Πριν από δύο χρόνια, οι Βρυξέλλες παρουσίασαν φιλόδοξη νομοθεσία για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας όσων εργάζονται για ψηφιακές πλατφόρμες όπως η Uber, η Volt kai η Deliveroo. Σήμερα, ο νόμος προσπαθεί να επιβιώσει. Ορίστε γιατί
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ οδηγία για τους εργαζόμενους σε πλατφόρμες (PWD) υποτίθεται ότι θα αποτελούσε σημείο καμπής στη λεγόμενη Gig Economy, καθώς εκατομμύρια αυτοαπασχολούμενοι που εργάζονται μέσω πλατφορμών σε όλο το μπλοκ θα επαναπροσδιορίζονταν ως εργαζόμενοι και θα απολάμβαναν βασικά δικαιώματα όπως ο κατώτατος μισθός, η υγειονομική περίθαλψη, η ασφάλιση κατά ατυχημάτων και η άδεια μετ' αποδοχών.
Αλλά αφού πέρασε από έξι γύρους διαπραγματεύσεων μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των κρατών μελών, η οδηγία σταμάτησε εν τη γενέσει της, ακριβώς τη στιγμή που ήταν έτοιμη να φτάσει στη γραμμή του τερματισμού.
Μια συνάντηση στα τέλη Δεκεμβρίου, λίγες ώρες πριν οι Βρυξέλλες ακινητοποιηθούν για τις χειμερινές διακοπές, αποκάλυψε ότι μια μεγαλύτερη από την αναμενόμενη ομάδα χωρών αντιτάχθηκε στο σχέδιο νόμου που προέκυψε από τις συνομιλίες.
Η Γαλλία, η Ιρλανδία, η Σουηδία, η Φινλανδία, η Ελλάδα και οι χώρες της Βαλτικής ήταν μεταξύ εκείνων που ξεκαθάρισαν ότι δεν μπορούσαν να υποστηρίξουν το κείμενο που βρισκόταν στο τραπέζι, με αιχμή του δόρατος την αριστερή κυβέρνηση της Ισπανίας ως κάτοχος της εκ περιτροπής προεδρίας του Συμβουλίου.
«Όταν κινούμαστε προς (κανόνες) που θα επέτρεπαν μαζικές ανακατατάξεις, συμπεριλαμβανομένων των αυτοαπασχολούμενων εργαζομένων που εκτιμούν το καθεστώς τους ως αυτοαπασχολούμενοι, δεν μπορούμε να το υποστηρίξουμε», δήλωσε τον Δεκέμβριο ο Ολιβιέ Ντισόπ, τότε Γάλλος υπουργός Εργασίας.
Οι συν-νομοθέτες αναμένεται να τιμήσουν τη συμφωνία που καταρτίστηκε στις διαπραγματεύσεις και να την προωθήσουν στις τελικές ψηφοφορίες, οπότε η αντίσταση της τελευταίας στιγμής, σε συνδυασμό με την κατάληψή της, έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου.
Ένας άλλος εξαντλητικός γύρος διαπραγματεύσεων είναι πλέον σχεδόν εγγυημένος, αν και δεν έχει ακόμη επιλεγεί ημερομηνία.
Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα επισφαλής καθώς οι εκλογές του Ιουνίου για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επιβάλλουν προθεσμία για την ολοκλήρωση των διοργανικών συνομιλιών έως τα μέσα Φεβρουαρίου.
Ζήτημα τεκμηρίων
Οι αντιρρήσεις που διατυπώθηκαν από τον συνασπισμό των αρνητών συμπίπτουν όλες σε ένα κρίσιμο σημείο: το νομικό τεκμήριο της απασχόλησης που προβλέπει η οδηγία. Πρόκειται για τον βασικό πυλώνα του προτεινόμενου νόμου, χωρίς τον οποίο η νομοθεσία θα στερηθεί ουσιαστικά τον λόγο ύπαρξής της.
Το νομικό τεκμήριο είναι το σύστημα βάσει του οποίου μια ψηφιακή πλατφόρμα θα θεωρείται εργοδότης και όχι απλώς ενδιάμεσος, και ο εργαζόμενος θα θεωρείται μισθωτός και όχι αυτοαπασχολούμενος.
Σύμφωνα με την αρχική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η επανακατάταξη θα γινόταν εάν πληρούνται στην πράξη δύο από τις πέντε προϋποθέσεις:
- Η πλατφόρμα (δηλαδή η εταιρεία) καθορίζει το επίπεδο της αμοιβής ή θέτει ανώτατα όρια.
- Η πλατφόρμα επιβλέπει ηλεκτρονικά την απόδοση των εργαζομένων.
- Η πλατφόρμα περιορίζει τη δυνατότητα των εργαζομένων να επιλέγουν τις ώρες εργασίας τους, να αρνούνται καθήκοντα ή να χρησιμοποιούν υπεργολάβους.
- Η πλατφόρμα επιβάλλει υποχρεωτικούς κανόνες εμφάνισης, συμπεριφοράς και απόδοσης.
