Οι επιστήμονες προβλέπουν πυρκαγιές με μεγαλύτερη διάρκεια καύσης τα επόμενα χρόνια. Καθώς η Ελλάδα και η Ιταλία σημειώνουν νέα αρνητικά ρεκόρ, χρειάζεται η Ευρώπη μια νέα στρατηγική;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΟι πυρκαγιές σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν καταστρέψει μέχρι στιγμής φέτος περίπου 2 εκατομμύρια στρέμματα γης, προκαλώντας ζημιές σε υποδομές, εκκενώσεις και εκτοπισμούς χιλιάδων ανθρώπων.
Η ακραία ζέστη και οι χαμηλές βροχοπτώσεις στη λεκάνη της Μεσογείου έχουν καταστήσει ιδιαίτερα ευάλωτες χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία, η Κροατία, η Τυνησία και η Αλγερία, όπου υπάρχει μεγάλη ξηρή βλάστηση.
Οι πυροσβέστες στην Ελλάδα ανακοίνωσαν πρόσφατα ότι άρχισαν να περιορίζουν την εξάπλωση των κολασμένων πυρκαγιών του Ιουλίου, αλλά η περίοδος των δασικών πυρκαγιών απέχει πολύ από το να τελειώσει και οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι οι πυρκαγιές θα γίνονται συχνότερες καθώς η υπερθέρμανση του πλανήτη επιδεινώνεται.
Τι λένε οι ειδικοί;
Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών για τις Δασικές Πυρκαγιές, ο αριθμός των εκταρίων που καταστράφηκαν από τις πρόσφατες πυρκαγιές στην Ελλάδα έχει ήδη ξεπεράσει τον ετήσιο μέσο όρο που υπολογίστηκε μεταξύ 2006 και 2022.
Αυτές οι πυρκαγιές δεν αποτελούν απειλή μόνο για τα οικοσυστήματα της Ευρώπης αλλά και για την ανθρώπινη ζωή. Ο Domingos Viegas, καθηγητής Μηχανολόγος Μηχανικός στο Πανεπιστήμιο της Κοΐμπρα στην Πορτογαλία και συντονιστής του FirEUisk δήλωσε στο Euronews ότι όλο και περισσότεροι πολίτες πεθαίνουν από τις πυρκαγιές και τη σχετική εισπνοή καπνού.
Το FirEUrisk έχει συγκεντρώσει ερευνητές και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής από 38 διεθνείς οργανισμούς σε μια προσπάθεια να μετριάσει τον κίνδυνο πυρκαγιών σε ολόκληρη την Ευρώπη.
"Στην Πορτογαλία, ο αριθμός των θυμάτων που είναι πολίτες έχει αυξηθεί, ο αριθμός αυτός έχει ξεπεράσει τον αριθμό των πυροσβεστών που σκοτώθηκαν. Επομένως, αυτό είναι ένα πρόβλημα", δήλωσε ο Viegas.
Τον Ιούνιο του 2017, τουλάχιστον 66 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και άλλοι 250 τραυματίστηκαν μετά από δασικές πυρκαγιές που έκαψαν 24.000 εκτάρια γης στην ορεινή περιοχή Pedrógão Grande στην κεντρική Πορτογαλία. Δεκάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν ενώ προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τις φλόγες με τα αυτοκίνητά τους.
Παρά τα διδάγματα που αντλήθηκαν στην Πορτογαλία, οι πυρκαγιές στη νότια Ευρώπη φέτος αποδείχθηκαν θανατηφόρες, τουλάχιστον 40 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους σε όλη την περιοχή της Μεσογείου μέχρι στιγμής φέτος.
Τα θύματα μεταξύ των πολιτών, οι εκτεταμένες ζημιές σε κρίσιμες υποδομές και στην τουριστική βιομηχανία ώθησαν τις Βρυξέλλες να βρουν προληπτικές λύσεις και μάλιστα γρήγορα.
Ο Lindon Pronto, ανώτερος εμπειρογνώμονας στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Δασών και πρώην δασοπυροσβέστης, εξήγησε γιατί οι πυρκαγιές οξύνονται: "Η συμπεριφορά των πυρκαγιών καθορίζεται από τρεις παράγοντες. Ο ένας είναι η τοπογραφία, ο άλλος ο καιρός και ο τρίτος η διαθέσιμη καύσιμη ύλη. Έτσι, το καύσιμο υλικό ήταν παραδοσιακά η βλάστηση, αλλά τώρα οι υποδομές χρησιμεύουν ως καύσιμη ύλη".
Τι κάνει λοιπόν η Ευρώπη για να μετριάσει τον κίνδυνο πυρκαγιών;
Ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα ότι πρόκειται να αγοράσει έναν στόλο αεροσκαφών "Canadair" για να ενισχύσει την ικανότητα πυρόσβεσης της Ευρώπης, τα αεροπλάνα αυτά δεν θα είναι έτοιμα πριν από το 2027.
"Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να ρίχνουμε χρήματα στο πρόβλημα", δήλωσε στο Euronews ο Lindon Pronto, ανώτερος εμπειρογνώμονας στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Δασών.
