Η χρήση AI από εκπαιδευτικούς ποικίλλει στην Ευρώπη, με κάποιες χώρες πιο επιφυλακτικές. Οι περισσότεροι τη χρησιμοποιούν για προετοιμασία. Ειδικοί αναμένουν άνοδο αλλά ζητούν υπεύθυνη χρήση.
Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) γίνεται μέρος της καθημερινότητας. Τα εργαλεία και οι δυνατότητες που προσφέρουν οι μεγάλες εταιρείες ΤΝ έχουν αυξηθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια. Η εκπαίδευση δεν αποτελεί εξαίρεση. Αρχές, εκπαιδευτικοί και ερευνητές αποκαλύπτουν πώς οι μαθητές χρησιμοποιούν εργαλεία όπως το ChatGPT για να ολοκληρώνουν εργασίες, ακόμη και εκθέσεις. Την ίδια στιγμή, η ΤΝ προσφέρει πολύτιμη υποστήριξη και στους εκπαιδευτικούς.
Πόσο εκτεταμένα χρησιμοποιούν οι εκπαιδευτικοί την ΤΝ σε όλη την Ευρώπη; Ποιες χώρες βρίσκονται μπροστά; Και σε τι βασίζονται περισσότερο οι εκπαιδευτικοί όταν πρόκειται για την ΤΝ;
Σύμφωνα με την Έρευνα Διεθνούς Διδασκαλίας και Μάθησης (TALIS) του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), η χρήση της ΤΝ από τους εκπαιδευτικούς διαφέρει σημαντικά στην Ευρώπη το 2024.
Σε 32 χώρες, το ποσοστό των εκπαιδευτικών της κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που χρησιμοποιούν ΤΝ κυμαίνεται από 14% στη Γαλλία έως 52% στην Αλβανία το 2024. Ο μέσος όρος είναι 32% στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ-22), ενώ ανέρχεται σε 36% στον ΟΟΣΑ (27 χώρες).
Στην έρευνα, η χρήση της ΤΝ περιλαμβάνει την πρόβλεψη, την υποβολή προτάσεων για αποφάσεις ή τη δημιουργία κειμένου. Καλύπτει τη χρήση της ΤΝ στη διδασκαλία ή για τη διευκόλυνση της μάθησης των μαθητών κατά τους 12 μήνες πριν από την έρευνα.
Δεν προκύπτουν σαφή ισχυρά περιφερειακά μοτίβα, αν και γενικά οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης τείνουν να εμφανίζουν χαμηλότερη χρήση της ΤΝ από τους εκπαιδευτικούς σε σύγκριση με τα Δυτικά Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη.
Πέρα από την Αλβανία, το ποσοστό των εκπαιδευτικών που χρησιμοποίησαν ΤΝ τουλάχιστον μία φορά έφτασε δύο στους πέντε ή περισσότερο σε οκτώ χώρες/οικονομίες. Τα ποσοστά τους ήταν: Μάλτα (46), Τσεχία (46), Ρουμανία (46), Πολωνία (45), Κόσοβο (43), Βόρεια Μακεδονία (42), Νορβηγία (40) και η Φλαμανδική περιφέρεια του Βελγίου (40).
Οι χώρες με τη μικρότερη χρήση ΤΝ στα σχολεία ήταν η Βουλγαρία (22), η Ουγγαρία (23), η γαλλόφωνη περιφέρεια του Βελγίου (23), η Τουρκία (24), η Ιταλία (25), η Φινλανδία (27), το Μαυροβούνιο (28) και η Σλοβακία (29).
Γιατί η χρήση της ΤΝ διαφέρει τόσο πολύ;
Ένας εκπρόσωπος της UNESCO σημείωσε ότι οι κυβερνήσεις έχουν υιοθετήσει διαφορετικές πολιτικές θέσεις για την ΤΝ στην εκπαίδευση, κάτι που μπορεί να επηρεάζει την ενημέρωση και τη χρήση της ΤΝ από τους εκπαιδευτικούς στην Ευρώπη.
