Οι δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη στον τομέα της άμυνας στην ΕΕ αυξήθηκαν κατά 90% τα τελευταία πέντε χρόνια. Οι ειδικοί συνδέουν την αύξηση αυτή με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Οι δαπάνες έρευνας και ανάπτυξης (Ε&Α) για την άμυνα στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν υπερδιπλασιαστεί τα τελευταία πέντε χρόνια. Αυξήθηκαν από 9 δισ. ευρώ το 2020 σε αναμενόμενα 17 δισ. ευρώ το 2025, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας.
Τα στοιχεία της Eurostat παρουσιάζουν χαμηλότερα δεδομένα λόγω διαφορετικών μεθοδολογιών, αλλά εξακολουθούν να δείχνουν αύξηση άνω του 25 % μεταξύ 2018 και 2023, την τελευταία διαθέσιμη περίοδο.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία υπήρξε βασική κινητήρια δύναμη πίσω από αυτή την αύξηση, λένε οι ειδικοί.
Ποιες χώρες, λοιπόν, δαπανούν τα περισσότερα για αμυντική Ε&Α στην Ευρώπη; Και πώς έχουν μεταβληθεί οι δαπάνες για αμυντική Ε&Α στην ΕΕ τις τελευταίες δύο δεκαετίες;
Σύμφωνα με τα στοιχεία της EDA, τα οποία μοιράστηκε με το Euronews Next, οι αμυντικές δαπάνες Ε&Α στην ΕΕ ήταν 7,9 δισ. ευρώ το 2005 με σταθερές τιμές 2024, οι οποίες αντικατοπτρίζουν την αξία των δαπανών του 2005 προσαρμοσμένες στα επίπεδα τιμών του 2024.
Αυξήθηκαν σημαντικά το 2024, φθάνοντας τα 13,2 δισ. ευρώ, και αναμένεται να αυξηθούν στα 17 δισ. ευρώ το 2025 σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του EDA.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ο κινητήριος παράγοντας
«Η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ήταν ο κύριος κινητήριος παράγοντας πίσω από την αύξηση των αμυντικών δαπανών και, κατά συνέπεια, των δαπανών για έρευνα και ανάπτυξη (Ε&Α), σε όλη την Ευρώπη», δήλωσε στο Euronews Next ο Κάλε Χέκανσον, ερευνητής στη Σουηδική Υπηρεσία Αμυντικών Ερευνών.
«Αν και οι αμυντικές επενδύσεις στην Ευρώπη είχαν ήδη αυξηθεί την τελευταία δεκαετία, ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτέλεσε σημαντικό σημείο καμπής», συμπλήρωσε. Πρόσθεσε ότι ο νέος στόχος του ΝΑΤΟ για 3,5% του ΑΕΠ για τις αμυντικές δαπάνες θα συμβάλει περαιτέρω στην αύξηση των επενδύσεων στην έρευνα και την ανάπτυξη στον τομέα. Η EDA αρνήθηκε να παράσχει στοιχεία σε επίπεδο χώρας, κάτι που, όπως είπε, έγινε για λόγους ταξινόμησης.
Η Eurostat δημοσιεύει στοιχεία σε επίπεδο χώρας, αλλά τα στοιχεία της είναι πολύ χαμηλότερα από εκείνα της EDA. Ωστόσο, αυτά βασίζονται σε στοιχεία του 2023. Η Eurostat ανέφερε 4,07 δισ. ευρώ το 2023, ενώ η EDA ανέφερε το ποσό στα 11 δισ. ευρώ.
Τα στοιχεία της Eurostat εξακολουθούν να δείχνουν τις μεγαλύτερες δαπάνες.
Η Γαλλία και η Γερμανία αντιπροσωπεύουν τα τρία τέταρτα των δαπανών της ΕΕ
Η Γαλλία έχει τις υψηλότερες δαπάνες για Ε&Α στον τομέα της άμυνας στην ΕΕ. Το 2023, επένδυσε 1,6 δισ. ευρώ σε έρευνα και ανάπτυξη για την αμυντική της βιομηχανία.
Η Γερμανία ακολουθεί από κοντά με 1,4 δισ. ευρώ. Μαζί, οι δύο χώρες δαπάνησαν λίγο πάνω από 3 δισ. ευρώ (3,014 δισ. ευρώ). Η Γαλλία και η Γερμανία αντιπροσωπεύουν μαζί σχεδόν τα τρία τέταρτα των δαπανών της ΕΕ για Ε&Α στον τομέα της άμυνας (74%).
Η Ισπανία κατατάσσεται στην τρίτη θέση με 378 εκατ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 9,3% του συνόλου της ΕΕ. Ωστόσο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ είναι δυσαρεστημένος με την Ισπανία. "Είναι η μόνη χώρα που δεν αύξησε τον αριθμό της στο 5%...", δήλωσε τον Οκτώβριο του 2025.
"Ίσως θα έπρεπε να τους πετάξετε έξω από το ΝΑΤΟ, ειλικρινά", είπε σε άλλη ομιλία του.