- Η πλατφόρμα περιορίζει τη δυνατότητα δημιουργίας πελατειακής βάσης ή εργασίας για έναν ανταγωνιστή.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Επιτροπής, περίπου 5,5 εκατομμύρια από τα 28 εκατομμύρια εργαζόμενους σε πλατφόρμες που δραστηριοποιούνται σε όλο το μπλοκ είναι σήμερα κακώς ταξινομημένοι και, ως εκ τούτου, θα εμπίπτουν στο νομικό τεκμήριο. Με τον τρόπο αυτό θα δικαιούνταν δικαιώματα όπως ο κατώτατος μισθός, οι συλλογικές διαπραγματεύσεις, τα όρια του χρόνου εργασίας, η υγειονομική ασφάλιση, η άδεια ασθενείας, τα επιδόματα ανεργίας και οι συντάξεις - στο ίδιο επίπεδο με οποιονδήποτε άλλο τακτικό εργαζόμενο.
Η επανακατάταξη θα μπορούσε να αμφισβητηθεί ή να αντικρουστεί είτε από την εταιρεία είτε από τους ίδιους τους εργαζομένους. Το βάρος της απόδειξης θα έπεφτε στην πλατφόρμα για να αποδείξει ότι η σχέση εργοδότη-εργαζόμενου δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Λεπτή ισορροπία
Από την αρχή, η οδηγία αποδείχθηκε αμφιλεγόμενη μεταξύ των κρατών μελών, τα οποία παραδοσιακά προστατεύουν τις εργασιακές πολιτικές και τα συστήματα πρόνοιας.
Πριν ξεκινήσουν τις συνομιλίες με το Κοινοβούλιο, οι 27 χώρες συμφώνησαν σε μια κοινή θέση που επέφερε σημαντικές αλλαγές στο νομικό τεκμήριο, επεκτείνοντας τα κριτήρια σε επτά και προσθέτοντας μια ασαφή διάταξη για την παράκαμψη του συστήματος σε ορισμένες περιπτώσεις.
Εν τω μεταξύ, οι ευρωβουλευτές επέλεξαν αντ' αυτού μια γενική ρήτρα τεκμηρίου που θα ισχύει, κατ' αρχήν, για όλους τους εργαζόμενους σε πλατφόρμες. Τα κριτήρια για την επανακατάταξη ως μισθωτών θα ενεργοποιούνταν μόνο κατά τη φάση της αντίκρουσης, καθιστώντας δυσκολότερη την παράκαμψη του συστήματος από τις εταιρείες. Οι νομοθέτες ενίσχυσαν επίσης τις απαιτήσεις διαφάνειας για τους αλγορίθμους και ανέβασαν την ένταση των κυρώσεων για τις μη συμμορφούμενες επιχειρήσεις.
Το χάσμα μεταξύ του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου επιβράδυνε τις διαπραγματεύσεις, γνωστές ως τριμερής διάλογος, με έξι γύρους να απαιτούνται για την επίτευξη συμφωνίας, αριθμός ιδιαίτερα υψηλός.
Αλλά ενώ οι ευρωβουλευτές πανηγύριζαν για το επίτευγμα, στο Συμβούλιο ξέσπασε εξέγερση.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ αντίσταση προέρχεται από το νομικό τεκμήριο της απασχόλησης, το οποίο ο τριμερής διάλογος επανέφερε στα αρχικά κριτήρια 2/5, την ισορροπία μεταξύ εργαζομένων πλήρους και μερικής απασχόλησης, το διοικητικό βάρος που επιβαρύνει τις ιδιωτικές εταιρείες και τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στην ψηφιακή οικονομία στο σύνολό της.
«Συνολικά, το ζήτημα είναι ότι το κείμενο δεν παρέχει νομική σαφήνεια και δεν είναι σύμφωνο με τη συμφωνία του Συμβουλίου», δήλωσε ένας διπλωμάτης από την ομάδα των χωρών που αντιτίθενται στη συμφωνία υπό τον όρο της ανωνυμίας. «Προστασία των εργαζομένων, ναι, αλλά η ανταγωνιστικότητα πρέπει να παραμείνει».
Ένας άλλος διπλωμάτης δήλωσε ότι η θέση που επιτεύχθηκε στο Συμβούλιο ήταν "αρκετά λεπτή" και άφηνε ελάχιστο χώρο για παραχωρήσεις. «Είναι δύσκολο. Δεν είναι ένας εύκολος φάκελος», σημείωσε ο αξιωματούχος.
Από την Ισπανία στο Βέλγιο
Σήμερα, η συμφωνία του τριμερούς διαλόγου υπολείπεται αποφασιστικά της απαραίτητης ειδικής πλειοψηφίας για να προχωρήσει. Προσθέτοντας μια πρόσθετη ανατροπή, η Γερμανία, η μεγαλύτερη χώρα του μπλοκ, τηρεί μέχρι στιγμής σιγή ιχθύος, γεγονός που ερμηνεύεται ως προοίμιο αποχής. Εάν το Βερολίνο απέχει από την ψηφοφορία, ο δρόμος προς την ειδική πλειοψηφία γίνεται ακόμη πιο απότομος.
