για να έχουμε ασφάλεια στον τομέα της ενέργειας. Και σίγουρα πρέπει να επενδύσουμε και στην πυρηνική ενέργεια».
Πηγαίνουμε στο Βουκουρέστι. Ο Αλεξάντρου Μουστάτα εργάζεται για την Bankwatch Romania, μια ΜΚΟ για το περιβάλλον. Θεωρεί ότι το σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα της ρουμανικής κυβέρνησης δεν επαρκεί. Πρέπει να γίνουν μεγαλύτερες επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές, αντί να δίδονται αφειδώς χρήματα στις μονάδες ενέργειας που βασίζονται στα ορυκτά: _«_Ο άνθρακας από την κοιλάδα Ζίου κοστίζει πολύ. Η εξόρυξη είναι πολύ ακριβή. Ο εξοπλισμός είναι παλιός, 30 ετών. Και έχουν γίνει πολλά ατυχήματα, γιατί δεν έχουν εκσυγχρονιστεί τα ορυχεία τις τελευταίες δεκαετίες. Δεύτερον, ακόμη και το εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής του Παροσένι που εκσυγχρονιστεί, είναι πολύ ρυπογόνο. Είναι μια από τις πιο ρυπογόνες μονάδες της χώρας. Και παρόλες τις εργασίες που πραγματοποιήθηκαν, δεν είναι αποδοτικό, όσον αφορά και το κόστος του. Η εταιρία που λειτουργεί αυτές τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, ο Ενεργειακός Όμιλος Χουνεντόρα έχει χρέη που προσεγγίζουν το ένα δισεκατομμύριο ευρώ. Είναι τρελό! Τα τελευταία τέσσερα χρόνια δεν έχουν πληρώσει για την μόλυνση που παράγουν. Είναι μυστήριο πώς λειτουργεί ακόμη αυτή η εταιρία, λαμβάνοντας υπόψη αυτό το χρέος που έχει συσσωρεύσει στο πέρασμα των ετών».
Το επόμενο ραντεβού μας είναι με τον Βίργκιλ Ντάνιελ Ποπέσκου, το Υπουργό Οικονομίας και Ενέργειας της Ρουμανίας. Υποστηρίζει ότι δεν πρόκειται να κατασκευαστούν νέες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής που να βασίζονται στον άνθρακα. Τι θα γίνει όμως με τις εναπομείνασες; Για την κοιλάδα Ζίου, υπήρχε συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι από τα τέσσερα ανθρακωρυχεία που συνεχίζουν να λειτουργούν, τα δύο θα έκλειναν το 2018. Είναι ακόμη ανοικτά. Γιατί; _«_Είναι ακόμη ανοικτά, γιατί η προηγούμενη κυβέρνηση δεν έλαβε υπόψη την μεγάλη ποσότητα άνθρακα που υπάρχει σ’ αυτά τα ορυχεία. Και υπάρχει σοβαρός κίνδυνος αυτοανάφλεξης».
Θα πάρουν 4,4 δις ευρώ από τον Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης. Πώς θα το αξιοποιήσουν; «Καταρχάς, πρέπει να ξέρετε ότι έχουμε δεσμευτεί να υποστηρίξουμε την Πράσινη Συμφωνία. Και αφού το έχουμε κάνει, πρέπει να προχωρήσουμε στον ενεργειακό μετασχηματισμό. Και η μετάβαση από τον άνθρακα στις ανανεώσιμες πηγές, μέσω ενός διαφορετικού ενεργειακού μίγματος είναι προτεραιότητα για μας. Ήδη επεξεργαζόμαστε ένα σχέδιο μετάβασης από τον άνθρακα μέσω του φυσικού αερίου. Έχουμε τα χρήματα, έχουμε τα χρηματοδοτικά εργαλεία και ξέρουμε πώς να το κάνουμε. Οπότε θα το κάνουμε. Σε 30 χρόνια δεν θα υπάρχουν ανθρακωρυχεία στη Ρουμανία. Δεν μπορούμε να μείνουμε κολλημένοι στο παρελθόν».