Ο Τραμπ έχει επανειλημμένα παροτρύνει τα μέλη του ΝΑΤΟ να αυξήσουν τις δικές τους αμυντικές δαπάνες. Η Ισπανία ήταν η μόνη από τις 32 χώρες μέλη που δεν δεσμεύτηκε να αυξήσει τις στρατιωτικές δαπάνες στο 5% του ΑΕΠ.
Η Ολλανδία και η Σουηδία μαζί γύρω στο 9%
Η Ολλανδία και η Σουηδία συμπληρώνουν την πρώτη πεντάδα. Η Ολλανδία δαπάνησε 200 εκατ. ευρώ για έρευνα και ανάπτυξη στον τομέα της άμυνας, με τη Σουηδία να βρίσκεται λίγο πιο πίσω με 176 εκατ. ευρώ. Μαζί, αντιπροσώπευαν το 9,2% του συνόλου της ΕΕ το 2023.
Η Ιταλία, μία από τις "τέσσερις μεγάλες" οικονομίες της ΕΕ, δεν βρίσκεται στην πρώτη πεντάδα. Κατατάσσεται στην έβδομη θέση με δαπάνες ύψους 73 εκατ. ευρώ, πίσω από τη Νορβηγία με 136 εκατ. ευρώ.
Έξι χώρες της ΕΕ ανέφεραν μηδενικές δαπάνες για Ε&Α στον τομέα της άμυνας, ενώ άλλες έξι χώρες δαπάνησαν λιγότερα από 10 εκατ. ευρώ.
Διαφορετικές προτεραιότητες των κυβερνήσεων
Ο Rafael Loss, επιστημονικός συνεργάτης πολιτικής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR) σημείωσε ότι ενώ η Γαλλία και η Γερμανία μαζί το 2023 αντιστοιχούν στο 43% των αμυντικών δαπανών της ΕΕ, οι δύο τους αντιπροσωπεύουν το 75% των δαπανών της ΕΕ για αμυντική Ε&Α.
"Σε μεγάλο βαθμό, αυτό αντανακλά τις διαφορετικές προτεραιότητες των κυβερνήσεων για το πώς ξοδεύουν τα αμυντικά ευρώ τους. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΝΑΤΟ, για παράδειγμα, η Ιταλία και η Ισπανία δαπανούν μεγαλύτερο ποσοστό των αμυντικών τους ευρώ για το προσωπικό από οποιονδήποτε άλλο σύμμαχο", δήλωσε στο Euronews Next.
Ο Loss τόνισε ότι, δεδομένου ότι η αμυντική Ε&Α επωφελείται από το οικοσύστημα της πολιτικής καινοτομίας και αντίστροφα, η Γερμανία και η Γαλλία, με τα μεγάλα συστήματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και τη δημόσια χρηματοδότηση που πηγαίνει σε αυτά, είναι σε καλή θέση να διατηρήσουν σχετικά καλά λειτουργικούς, ποικίλους και καινοτόμους τομείς αμυντικής Ε&Α.
Ο Håkansson επεσήμανε ότι μεγάλο μέρος της πιο προηγμένης αμυντικής βιομηχανίας της Ευρώπης είναι συγκεντρωμένο σε έξι χώρες: Γαλλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, Ισπανία και Σουηδία.
"Κατά συνέπεια, οι δραστηριότητες με τη μεγαλύτερη ένταση Ε&Α προέρχονται συχνά από αυτά τα κράτη", δήλωσε.
Σύμφωνα με την ταξινόμηση της EDA, το 2024, οι συνολικές αμυντικές δαπάνες των 27 κρατών μελών της ΕΕ θα φτάσουν τα 343 δισ. ευρώ, δηλαδή θα αυξηθούν κατά 19% σε σχέση με το 2023, με αποτέλεσμα οι αμυντικές δαπάνες να φτάσουν το 1,9% του ΑΕΠ.
Το 2023, οι αμυντικές δαπάνες της γενικής κυβέρνησης των χωρών της ΕΕ ανήλθαν σε 227 δισ. ευρώ, ή 1,3% του ΑΕΠ, σύμφωνα με τη Eurostat.
Σύμφωνα με την έκθεση της EDA "Defense Data 2024-2025", η ανοδική τάση "αναδεικνύει την εστίαση των κρατών μελών στην ενίσχυση των στρατιωτικών δυνατοτήτων ως απάντηση στο εξελισσόμενο περιβάλλον ασφαλείας.
Η EDA επισημαίνει ότι η αύξηση των αμυντικών δαπανών, σε συνδυασμό με το ακόμη περιορισμένο μερίδιο των συνεργατικών έργων μεταξύ των κρατών μελών, δημιουργεί "μια μοναδική ευκαιρία για την πλήρη αξιοποίηση των ευκαιριών συνεργασίας, την αξιοποίηση των δυνατοτήτων χρηματοδότησης της ΕΕ και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των δαπανών και της διαλειτουργικότητας των οπλικών συστημάτων μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών".