Πολιτική της ΕΕ. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: «Πράσινο φως» για την ρύθμιση της Τεχνητής Νοημοσύνης

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

To τελικό «πράσινο φως» στην Ευρωπαϊκή Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη έδωσαν την Τετάρτη τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, βάζοντας σε τροχιά υλοποίησης το πρώτο παγκοσμίως κανονιστικό πλαίσιο, το οποίο θα τεθεί σε ισχύ εντός του έτους.

Η απόπειρα για θέσπιση εναρμονισμένων κανόνων για την ΤΝ ξεκίνησε με την εισήγησή τους πριν μια πενταετία και το AI ACT αναμένεται να αποτελέσει παγκόσμια πυξίδα για τις κυβερνήσεις του κόσμου που προσπαθούν να ρυθμίσουν το τοπίο μιας πολύ γρήγορα εξελισσόμενης τεχνολογίας.

«Η Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη φέρνει το μέλλον της ΤΝ σε μια ανθρωποκεντρική κατεύθυνση. Σε μια κατεύθυνση, όπου ο άνθρωπος έχει τον έλεγχο της τεχνολογίας, η οποία συνδράμει σε νέες ανακαλύψεις, σε οικονομική ανάπτυξη, σε κοινωνική πρόοδο και στο ξεκλείδωμα των ανθρώπινων δυνατοτήτων», λέει ο εκ των εισηγητών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ντράγκος Τουντοράκε (Ρουμανία, Renew Europe).

Οι μεγάλες τεχνολογικές επιχειρήσεις γενικα στήριξαν την ανάγκη ρύθμισης της ΤΝ, προσπαθώντας παράλληλα να διασφαλίσουν πως οι όποιοι κανόνες υιοθετηθούν θα λειτουργούν προς όφελός τους. Πέρυσι ο διεθύνων σύμβουλος της OpenAI προκάλεσε αναταραχή, όταν δήλωσε ότι η εταιρεία που δημιούργησε το ChatGPT θα μπορούσε να αποσυρθεί από την Ευρώπη, αν δεν μπορέσει να συμμορφωθεί με την Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη. Στη συνέχεια, ωστόσο, έκανε ένα βήμα πίσω, ξεκαθαρίζοντας πως δεν σχεδιάζει κάτι τέτοιο.

Πώς λειτουργεί η Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη

Όπως πολλοί κανονισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη θεσμοθετήθηκε για να αποτελέσει μια νομοθεσία για την προστασία του καταναλωτή, έχοντας προσέγγιση βάσει κινδύνου σε προϊόντα ή υπηρεσίες που χρησιμοποιούν την ΤΝ.

Η γενική αρχή είναι πως όσο πιο επικίνδυνη κρίνεται μια εφαρμογή ΑΙ, τόσο μεγαλύτερο έλεγχο θα δέχεται.

Συστήματα χαμηλού κινδύνου, όπως συστήματα πρότασης περιεχομένου ή φίλτρα spam, θα υπόκεινται σε χαλαρότερους κανόνες, όπως η ρητή αναφορά ότι λειτουργούν με βάση την ΤΝ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εκτιμά ότι τα περισσότερα συστήματα θα υπαχθούν σε αυτήν την κατηγορία.

Οι χρήσεις υψηλού κινδύνου, όπως σε ιατρικές συσκευές ή υποδομές κρίσιμης σημασίας, όπως τα δίκτυα υδροδότησης ή ηλεκτροδότησης, αντιμετωπίζουν υψηλότερες απαιτήσεις, όπως η χρήση δεδομένων υψηλής ποιότητας και η παροχή ξεκάθαρων πληροφοριών στους χρήστες.

Κάποιες χρήσεις της ΤΝ απαγορεύονται, διότι θεωρείται πως ενέχουν μη αποδεκτό κίνδυνο. Σε αυτές υπάγονται τα συστήματα κοινωνικής βαθμολόγησης που ρυθμίζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά, ορισμένοι τύποι προληπτικής αστυνόμευσης και συστήματα αναγνώρισης συναισθημάτων σε σχολεία και χώρους εργασίας.

Άλλες χρήσεις που απαγορεύονται περιλαμβάνουν τα λογισμικά αναγνώρισης προσώπων για λογαριασμό της αστυνομίας με την χρήση συστημάτων ΤΝ για απομακρυσμένη ταυτοποίηση βιομετρικών στοιχείων. Εξαίρεση στην συγκεκριμένη ρύθμιση ισχύει για σοβαρά αδικήματα, όπως απαγωγές ή τρομοκρατία.

Παραγωγική Τεχνητή Νοημοσύνη (Generative AI)

Το EU AI ACT εστίασε εξαρχής σε συστήματα ΤΝ που διεκπεραιώνουν περιορισμένες εργασίες, όπως το σκανάρισμα βιογραφικών σημειωμάτων και αιτήσεων για εργασία. Όμως η εκθετική αύξηση των μοντέλων ΤΝ γενικής χρήσης, όπως το ChatGPT, έκανε τους ευρωβουλευτές να «πατήσουν γκάζι» σε μια προσπάθεια να συμβαδίσουν με τις εξελίξεις.

Αυτό που έκαναν ήταν να προσθέσουν διατάξεις για τα λεγόμενα μοντέλα «παραγωγικής ΤΝ», δηλαδή για την τεχνολογία στην οποία βασίζουν την λειτουργία τους τα συστήματα chatbot που μπορούν να παράγουν μοναδικές και φαινομενικά «ανθρώπινες» απαντήσεις, εικόνες και όχι μόνο.

Οι προγραμματιστές των μοντέλων αυτών, από τις ευρωπαϊκές startups μέχρι την OpenAI και την Google, θα πρέπει αφ' ενός να παρέχουν λεπτομερή περίληψη του κειμένου, των εικόνων, του βίντεο και άλλων δεδομένων στο διαδίκτυο που χρησιμοποιείται για την «εκπαίδευση» των συστημάτων και αφ' ετέρου να συμμορφώνονται στο δίκαιο της ΕΕ σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα.

Για παράδειγμα, σε υλικό που παράγεται μέσω ΤΝ στο πλαίσιο της τεχνολογίας deepfake θα πρέπει να αναφέρεται ευκρινώς ότι αποτελεί προϊόν ψηφιακής επεξεργασίας και χειραγώγησης.

Επιπλέον έλεγχος προβλέπεται για τα μεγαλύτερα και πιο ισχυρά μοντέλα ΑΙ που θεωρούνται πως αποτελούν «συστημικό κίνδυνο», όπως είναι μεταξύ άλλων το πιο προηγμένο σύστημα της OpenAI ChatGPT4 ή το Gemini της Google.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση τονίζει την ανησυχία της για το ότι αυτά τα ισχυρά συστήματα ΤΝ θα μπορούσαν να «προκαλέσουν σοβαρά ατυχήματα ή να χρησιμοποιηθούν καταχρηστικά για εκτεταμένες κυβερνοεπιθέσεις». Φόβοι εκφράζονται επίσης για το ενδεχόμενο η παραγωγική ΤΝ να διασπείρει «επιβλαβείς προκαταλήψεις» σε άλλες εφαρμογές, κάτι που θα είχε αντίκτυπο σε μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού.

Οι επιχειρήσεις που παρέχουν αυτά τα συστήματα θα πρέπει να εκτιμούν και να μετριάζουν τους κινδύνους, να αναφέρουν κάθε σοβαρό συμβάν, όπως δυσλειτουργίες που προκαλούν θάνατο ή σοβαρή βλάβη στην υγεία ή την περιουχία, να εφαρμόζουν μέτρα κυβερνοασφάλειας και να αναφέρουν αναλυτικά στοιχεία για την ενεργειακή χρήση των μοντέλων τους.