Συμπτωματικά, ορισμένες από τις χώρες που διστάζουν, φιλοξενούν μερικές από τις πιο εξέχουσες ψηφιακές πλατφόρμες στην Ευρώπη: Bolt (Εσθονία), Wolt (Φινλανδία), Free Now και Delivery Hero (Γερμανία). Οι εταιρείες αυτές, μαζί με τις Glovo (Ισπανία), Uber (ΗΠΑ) και Deliveroo (Ηνωμένο Βασίλειο), έχουν δημιουργήσει κλαδικές ενώσεις στις Βρυξέλλες και έχουν ενισχύσει τις δαπάνες τους για άσκηση πίεσης προκειμένου να υπερασπιστούν τα εταιρικά τους συμφέροντα και να επηρεάσουν το σχέδιο νόμου.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΜία από αυτές τις ενώσεις, η Move EU, πανηγύρισε δημοσίως την απόρριψη του Δεκεμβρίου και χαρακτήρισε την οδηγία "ακατάλληλη για το σκοπό της." Η δήλωση επέκρινε έντονα το νομικό τεκμήριο, υποστηρίζοντας ότι "θα κατακλύσει τα εθνικά δικαστήρια και θα αναιρέσει τις θετικές μεταρρυθμίσεις".
Αντίθετα, η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων (ETUC) δήλωσε ότι η πρόταση νόμου "καθυστερεί χωρίς σοβαρό λόγο" και κάλεσε τα θεσμικά όργανα να κλείσουν τον φάκελο. "Η συμφωνία που βρέθηκε σε τριμερή διάλογο απέχει πολύ από το ιδανικό, αλλά τελικά έφερε κάποια βασικά πρότυπα στον τομέα", δήλωσε η συνομοσπονδία.
Η πολιτική καυτή πατάτα βρίσκεται πλέον στα χέρια του Βελγίου, το οποίο ανέλαβε την προεδρία του Συμβουλίου την 1η Ιανουαρίου. Το Βέλγιο σκοπεύει να καταλήξει σε μια νέα κοινή θέση και να προχωρήσει σε έναν έβδομο γύρο διαπραγματεύσεων με τους ευρωβουλευτές.
«Είμαστε πολύ αποφασισμένοι να καταλήξουμε σε συμφωνία, αλλά όχι με οποιοδήποτε τίμημα. Διότι, φυσικά, πρέπει να διατηρήσουμε την αρχική φιλοδοξία» που έχει τεθεί από την πρόταση της Επιτροπής, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ο Πιερ-Υβ Ντερμάιν, υπουργός Οικονομίας και Εργασίας του Βελγίου.
«Γνωρίζουμε ότι το χρονοδιάγραμμα είναι αρκετά σφιχτό. Μιλάμε για ένα θέμα εβδομάδων, πραγματικά».
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΑλλά ο δρόμος μπροστά μας είναι γεμάτος εμπόδια. Μια νέα ώθηση στο Συμβούλιο για την ικανοποίηση των απαιτήσεων του συνασπισμού που μπλοκάρει μπορεί να προκαλέσει την αντίδραση των αριστερών κυβερνήσεων. Η Γαλλία, ειδικότερα, θεωρείται ότι αντιτίθεται σθεναρά στην οδηγία.
Και ακόμη και αν το Συμβούλιο καταφέρει με κάποιο τρόπο να ξεπεράσει τις αντιξοότητες και να αναθεωρήσει την κοινή του θέση, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οι ευρωβουλευτές θα είναι πρόθυμοι να υποχωρήσουν και να αποδυναμώσουν τη συμφωνία του Δεκεμβρίου. Εάν το κείμενο δεν καταφέρει να ολοκληρώσει τη φάση του τριμερούς διαλόγου μέχρι τα μέσα Φεβρουαρίου, την καταληκτική ημερομηνία που επιβάλλουν οι εκλογές, θα βυθιστεί σε νομοθετική εκκρεμότητα.
«Βρισκόμαστε τώρα σε αδιέξοδο, με τη βελγική Προεδρία να αντιμετωπίζει το καθήκον να συμβιβάσει τόσο αντίθετες θέσεις που το αποτέλεσμα κινδυνεύει να είναι ένας πολύ αδύναμος κανονισμός», δήλωσε η Ανιέσκια Πιάσνα, ανώτερη ερευνήτρια στο Ευρωπαϊκό Συνδικαλιστικό Ινστιτούτο (ETUI).
«Εάν το Συμβούλιο δεν αλλάξει τη θέση του, θα μπορούσαμε να δούμε μια οδηγία που θα θέτει το ελάχιστο κατώτατο όριο τόσο χαμηλά ώστε οι συνθήκες για τους εργαζόμενους σε πλατφόρμες σε ορισμένες χώρες θα μπορούσαν στην πραγματικότητα να επιδεινωθούν, και ακόμη και να παρεμποδίσουν τη νομική οδό - η οποία, παρά το γεγονός ότι είναι απίστευτα δαπανηρή και δυσκίνητη, αποτελούσε μέχρι στιγμής έναν αποτελεσματικό τρόπο για τους εργαζόμενους να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους».