Βιοοικονομία και νέα φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα

Η βιοοικονομία θα παίξει σημαντικό ρόλο στο μέλλον. Τα τελευταία χρόνια η Ε.Ε. έχει επενδύσει σχεδόν 4 δις ευρώ σε έρευνα που έχει ως στόχο την ανάπτυξη της οικονομίας με βιώσιμους τρόπους. Ο τομέας της βιοοικονομίας απασχολεί ήδη 18 εκατομμύρια ανθρώπους κι έχει συνολικό τζίρο περίπου 2,3 τρις ευρώ.

Η οικονομική δυναμική είναι τεράστια στην γεωργία, τη δασοκομία, την αλιεία, τα τρόφιμα και την βιοενέργεια. Στηρίζεται σε χιλιάδες φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα που αναπτύσσονται τώρα και εισέρχονται στην αγορά όλης της ηπείρου.

Φινλανδία

Είναι δυνατόν να μετασχηματίσουμε κάθε χρόνο πάνω από 6,5 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ξυλοπολτού, χωρίς να χρησιμοποιήσουμε ούτε μια σταγόνα ορυκτών καυσίμων; Αυτό είναι το στοίχημα των επιστημόνων, των διευθυντών και των επενδυτών σ' αυτό το εργοστάσιο επεξεργασίας ξύλου που βρίσκεται στην Φινλανδία.

240 φορτηγά και 70 γεμάτα βαγόνια τρένου φέρνουν κάθε μέρα στο εργοστάσιο ξύλα από σημύδες, έλατα και πεύκα. Το ξύλο χρησιμοποιείται για την παραγωγή ξυλοπολτού. Η ετήσια παραγωγή είναι περίπου 1,3 εκατομμύρια τόνοι. Δεν χρησιμοποιούνται καθόλου ορυκτά καύσιμα σε όλη την διαδικασία. Το εργοστάσιο επεξεργασίας ξύλου είναι εντελώς αυτόνομο, σύμφωνα με την Καμίλα Βίλκστρεμ, αντιπρόεδρο της Metsa Fibre:

«Παράγουμε 2,5 φορές περισσότερη ενέργεια από αυτή που χρησιμοποιούμε. Έχουμε λάσπη και από αυτήν παράγουμε βιοαέριο. Και έχουμε και φλούδες ξύλου από τις οποίες παράγουμε αέριο. Τις πουλάμε όμως και εκτός της μονάδας μας για ενέργεια».

Όλο το σύστημα βασίζεται στην ιδέα της παραγωγής βιώσιμων προϊόντων που χρησιμοποιούν λιγότερο νερό και ενέργεια. Στόχος να χρησιμοποιηθεί ο ξυλοπολτός και το πριονίδι σε διάφορες εφαρμογές πέρα από το χαρτί και την παραγωγή χάρτινων κατασκευών: «Αυτή την στιγμή έχουμε ένα πρότζεκτ για τη δημιουργία υφασμάτων από ξυλοπολτό. Και από το ίδιο υλικό μπορούμε να δημιουργήσουμε σύνθετες ενώσεις για να αντικαταστήσουμε το πλαστικό» συμπληρώνει η Καμίλα Βίλκστρεμ.

Στο συγκεκριμένο εργαστήριο μελετούν τις ιδιότητες των πρώτων υλών. Οι ερευνητές έχουν προχωρήσει στην ανάπτυξη ενός βιώσιμου χαρτονιού τριών επιπέδων που αφορά καινοτόμες συσκευασίες.

«Δημιουργούμε πολτούς υψηλής απόδοσης και βελτιστοποιούμε την κατασκευή των τριών επιπέδων. Χρειαζόμαστε να ξέρουμε τις πληροφορίες για τα στρώματα της επιφάνειας και για το ογκώδες μεσαίο μέρος. Ο στόχος είναι να είναι πιο σκληρά και ανθεκτικά τα προϊόντα μας» εξηγεί η Τέρι Σάαρι, χημικός και διευθύντρια του Κέντρου Τεχνολογίας της Metsa.

Το εργοστάσιο απαίτησε μια πρωταρχική επένδυση 1,2 δις ευρώ. Οι υπεύθυνοι της μονάδας είναι σίγουροι ότι τα καινοτόμα πράσινα προϊόντα που βασίζονται στο ξύλο θα καταφέρουν να αποσβέσουν τα χρήματα, που επενδύθηκαν:

«Τα περισσότερα νέα προϊόντα που έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία 50 χρόνια βασίζονται στο πετρέλαιο. Είναι πετροχημικά προϊόντα. Αλλά τώρα η κατάσταση, όσον αφορά στο επιχειρηματικό περιβάλλον και στην κλιματική αλλαγή μεταβάλλεται. Προσφέρει νέες δυνατότητες να παράξουμε προϊόντα από ξύλο» εξηγεί ο Νίκλας Φον Βάιμαρν, διευθύνων σύμβουλος της εταιρίας.

Ιταλία

Ένα άλλο σημαντικό βήμα για να μειώσουμε την εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα είναι να καταφέρουμε να παράξουμε περισσότερα και καλύτερα βιοδιασπώμενα και κομποστοποιήσιμα βιοπλαστικά. Αυτός ακριβώς είναι ο στόχος αυτής της πειραματικής τεχνολογίας που αναπτύσσεται τώρα και τεστάρεται εδώ στη βόρεια Ιταλία.

Η μυστική συνταγή περιλαμβάνει άμυλο καλαμποκιού, κυτταρίνη και φυτικά έλαια ως πρώτες ύλες. Μια σύνθετη αλυσίδα παραγωγής μεταμορφώνει αυτά τα φυσικά υλικά σε βιοπλαστικές ταινίες, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να παράξουμε για παράδειγμα βιοδιασπώμενες σακούλες για τα σούπερ μάρκετ:

«Στο πέρασμα του χρόνου και με τις σωστές συνθήκες, στη βιομηχανική κομποστοποίηση ή στις υπόγειες διαδικασίες διαλογής, τα μόρια αυτών των βιοπλαστικών γίνονται ολοένα και πιο απλά, χάρις στη δράση των μικροοργανισμών. Καθώς περνά ο καιρός, αυτά τα μόρια θα μεταμορφωθούν σε κάτι πιο στοιχειώδες, για παράδειγμά σε οργανικό άνθρακα ή πιο απλά σε λίπασμα» αναφέρει ο Αλεσάντρο Ντελίτσιο, βιομηχανικός χημικός στην Novamont.

Το βιοπλαστικό πρέπει να προσφέρει την ίδια αντοχή και δύναμη, όπως το συνηθισμένο πετροχημικό πλαστικό. Γι' αυτό χρειαζόμαστε τους μηχανικούς ελέγχους. Και όχι μόνο αυτούς: «Πέρα από αυτά τα μηχανικά τεστ, μπορούμε να κάνουμε εδώ επίσης ποιοτικούς ελέγχους. Μπορούμε για παράδειγμα να μετρήσουμε το ρυθμό τριβής ή τις ιδιότητες που συνδέονται με την διαπερατότητα των βιοϋλικών ή τις οπτικές τους ιδιότητες» συμπληρώνει ο Ντελίτσιο.

Αυτά τα τεστ είναι μέρος ενός ευρωπαϊκού ερευνητικού πρότζεκτ που στοχεύει να σκεφτούμε εξαρχής όλη την αλυσίδα αξίας του πλαστικού για να δημιουργήσουμε νέα επιχειρηματικά μοντέλα και να προστατέψουμε πιο αποτελεσματικά το περιβάλλον.

«Δεν θέλουμε απλά να αλλάξουμε το ένα προϊόν με κάποιο άλλο. Δεν είναι αυτό το ενδιαφέρον μας. Θέλουμε να αναπτύξουμε ένα σύστημα όπου θα μπορούμε να αξιοποιήσουμε καλύτερα τους πόρους του πλανήτη. Να καταναλώνουμε λιγότερο από αυτούς τους πόρους και να τους αναδιανέμουμε με ένα πιο δίκαιο και αποτελεσματικό τρόπο» υπογραμμίζει ο Λουίτζι Καπίτζι, επικεφαλής έρευνας και ανάπτυξης της Novamont.