Πώς επηρεάζουν οι κανόνες της ΕΕ τον υπόλοιπο κόσμο

Οι Βρυξέλλες εισηγήθηκαν για πρώτη φορά την εφαρμογή κανονιστικού πλαισίου για την ΤΝ το 2019, αναλαμβάνοντας τον οικείο τους παγκόσμιο ρόλο στην εντατικοποίηση του ελέγχου αναδυόμενων κλάδων, την ώρα που άλλες κυβερνήσεις έτρεχαν για να προλάβουν τις εξελίξεις.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Στις ΗΠΑ ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν υπέγραψε τον Οκτώβριο ένα εκτεταμένο εκτελεστικό διάταγμα, το οποίο αναμένεται να συνοδευθεί από νομοθετικές πρωτοβουλίες και παγκόσμιες συμφωνίες. Εν τω μεταξύ, οι βουλευτές τουλάχιστον επτά αμερικανικών πολιτειών εργάζονται πάνω στην δική τους νομοθεσία για την ΤΝ.

Ο Κινέζος πρόεδρος Σι Ζινπίνγκ έχει προτείνει την δική του Παγκόσμια Πρωτοβουλία για την Διακυβέρνηση της Τεχνητής Νοημοσύνης και οι αρχές έχουν εκδώσει «προσωρινά μέτρα» για την διαχείριση της παραγωγικής ΤΝ. Τα μέτρα αυτά αφορούν το κείμενο, τις εικόνες, τον ήχο, το βίντεο και άλλο περιεχόμενο που παράγεται για όσους βρίσκονται εντός της κινεζικής επικράτειας.

Άλλες χώρες, από την Βραζιλία μέχρι την Ιαπωνία, καθώς και ομάδες κρατών, όπως ο ΟΗΕ και η G7, επίσης κινούνται προς την κατεύθυνση χάραξης προστατευτικών μέτρων ως προς την τεχνητή νοημοσύνη.

Και τώρα τι;

Η Ευρωπαϊκή Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη αναμένεται να τεθεί σε ισχύ επισήμως τον Μάιο ή τον Ιούνιο, αφού περάσει από κάποιες τυπικές διαδικασίες, όπως η «βούλα» των κρατών-μελών της ΕΕ. Οι διατάξεις της θα αρχίσουν να ισχύουν σταδιακά, καθώς οι χώρες απαιτείται να απαγορεύσουν τα ρυθμιζόμενα συστήματα ΤΝ έξι μήνες αφού ο ψηφισθείς κανονισμός ενταχθεί στο ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο.

Οι κανόνες για τα συστήματα ΤΝ γενικής χρήσης (π.χ. chatbots) θα αρχίσουν να εφαρμόζονται ένα έτος αφού ο νόμος τεθεί σε ισχύ. Το σύνολο των ρυθμίσεων, περιλαμβανομένων των απαιτήσεων για συστήματα υψηλού κινδύνου, θα έχει ενεργοποιηθεί μέχρι τα μέσα του 2026.

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Ως προς την επιβολή του EU AI ACT, κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να ορίσει την δική του ρυθμιστική αρχή. Σε αυτήν οι πολίτες θα μπορούν να απευθύνονται, όταν θεωρούν ότι έχουν πέσει θύμα κάποιας παραβίασης των διατάξεων της Πράξης. Την ίδια ώρα, οι Βρυξέλλες θεσμοθετούν μια υπηρεσία αρμόδια για την Τεχνητή Νοημοσύνη, καθήκον της οποίας θα είναι η επιβολή και εποπτεία της εφαρμογής της Πράξης για τα συστήματα ΤΝ γενικής χρήσης.

Τυχόν παραβιάσεις μπορεί να επισύρουν πρόστιμα έως και 35 εκατομμυρίων ευρώ ή το 7% των παγκοσμίων εσόδων μιας επιχείρησης.