Πολύχρωμες τοιχογραφίες απεικονίζουν το παρελθόν της κοιλάδας αλλά και το όραμα για ένα πιο βιώσιμο μέλλον. Επιστρέψαμε στο Πετροσάνι, μία από τις βασικές πόλεις με ανθρακωρυχεία στην κοιλάδα του ποταμού Ζίου. Ο δήμαρχος Τιμπέριου Γιάκομπ Ρίντζι είναι πρώην μηχανικός εξορύξεων. Έπεισε τις πόλεις της περιοχής να υπογράψουν ένα κοινό μνημόνιο στις Βρυξέλλες, συμφωνώντας με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι η Πράσινη Συμφωνία πρέπει να περάσει τώρα και σε τοπικό επίπεδο: «Οι θέσεις εργασίας του μέλλοντος στην κοιλάδα Ζίου δεν πρέπει να έχουν σχέση με την εξαγωγή άνθρακα αλλά με τον τουρισμό, τον τομέα των υπηρεσιών και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Είναι σημαντικό αυτό που γίνεται στις Βρυξέλλες. Αυτοί δημιούργησαν αυτή την πλατφόρμα για τις περιοχές που πρέπει να προχωρήσουν σε απανθρακοποίηση. Για πρώτη φορά έθεσαν στο επίκεντρο, τον άνθρωπο, τις οικογένειες. Όχι μόνο το οικονομικό όφελος ή το περιβάλλον, αλλά και τους ανθρώπους. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, είπε ότι δεν θα αφήσουν κανένα πίσω. Οι χώρες που μοιράζονται αυτά τα κοινά προβλήματα από την εξόρυξη άνθρακα θα προχωρήσουν μαζί, μέσω αυτών των τεκτονικών αλλαγών, με την πλήρη στήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής».
Η Πράσινη Συμφωνία όμως απαιτεί πολλή δουλειά. Ο Νικολάε Ντουμιτρέσκου είναι επίσης πρώην ανθρακωρύχος. Αφού έφυγε από το ορυχείο της Πετρίλα, δούλεψε για πολλά χρόνια στην Ιταλία. Ήθελε όμως να είναι αφεντικό του εαυτού του, γι’ αυτό γύρισε στην πατρίδα του και άνοιξε μια μικρή εταιρία κατασκευών. Το πρόγραμμα δίκαιης μετάβασης έδωσε ξανά ζωή και δουλειές στην κοιλάδα Ζίου: _«_Νομίζω ότι το μέλλον είναι στις κατασκευές, σε πράγματα όπως αυτά που κάνουμε. Οι κτιριακές ανάγκες των πόλεων διαρκώς εξελίσσονται, το ίδιο και των χωριών. Πάνω από όλα όμως θα υπάρξουν επενδύσεις στον τομέα της τεχνολογίας της πληροφορίας. Έχουμε ήδη εδώ κάποιες καλές εταιρίες. Όλες όμως αυτές οι αλλαγές πρέπει να στηριχθούν από την Ε.Ε. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και οι start-up που θα δημιουργηθούν, χρειάζονται βοήθεια για να αλλάξουν το σκηνικό».
Το πρόγραμμα δίκαιης μετάβασης για την κοιλάδα Ζίου είναι ακόμη στην αρχή. Τα περισσότερα πρότζεκτ θα υλοποιηθούν τα επόμενα επτά χρόνια. Έχει ήδη αρχίσει όμως να διαμορφώνεται το όραμα για το μέλλον: να γίνει η κοιλάδα ένας τουριστικός προορισμός για όλους τους μήνες. Θα συναντήσουμε τον Εμίλ Περέου, ο οποίος απέκτησε μεγάλη περιουσία στον τομέα του ξύλου και έχει κάνει επενδύσεις σε τοπικό επίπεδο. Έφτιαξε το χιονοδρομικό κέντρο Στράζα και ετοιμάζεται να κατασκευάσει ένα ακόμη:
«Η κοιλάδα Ζίου έχει απίστευτη τουριστική δυναμική. Δεν είναι μόνο ο τουρισμός που συνδέεται με το σκι. Η περιοχή μας έχει τρομερή ομορφιά. Σε λίγα χρόνια, θα έχουμε χιλιάδες τουρίστες με ποδήλατα. Ήδη του χρόνου, ελπίζουμε ότι θα έχουμε ολοκληρώσει 500 χιλιόμετρα διαδρομών για ποδήλατα βουνού. Πάνω από όλα όμως, έχουμε μια από τις καλύτερες περιοχές στην Ευρώπη για όσους τους αρέσει η σπηλαιολογία. Το πετύχαμε στην Στράζα. 500 άνθρωποι εργάζονται εδώ, κατά τη διάρκεια της χειμερινής σεζόν. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί σε ένα μικρό ορυχείο. Γιατί στο μέλλον να μην εργάζονται χιλιάδες στον τομέα του τουρισμού, σε όλη την κοιλάδα Ζίου»;
Ίσως όμως υπάρχει και μια άλλη ελπιδοφόρα προοπτική για την περιοχή. Η Ευρώπη έχει ανάγκη από ηλεκτρικούς σταθμούς φόρτισης. Ο Μάριους Ζουρλέα τους κατασκευάζει. Στην αρχή δούλευε σε ανθρακωρυχείο. Μετά ξεκίνησε αυτή την πρωτοποριακή ιδέα με μόλις τρεις υπαλλήλους. Τώρα έχει 65 και συνεχίζει να επεκτείνεται: «Η ανάπτυξη της εταιρίας μας βασίστηκε στο εξειδικευμένο προσωπικό που υπήρχε από τον τομέα των εξορύξεων εδώ στην κοιλάδα Ζίου και κυρίως από τους μορφωμένους νέους που ήλθαν από το τοπικό πανεπιστήμιο. Χάρις στα ευρωπαϊκά κονδύλια που πήραμε, η εταιρία μας μπόρεσε να αναπτυχθεί γρήγορα. Αυτό εξηγεί την επιτυχία μας».