Βέλγιο

Οι ερευνητές συναντιούνται αρκετά συχνά για να συζητούν για τις νέες καινοτομίες που χρησιμοποιούν βιοπλαστικά. Η Ευρώπη παράγει κάθε χρόνο περίπου 25 εκατομμύρια τόνους πλαστικών αποβλήτων. Μόνο το 1/3 από αυτά ανακυκλώνεται. Το υπόλοιπο αποτεφρώνεται ή καταλήγει σε χώρους υγειονομικής ταφής. Χρειάζονται λοιπόν επείγουσες λύσεις.

Όπως για παράδειγμα τα βιοπλαστικά που χρησιμοποιούνται ήδη για να απομονώσουν το εσωτερικό αυτών των συσκευασιών απορρυπαντικών.

«Ξεκινάμε με έναν ορισμένο τύπο προϊόντων, χρησιμοποιώντας αυτό το βιοπλαστικό. Απλά δείχνουμε στους καταναλωτές μας ότι είναι καλύτερο για αυτούς και για το περιβάλλον. Σε κάποιο χρονικό διάστημα, όταν παρατηρήσουμε ότι έχουν αποδεχτεί αυτούς τους τύπους πλαστικών, αυτό το είδος συσκευασίας των προϊόντων θα το επεκτείνουμε και στα υπόλοιπα προϊόντα μας» επισημαίνει η Άντρια Μπόζιτς, επικεφαλής του κέντρου επιμόρφωσης και πληροφόρησης της Saponia.

Οι ερευνητές ελπίζουν ότι η εργασία τους θα συμβάλλει στον ευρωπαϊκό στόχο που έχει να κάνει με τον μετασχηματισμό 10 εκατομμυρίων τόνων ανακυκλωμένου πλαστικού σε νέα προϊόντα μέχρι το 2025. Πέρα όμως από την έρευνα και την καινοτομία, η εκπαίδευση και η ενημέρωση των καταναλωτών έχει κομβικό ρόλο.

«Υπάρχουν χώρες στην Βόρεια Ευρώπη, όπου το σύστημα διαχείρισης των πλαστικών αποβλήτων εφαρμόζεται εξαιρετικά και είναι καλά αναπτυγμένο. Αλλά σε άλλες χώρες, αυτή η διαχείριση ούτε καν υπάρχει. Και πολλοί πολίτες δεν ξέρουν ποιες είναι οι συνέπειες αυτής της κακής διαχείρισης όταν τα πλαστικά αυτά καταλήγουν στους ωκεανούς ή μπαίνουν στην τροφική μας αλυσίδα. Μία από τις βασικές μας προκλήσεις είναι να κατανοήσουμε ποιες είναι οι ανάγκες κάθε ευρωπαϊκής χώρας και να μπορέσουμε να βρούμε τις καλύτερες προσαρμοσμένες στην περίπτωσή της λύσεις» τονίζει η Μονσερά Λανέρο, πρότζεκτ μάνατζερ του πρότζεκτ Circ Pack

Για να καταλάβουν αυτές τις ανάγκες, οι ερευνητές έχουν στραφεί στην έννοια της επιστήμης των πολιτών. Με τη βοήθεια των ενώσεων καταναλωτών ερευνούν ποιες είναι οι προσδοκίες της αγοράς αλλά και της κοινωνίας, ώστε να ενισχυθεί η κυκλική οικονομία στον τομέα των πλαστικών.

«Πρέπει να δώσουμε δύναμη στον πολίτη. Γιατί πολλές φορές ο πολίτης δεν καταλαβαίνει ότι η αγοραστική του απόφαση είναι πολύ σημαντική στο να κατευθύνει την αγορά προς πιο βιώσιμες τάσεις. Αλλά πρέπει να ενισχύσουμε και την αγορά ώστε να προσφέρει ένα ευρύ φάσμα επιλογών στους καταναλωτές» τονίζει η Μπελέν Ράμος από τον Ισπανικό Οργανισμό Καταναλωτών.

Νορβηγία

Και τελικά, πώς μπορούμε να μετατρέψουμε όλα αυτά τα δέντρα σε ένα καινοτόμο βιοϋλικό που να προορίζεται για εντελώς διαφορετικούς τομείς, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, οι συγκολλήσεις, ακόμη και τα καλλυντικά; Αυτό προσπαθούν να πετύχουν οι επιστήμονες σ' αυτό το διυλιστήριο στην Νορβηγία.