«Ορισμένες χώρες ήταν πιο δραστήριες στην προώθηση εθνικών στρατηγικών για την ΤΝ, οι οποίες περιλαμβάνουν τον εκπαιδευτικό τομέα, ενώ άλλες έχουν υιοθετήσει επιφυλακτική στάση απέναντι στην ΤΝ και τη χρήση γενετικών εργαλείων ΤΝ στις τάξεις, θέτοντας αυστηρότερους κανόνες ανάλογα με την ηλικία των μαθητών», ανέφερε ο εκπρόσωπος στο Euronews Next.
Ruochen Li, senior project manager at OECD, σημείωσε ότι «η υποδομή, οι τεχνολογικοί περιορισμοί όπως τα firewalls, οι κοινωνικές στάσεις απέναντι στη χρήση της τεχνολογίας στα σχολεία και οι πολιτικές που μπορεί να ενθαρρύνουν ή να αποθαρρύνουν τους εκπαιδευτικούς από το να χρησιμοποιούν ΤΝ» θα μπορούσαν να εξηγήσουν τις διαφορές μεταξύ των χωρών.
«Βλέπουμε ισχυρή συσχέτιση σε επίπεδο χώρας ανάμεσα στην ποσότητα της επιμόρφωσης για τη χρήση της ΤΝ και στη χρήση της ΤΝ», είπε στο Euronews Next.
Οι Ben Hertz και Antoine Bilgin, υπεύθυνοι παιδαγωγικού σχεδιασμού και έρευνας στο European Schoolnet, επισήμαναν ότι οι μεγάλες διαφορές στη χρήση της ΤΝ αντανακλούν το πολιτικό περιβάλλον και την εκπαιδευτική κουλτούρα κάθε χώρας, με ορισμένες να υιοθετούν πιο προληπτική εθνική στάση.
«Η πρόσβαση σε πρακτική υποστήριξη, όπως επιμόρφωση και υποδομές, είναι επίσης κρίσιμος επιταχυντής. Τα δεδομένα της TALIS επιβεβαιώνουν ότι σε συστήματα με υψηλότερη χρήση ΤΝ, οι εκπαιδευτικοί είναι πιθανότερο να έχουν λάβει επαγγελματική επιμόρφωση στο θέμα», είπαν οι Hertz και Bilgin στο Euronews Next.
Για παράδειγμα, η Γαλλία ξεκίνησε φέτος την πανεθνική επιμόρφωση στην ΤΝ στα δημόσια σχολεία, κάτι που συνέβη αφού είχαν συλλεχθεί τα δεδομένα της TALIS.
«Η επιφυλακτικότητα, οι ασαφείς κανόνες και οι περιορισμένες υποδομές είναι πιθανότατα παράγοντες που εξηγούν την πιο αργή υιοθέτηση, ιδίως σε έναν νέο και αμφιλεγόμενο τομέα όπως η ΤΝ», πρόσθεσαν.
Πιθανοί λόγοι για αυτό το χάσμα είναι η ύπαρξη και η ποιότητα της επιμόρφωσης, ο φόρτος εργασίας, η έλλειψη εκπαιδευτικών, το προσωπικό κίνητρο και η περιέργεια, σύμφωνα με τη Martina Di Ridolfo, συντονίστρια πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Συνδικαλιστική Επιτροπή Εκπαίδευσης (ETUCE).
Σε τι χρησιμοποιούν οι εκπαιδευτικοί την ΤΝ;
Μεταξύ των εκπαιδευτικών που χρησιμοποίησαν ΤΝ, κατά μέσο όρο στην ΕΕ-22, σχεδόν τα δύο τρίτα (65%) δηλώνουν ότι τη χρησιμοποιούν για να ενημερώνονται αποδοτικά και να συνοψίζουν ένα θέμα, και το 64% χρησιμοποιεί την ΤΝ για να δημιουργεί σχέδια μαθήματος ή δραστηριότητες. Τα δύο υψηλότερα ποσοστά δείχνουν ότι η ΤΝ χρησιμοποιείται κυρίως για την προετοιμασία των ίδιων των εκπαιδευτικών.