Ο Στεφάν Νιστόρ είναι και αυτός πρώην ανθρακωρύχος. Ήρθε από την Μολδαβία νέος εδώ. Πίστευε ότι η κοιλάδα είναι ένα είδος Ελντοράντο, όπου θα πραγματοποιούσε τα όνειρά του. Η ελπίδα του όμως διαλύθηκε από την σκληρή πραγματικότητα. Όπως και πολλοί άλλοι έχασε τη δουλειά στο ορυχείο. Δεν το έβαλε κάτω. Μπήκε σε πρόγραμμα κατάρτισης. Σήμερα κατασκευάζει ηλεκτρικές μονάδες σε ένα χώρο εργασίας που έχει ως στόχο να οδηγήσει την Ρουμανία στο μέλλον της ηλεκτροκίνησης και της βιωσιμότητας: _«_Είμαι εξειδικευμένος τεχνικός. Ξέρω να επιδιορθώνω, να φροντίζω και να χρησιμοποιώ όλα τα είδη μηχανών. Θέλω να επισημάνω ότι η τεχνογνωσία που απέκτησα στο ανθρακωρυχείο με βοήθησε πολύ με την δουλειά που κάνω τώρα εδώ. Στο ορυχείο ήμουν συγκολλητής. Ξέρω να χειρίζομαι ιμάντες μεταφοράς. Αυτή την εξαιρετική εμπειρία μπορώ να την χρησιμοποιήσω εδώ. Απλά πρέπει να είσαι εφευρετικός».
Το πιο σπουδαίο πράγμα στην κοιλάδα είναι η εξειδίκευση και οι τεχνικές γνώσεις που έχουν όλοι όσοι εργάζονταν στα ορυχεία. Αυτή η τεχνογνωσία θα βοηθήσει τους ανθρώπους να φτιάξουν ένα νέο, βιώσιμο μέλλον. Το Πανεπιστήμιο του Πετροσάνι θα παίζει καθοριστικό ρόλο: παλιότερα ήταν η σχολή κατάρτισης όλων των ανθρακωρύχων. Τώρα προσφέρει εξειδίκευση σε πολλούς τεχνικούς τομείς. Ο Σορίν Μιχάι Ράντου είναι ο εκτελεστικός διευθυντής του πανεπιστημίου: «Βλέπω την κοιλάδα Ζίου ως τη μελλοντική Silicon Valley της Ρουμανίας. Έχει μέλλον όμως και ως ενεργειακός κόμβος, γιατί έχει τη δυναμική, την τεχνογνωσία και το εξειδικευμένο εργατικό προσωπικό. Μπορούμε να εκπαιδεύσουμε κορυφαίους ειδικούς στο πανεπιστήμιό μας. Το μέλλον της κοιλάδας μας μπορεί να είναι ένας συνδυασμός τουριστικής ανάπτυξης, εταιριών υψηλής τεχνολογίας αλλά και χρήσης κάποιων παλιών συμβατικών τεχνολογιών».
Για να διασωθεί η πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής χρειάζεται συστράτευση όλων των δυνάμεων. Μαζί με άλλους ανθρακωρύχους, ντόπιους καλλιτέχνες και αρχιτέκτονες, ο Κετελίν Σενούζα έφτιαξε μια ένωση που ονομάζεται Planeta Petrila. Στο Μουσείο Μνήμης μας δείχνει το προστατευτικό κράνος που φορούσε παλιά. Χρειάστηκε να εργαστεί τρία χρόνια εθελοντικά για να στήσει τις πρώτες αίθουσες αυτού του άτυπου μουσείου εξορύξεων άνθρακα.