Ένα εκατομμύριο κυβικά μέτρα νορβηγικών ελάτων μετατρέπονται κάθε χρόνο εδώ σε κυτταρίνη, λιγνίνη, βιοαιθανόλη και ίνες κυτταρίνης. Αυτές μπορούν να γίνουν βιοπροϊόντα, μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται «ινιδισμός».

Το ευρωπαϊκό ερευνητικό πρότζεκτ exilva μελετά τις δυνατότητες ενός από τα προϊόντα που παράγονται και το οποίο είναι χρήσιμο σε διαφορετικές εφαρμογές, που μέχρι σήμερα χρησιμοποιούσαν χημικά ή ουσίες που βασίζονται στο πετρέλαιο.

«Οι ιδιότητες που ψάχνουν μερικοί από τους πελάτες είναι το ελεγχόμενο ιξώδες που προσφέρει. Για παράδειγμα όταν βάφετε μια επιφάνεια, δεν στάζει, ούτε νερώνει η μπογιά όταν την εφαρμόζετε στον τοίχο. Ή μπορείτε να ελέγξετε τη διαδικασία πήξης με κόλλες. Μπορείτε να έχετε ένα πολύ καλό αποτέλεσμα όταν χρησιμοποιήσετε αυτό το προϊόν στα καλλυντικά, στις αντιρυτιδικές κρέμες για παράδειγμα» εξηγεί ο Τζαρλ Γουίκεμπι, χημικός μηχανικός, συντονιστής του πρότζεκτ Exilva-Borregaard.

Οι εργαστηριακές έρευνες συμβάλλουν στην βελτίωση και στην εξονυχιστική μελέτη των ιδιοτήτων του προϊόντος και στην ενσωμάτωσή του σε διάφορες βιομηχανικές εφαρμογές. Οι επιστήμονες αναπτύσσουν εδώ ένα προϊόν που είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό και έχει μεγάλη αντοχή σε ακραία περιβάλλοντα. Και όχι μόνο.

«Κοιτάμε σε επίπεδο μορίων ή ειδικών συνόλων. Ίσως ξέρετε ότι έχουμε δύο διαφορετικές ποιότητες, ή μία είναι πιο διάτρητη από την άλλη. Και αρχίζουμε να κοιτάμε κυρίως στις ιδιότητες των ταινιών. Με το συγκεκριμένο προϊόν μπορούμε να έχουμε ταινίες που έχουν πολύ καλές ιδιότητες φραγής, φραγής του οξυγόνου. Αυτό δίνει δύναμη στα προϊόντα» αναφέρει η Κριστίν Γουίλ Σάντμπαϊ, χημικός στην Borregaard.

Το συγκεκριμένο προϊόν είναι ένα από τα 700 που αναπτύσσονται εδώ, που βασίζονται σε φυσικές πρώτες ύλες. Η τάση για αντίστοιχα προϊόντα αναμένεται να αυξηθεί τα επόμενα χρόνια.

«Το προϊόν μας βοηθά λίγο. Χρειαζόμαστε λοιπόν μια μικρή νέα φόρμουλα για να αλλάξουμε εντελώς ένα προϊόν, που γινόταν πριν από πετρέλαιο να γίνεται τώρα από νερό. Δεν έχει λοιπόν τόσο να κάνει με το κόστος. Η ευαισθητοποίηση των καταναλωτών και η γενικότερη συνειδητοποίηση του τι συμβαίνει από τον κόσμο θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη βιωσιμότητα και πιο πράσινα προϊόντα. Και αυτό παρακινεί πραγματικά τις εταιρίες να ξοδέψουν πόρους για τη δημιουργία νέων, καλύτερων προϊόντων» τονίζει ο Παλ Ρόμπεργκ, αντιπρόεδρος της Borregaard.

Τέτοια προϊόντα αναμένεται να βγαίνουν πολύ σταθερά στην αγορά, καθώς η Ε.Ε. σχεδιάζει να επενδύσει πάνω από 10 δις ευρώ στην έρευνα για την βιοοικονομία μέχρι το 2027.