"Πρέπει να δουλέψουμε από την αρχή για να ευαισθητοποιηθούμε, πρέπει να επεξεργαστούμε το τοπίο ώστε να είναι λιγότερο εύφλεκτο. Πρέπει να εκπαιδεύσουμε τους ανθρώπους και να δημιουργήσουμε περισσότερες αλυσίδες αξίας σε επίπεδο τοπίου, ώστε να μην έχουμε αυτή τη συσσώρευση καυσίμων όταν υπάρχει ακραία συμπεριφορά πυρκαγιάς, η οποία επιδεινώνεται από την κλιματική αλλαγή".
Το πρόγραμμα FirEUrisk έχει ολοκληρώσει μια σειρά δοκιμών στις λεγόμενες πιλοτικές περιοχές για να κατανοήσει καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να περιοριστεί η εξάπλωση των πυρκαγιών.
Η πρωτοβουλία έχει χαρτογραφήσει κάθε τετραγωνικό χιλιόμετρο της Ευρώπης με βάση το κλίμα, το τοπίο και τις κοινωνικοοικονομικές δραστηριότητες για να προετοιμάσει τους πολίτες και τα διοικητικά όργανα για το μέλλον.
Μοντελοποίηση καύσιμης ύλης
Η καταγραφή της βλάστησης αποτέλεσε τεράστιο μέρος αυτής της διαδικασίας, εξήγησε ο Viegas, καθώς τα εξαιρετικά εύφλεκτα δέντρα, ιδίως οι ποικιλίες ευκαλύπτου και πεύκου, υποστηρίζουν σε μεγάλο βαθμό την εξάπλωση των πυρκαγιών και θέτουν σε κίνδυνο την αποτελεσματικότητα των λιγότερων διαχωριστικών γραμμών καυσίμων. Οι βάλτοι τύρφης αποτελούν επίσης πρόβλημα, καθώς οι πυρκαγιές τύρφης παράγουν πολύ καπνό και μπορούν να καίνε για μέρες εβδομάδες ή και μήνες, αν αφεθούν χωρίς επίβλεψη.
Το 37,7% της χερσαίας έκτασης της ΕΕ αποτελείται από δάση, πολλά από τα οποία περιέχουν εξαιρετικά εύφλεκτα δέντρα, οπότε πώς μπορούν οι έντονα δασωμένες χώρες να μειώσουν τον κίνδυνο δασικών πυρκαγιών; Το κλειδί είναι να διασφαλιστεί ότι οι πυρκαγιές παραμένουν στο δάπεδο του δάσους και δεν εισέρχονται στην κόμη της δασικής έκτασης, όπου θα είναι πιο δύσκολο να ελεγχθούν, εξήγησε ο Pronto.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ"Βραχυπρόθεσμα, οι αρχές μπορούν να δημιουργήσουν αντιπυρικές ζώνες, ρυθμιστικές ζώνες, να φυτέψουν διαφορετικούς τύπους δέντρων και να δημιουργήσουν λίμνες. Υπάρχουν όλων των ειδών οι διαφορετικές τακτικές και στρατηγικές, αλλά και διαφορετικά πλαίσια. Οι φυτευτές μπορούν επίσης να απομακρυνθούν από αυτές τις πολύ εύφλεκτες μονοκαλλιέργειες που έχουμε δει σε μέρη όπως η Πορτογαλία, αλλά αυτή είναι η μακροπρόθεσμη στρατηγική, η αλλαγή ολόκληρης της σύνθεσης ενός δάσους σε επίπεδο τοπίου απαιτεί δεκαετίες", είπε.
Ενώ ορισμένες χώρες της ΕΕ, όπως η Πορτογαλία, έχουν αναπτύξει στρατηγικές για τη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών, ορισμένα κράτη μέλη, ιδίως στο βόρειο τμήμα του ευρωπαϊκού μπλοκ, δεν διαθέτουν κατευθυντήριες γραμμές.
Μαζί με κυβερνητικές υπηρεσίες, η FirEUrisk μελετά τις επιπτώσεις προηγούμενων πυρκαγιών και πιέζει για αλλαγές πολιτικής που θα βοηθήσουν στην πρόληψη της εκδήλωσης πυρκαγιών.
"Γνωρίζουμε ότι στην Ευρώπη οι περισσότερες πυρκαγιές προκαλούνται από ανθρώπινη δράση, αλλά ορισμένες είναι και φυσικές... έτσι, εξετάζουμε επίσης τα στοιχεία, τουλάχιστον, για παράδειγμα, τα σπίτια, τις υποδομές, τη φύση και φυσικά την οικολογική αξία της φύσης και τον τρόπο με τον οποίο εκτίθεται στη φωτιά", δήλωσε ο Viegas.
Τι μπορούν λοιπόν να κάνουν οι πολίτες, ιδίως στη νότια Ευρώπη, για να προστατευτούν;
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΑλλαγή σε επίπεδο βάσης
Σύμφωνα με τον Viegas, υπάρχουν τρία πράγματα που μπορούν να κάνουν οι πολίτες που ζουν κοντά σε ξηρές θαμνώδεις εκτάσεις για να προστατεύσουν τα σπίτια και τις ζωές τους.
1.Ο καθαρισμός της βλάστησης γύρω από το εξωτερικό του σπιτιού τους θα βοηθήσει να περιοριστεί η διαθέσιμη καύσιμη ύλη για μια επερχόμενη πυρκαγιά. "Δεν λέω ότι δεν μπορείτε να έχετε φυτά, αλλά πρέπει να κρατήσετε κάποια απόσταση μεταξύ του σπιτιού και μιας επερχόμενης πυρκαγιάς.
"Πρέπει να κρατάτε το φορτίο της καύσιμης ύλης σε χαμηλά επίπεδα, διότι διαφορετικά το σπίτι σας, ακόμη και αν είναι φτιαγμένο από τούβλα, μπορεί να κινδυνεύσει... και μπορεί να καεί. Αυτή είναι λοιπόν η πρώτη προτεραιότητα, η εξασφάλιση της πιθανότητας να επιβιώσουν οι άνθρωποι" δήλωσε ο Viegas.
2. Η παραμονή στο σπίτι για να υπερασπιστεί κανείς την περιουσία του είναι επίσης σημαντική. "Στη νότια Ευρώπη, δεν υποστηρίζουμε μαζικές εκκενώσεις όπως στη Βόρεια Αμερική, επειδή σε ορισμένες χώρες υπάρχουν σπίτια διάσπαρτα παντού", δήλωσε ο καθηγητής.
Οι εκκενώσεις, ιδίως των ηλικιωμένων, των τουριστών, των παιδιών και άλλων ευάλωτων ομάδων θα πρέπει να ολοκληρώνονται ώρες πριν. Ο Viegas προειδοποίησε ότι οι άνθρωποι δεν πρέπει να φύγουν την τελευταία στιγμή, καθώς θα εκτεθούν σε ακραίες θερμοκρασίες, μεγάλα σύννεφα καπνού και θα έχουν ελάχιστη έως καθόλου προστασία από τις φλόγες.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ"Το χειρότερο πράγμα που μπορείτε να κάνετε είναι να φύγετε με αυτοκίνητο ή με τα πόδια γιατί δεν θα έχετε καμία άμυνα".
"Τα σπίτια από τούβλα και πέτρα, καταρχήν παρέχουν καλό καταφύγιο. Επιπλέον, αν μια πυρκαγιά παράγει κάρβουνα που προσγειώνονται στο σπίτι κάποιου, είναι ευκολότερο να καταστείλεις μερικές σπίθες παρά να αντιμετωπίσεις αργότερα μια κόλαση" δήλωσε ο Viegas.
3. Οι προγραμματισμένες πυρκαγιές όχι μόνο συμβάλλουν στην αποτροπή της συσσώρευσης ζιζανίων και σκουπιδιών, αλλά βελτιώνουν επίσης τη βιοποικιλότητα και εξασφαλίζουν υγιή οικοσυστήματα. Οι προκαθορισμένες πυρκαγιές μπορούν να βοηθήσουν τους αγρότες να διαχειριστούν την εξάπλωση των παρασίτων και να μειώσουν τη βιομάζα των χωροκατακτητικών ειδών.
Η στάχτη από τα κάρβουνα προάγει επίσης την ανάπτυξη ορισμένων φυτών και συμβάλλει στην ενίσχυση των επιπέδων pH και των θρεπτικών συστατικών στο έδαφος. Αλλά κάθε προγραμματισμένη καύση για γεωργικούς σκοπούς πρέπει να είναι καλά διαχειρίσιμη και να γίνεται υπό τις κατάλληλες συνθήκες, όπως τόνισε ο Viegas. Αυτό συμβαίνει καθώς ο ανώτερος αξιωματούχος της Ελλάδας για την κλιματική κρίση δήλωσε την Παρασκευή ότι 667 πρόσφατες πυρκαγιές σε όλη τη χώρα προκλήθηκαν από ανθρώπινη δραστηριότητα.
"Για πολλά χρόνια, η φωτιά θεωρούνταν κάτι κακό. Έτσι, καταστέλλονταν. Οι άνθρωποι άρχισαν να αποκλείουν τη φωτιά από το τοπίο. Αλλά είναι απαραίτητο να επαναφέρουμε τη φωτιά και είναι επίσης απαραίτητη για ορισμένες οικολογικές διαδικασίες... αν δεν τη χρησιμοποιήσουμε, θα πρέπει να προετοιμαστούμε για μεγαλύτερα προβλήματα, ειδικά σε χώρες όπου η βλάστηση αναπτύσσεται πολύ γρήγορα, όπως στη νότια Ευρώπη, όπου δεν υπάρχουν τα μέσα για να απομακρυνθούν τα ζιζάνια μηχανικά ή με τα χέρια".
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΜε την πρόβλεψη για περισσότερους καύσωνες για τον Αύγουστο, οι πυροσβέστες στην Ελλάδα, την Ιταλία και τις χώρες της νότιας Ευρώπης που έχουν πληγεί περισσότερο από τον καύσωνα έχουν προειδοποιηθεί να παραμείνουν σε υψηλή επιφυλακή.