Με τα χέρια του, ξανακτίζει ένα παλιό ορυχείο. Αυτά είναι τα πρώτα βήματα ενός φιλόδοξου πρότζεκτ που θέλει να έχει διεθνή αναγνώριση. Στόχος να ελκύσει χιλιάδες τουρίστες από όλο τον κόσμο σ’ αυτό το μέρος. Ο Σενούζα μας δείχνει το βίντεο που έβγαλε την τελευταία μέρα πριν κλείσει το ορυχείο της Πετρίλα. Οι στοές έκλεισαν για πάντα το 2015.
Μια δυναμική ομάδα αρχιτεκτόνων που έχουν την έδρα τους στο Βουκουρέστι, την Τιμισοάρα και το Παρίσι στηρίζει το Planeta Petrila. Είχαν πληροφόρηση ότι σκόπευαν να γκρεμίσουν όλα τα κτίρια του παλιού ορυχείου και αντέδρασαν. Κατάφεραν να σώσουν κάποια και κινητοποίησαν τον κόσμο για να μεταμορφώσουν το χώρο σε κάτι εντελώς διαφορετικό. Η Ίλινκα Πάουν Κονσταντινέσκου είναι αρχιτέκτονας: «Όταν κάναμε την πρώτη μας συνάντηση με τους πολίτες της Πετρίλα, κάποιοι είχαν την ιδέα να κτίσουμε πισίνες σε εκείνο το μέρος, γιατί αυτοί οι κώνοι εδώ χρησιμοποιούνταν ως δεξαμενές νερού, για το πλύσιμο του άνθρακα. Θα έχουμε λοιπόν χώρους χαλάρωσης στην κορυφή του κτιρίου με εξαιρετική θέα στην Πετρίλα και σε όλη την περιοχή των εξορύξεων. Μετά θα μπορούσε να γίνει μια έκθεση σε έναν άλλο μεγάλο κώνο, που ήταν μια ιδέα που προήλθε από έναν ντόπιο καλλιτέχνη, τον Ίον Μπάρμπου, που πρότεινε να γίνει αυτή η κυκλική ράμπα, που θα βοηθήσει όποιον θέλει να εξερευνήσει αυτήν την ξεχωριστή τοποθεσία. Το γεγονός ότι αυτό το συγκρότημα συνδέεται με τον σιδηροδρομικό σταθμό, με το Πετροσάνι, είναι μια καλή αφετηρία για να μπορέσει να έλθει κόσμος εδώ και να απολαύσει αυτή τη νέα εμπειρία».
Αυτό όμως το μελλοντικό όραμα για την περιοχή απειλείται. Μερικά από τα κτίρια των ορυχείων τέθηκαν σε καθεστώς προστασίας. Υπάρχει διαμάχη αν πρέπει ο χώρος να γίνει πόλος έλξης για τους τουρίστες. Τα προηγούμενα δύο χρόνια, πάνω από 10.000 επισκέπτες ήρθαν εδώ. Ο Σενούζα έκανε ξενάγηση σε γονείς, παιδιά και τουρίστες, μοιράστηκε μαζί τους πληροφορίες, γνώσεις και αναμνήσεις. Τώρα το μέλλον αυτού του τόπου εναπόκειται στις τοπικές αρχές και την πολιτεία: «Σε 10 χρόνια, αυτό πρέπει να είναι μουσείο, ένας χώρος βιομηχανικής κληρονομιάς. Η ανακαίνιση αυτών των κτιρίων θα φέρει δουλειές στην κοιλάδα Ζίου, στους κατοίκους της Πετρίλα. Το όνειρό μου είναι σε 10 χρόνια, να έχει γίνει ένα τουριστικό μέρος με θέατρα, τέχνες και κινηματογράφους. Υπάρχει μεγάλη τουριστική δυναμική. Το τέλος των εξορύξεων άνθρακα δεν πρέπει να σημάνει το τέλος της κοιλάδας Ζίου».
Όλοι οι ανθρακωρύχοι με τους οποίους μιλήσαμε συμφωνούν: το χαοτικό κλείσιμο των ορυχείων τη δεκαετία του ΄90 δεν πρέπει να επαναληφθεί. Καινοτόμες start-up, τουριστικά πρότζεκτ και πράσινες επενδύσεις μπορούν να βοηθήσουν την κοιλάδα Ζίου να έχει βιώσιμο μέλλον, μέσα από τα ερείπια που άφησε πίσω του το παρελθόν που βασίστηκε στην εξόρυξη άνθρακα.