Άλλοι σκοποί και τα ποσοστά τους είναι:
- Να βοηθούν τους μαθητές να εξασκηθούν σε νέες δεξιότητες σε καταστάσεις της πραγματικής ζωής (49)
- Στήριξη μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (40)
- Αυτόματη προσαρμογή της δυσκολίας του διδακτικού υλικού σύμφωνα με τις μαθησιακές ανάγκες των μαθητών (39)
- Δημιουργία κειμένου για ανατροφοδότηση προς μαθητές ή επικοινωνία με γονείς/κηδεμόνες (31)
- Ανασκόπηση δεδομένων σχετικά με τη συμμετοχή ή την επίδοση των μαθητών (29)
- Αξιολόγηση ή βαθμολόγηση εργασιών των μαθητών (26)
Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι οι άμεσες χρήσεις μέσα στην τάξη ή προς τους μαθητές είναι λιγότερο συχνές. Οι εκπαιδευτικοί βασίζονται κυρίως στην ΤΝ για τη δική τους προετοιμασία, ενώ οι εργασίες αξιολόγησης είναι οι λιγότερο χρησιμοποιούμενες. Οι Hertz και Bilgin εκτίμησαν ότι πολλοί εκπαιδευτικοί είναι πιθανό να χρησιμοποιούν την ΤΝ κυρίως «στο παρασκήνιο» τώρα και στο άμεσο μέλλον.
Ο Ruochen Li του ΟΟΣΑ ανέφερε ότι η ΤΝ μπορεί να υποστηρίξει τους εκπαιδευτικούς σε διοικητικές εργασίες, και αυτό θα μπορούσε να απελευθερώσει χρόνο και ενέργεια για άλλα καθήκοντα που σχετίζονται πιο άμεσα με τη διδασκαλία.
Τι ακολουθεί για την ΤΝ στα σχολεία;
Οι ειδικοί συμφωνούν ότι η χρήση της ΤΝ στην εκπαίδευση αυξάνεται σταθερά και θα συνεχίσει να επεκτείνεται. Παράλληλα, επισημαίνουν ότι η υπεύθυνη χρήση, οι σαφείς κατευθυντήριες γραμμές και η επίγνωση πιθανών μειονεκτημάτων πρέπει να συνοδεύουν αυτήν την πρόοδο.
Οι Hertz και Bilgin του European Schoolnet σημείωσαν ότι με τον καιρό τα συστήματα ΤΝ πιθανόν να αλληλεπιδρούν όλο και πιο άμεσα με τους μαθητές, για παράδειγμα προτείνοντας εξατομικευμένες δραστηριότητες ή παρέχοντας ανατροφοδότηση σε πραγματικό χρόνο.
«Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να παραμείνουν ο βασικός ενδιάμεσος μεταξύ μαθητή και τεχνολογίας, ώστε να διατηρείται ο ρόλος τους στη λήψη αποφάσεων, η ηθική εποπτεία και η φροντίδα», είπαν.
Η UNESCO υπογραμμίζει τον κεντρικό ρόλο των εκπαιδευτικών καθώς διευρύνεται η χρήση της ΤΝ στην εκπαίδευση.
«Τα εργαλεία ΤΝ πρέπει να συμπληρώνουν, όχι να αντικαθιστούν, τους εκπαιδευτικούς, και η χρήση τους οφείλει να ευθυγραμμίζεται με τα ηθικά πρότυπα και τους εκπαιδευτικούς στόχους, διασφαλίζοντας την αυτονομία και την ιδιωτικότητα εκπαιδευτικών και μαθητών», είπε ο εκπρόσωπος της UNESCO.
Αναμένοντας αύξηση της χρήσης ΤΝ τόσο από εκπαιδευτικούς όσο και από μαθητές, ιδίως με τα γενετικά εργαλεία, η Di Ridolfo ανέδειξε μια ακόμη ανησυχία: «Δεδομένης της σοβαρής έλλειψης εκπαιδευτικών που αντιμετωπίζουμε στην Ευρώπη, βλέπουμε υπαρκτούς κινδύνους υποβάθμισης προσόντων και αποδυνάμωσης δεξιοτήτων του επαγγέλματος», είπε στο Euronews Next.
Επισήμανε επίσης έναν περιορισμό στην έρευνα του ΟΟΣΑ: Τα δεδομένα δεν λένε τίποτα για τη συχνότητα της χρήσης. Δεν αποσαφηνίζουν αν οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποίησαν την ΤΝ τακτικά ή απλώς τη δοκίμασαν λίγες φορές.