Αυτήν την εβδομάδα το Real Economy ταξιδεύει στην Κροατία. Μόλις δέκα μήνες μετά την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εξετάζει αν η διεύρυνση πράγματι βοηθά στην πραγματοποίηση του ονείρου της ευημερίας.
Το 1957 το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία και η Δυτική Γερμανία δημιούργησαν την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα.
Το 1973 προστέθηκαν η Δανία, η Ιρλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Το 1979 είχαμε τις πρώτες εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με την Ελλάδα να προστίθεται το 1981.
Το 1985 υπεγράφη η Συνθήκη Σέγκεν αλλά αποχώρησε η Γροιλανδία από την Κοινότητα.
Την επόμενη χρονιά προστέθηκαν στην τότε ΕΟΚ η Ισπανία και η Πορτογαλία.
Μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, μπήκε στο κλαμπ και η Ανατολική Γερμανία ως μέρος της ενωμένης Γερμανίας.
Μετά ακολούθησαν η Αυστρία, η Σουηδία, η Φινλανδία.
Η μεγαλύτερη διεύρυνση έγινε το 2010 με 10 νέα κράτη μέλη, ανάμεσά τους και η Κύπρος.
Ακολούθησαν το 2007 η Ρουμανία και η Βουλγαρία.
Το 2013 η Κροατία έγινε το 28ο κράτος – μέλος της ΕΕ. Αρκετές άλλες χώρες είναι υποψήφιες για να ενταχθούν.
Η Κροατία είναι ένα βρέφος ηλικίας μόλις 10 μηνών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Βρίσκεται στο 5ο έτος της ύφεσης. Η ανεργία αυξάνεται. Ο πληθωρισμός μειώνεται λόγω της αδύναμης εγχώριας ζήτησης. Τόσο ο δημόσιος όσο και ο ιδιωτικός τομέας χαλαρώνουν. Έτσι, σαν συνολική εικόνα, δεν είναι ορατά άμεσα οικονομικά οφέλη.
Ωστόσο η χώρα θεωρεί την ένταξή της ως τον τρόπο για να ξεπεράσει τους πολέμους της δεκαετίας του ’90 και να οδηγηθεί στην οικονομική ανάπτυξη.
Η Κροατία μπήκε πέρυσι στην ΕΕ. Αλλά ο οικονομικός Γολγοθάς δυσκολεύει τους Κροάτες να αντιληφθούν τα οφέλη αυτής της ένταξης. Ειδικά ο ιδιωτικός τομέας της Κροατίας είχε πολλές δυσκολίες προσαρμογής στο νέο περιβάλλον.
“Είναι πολύ δραστήριοι αλλά αντιμετωπίζουν τον παραγκωνισμό από τις κρατικές επιχειρήσεις, αντιμετωπίζουν επίσης πολλή γραφειοκρατία, μια γενικόλογη υποστήριξη της καινοτομίας στον ιδιωτικό τομέα, έτσι ώστε να υπάρχουν τελικά πολλά μειονεκτήματα στο σύνολο της οικονομίας. Νομίζω ότι υπάρχουν πράγματα που μπορούν να γίνουν για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, που είναι ένας άλλος τρόπος να να πεις ότι πρέπει να γίνουν ενέργειες για την ανάπτυξη και την βελτίωση του ιδιωτικού τομέα”, εξηγεί ο Χίνγκιο Χαμ της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Η Κροατία εστιάζει τώρα στην προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων. Η εικόνα της χώρας είναι ένα εφαλτήριο για να αντληθούν χρήματα, όχι μόνο από τον τομέα του τουρισμού αλλά και από αλλού. Ο Νταμίρ Νόβισιτς εξηγεί: “Τους τελευταίους 6 με 9 μήνες, με την είσοδο της Κροατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, γίναμε μάρτυρες της απόφασης πολλών ευρωπαϊκών εταιρειών, κυρίως από τις γειτονικές μας χώρες, να κάνουν νέες επενδύσεις στην Κροατία. Αυτό που ακόμα πρέπει να κάνουμε, κάτι που θέλει πολύ χρόνο, είναι μεταρρυθμίσεις στον δημόσιο τομέα έτσι ώστε να γίνει το φορολογικό μας περιβάλλον πιο προβλέψιμο σε βάθος χρόνου”.
Με την είσοδό της στην ΕΕ, η Κροατία επταπλασίασε την πρόσβασή της στα ευρωπαϊκά ταμεία. Μπορεί να λαμβάνει δυνητικά 1,5 δισ. ευρώ τον χρόνο, ποσό ισοδύναμο με περισσότερες από δύο μονάδες του ΑΕΠ μέχρι το 2020.Αλλά η πρόκληση για την κυβέρνηση του Ζάγκρεμπ είναι ότι, για να εξασφαλίσει αυτά τα κονδύλια, θα πρέπει να διαθέσει 1% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος για τη συγχρηματοδότηση των έργων.
Η ανταγωνιστικότητα και η επιδίωξη της οικονομικής ανάπτυξης είναι, συνεπώς, οι κύριες προκλήσεις για την οικονομία. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις υποστηρίζουν ότι έχουν συμβάλει και αυτές από την πλευρά τους για να βοηθήσουν την ανάκαμψη. Ο Μπιρίς Φεις τονίζει: “Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 5 ετών της κρίσης, τα συνδικάτα αποδέχτηκαν την μεγάλη ευελιξία. Αν συγκρίνουμε τα δεδομένα από το 2005 και το 2013, η γενική παραγωγικότητα στην κροατική οικονομία αυξήθηκε κατά 30%. Ωστόσο, τα τελευταία 3 χρόνια, το κόστος εργασίας αυξήθηκε στην Κροατία μόνο 5%, όπως και στην Ιταλία”.
Η Κροατία είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα, μαζί με την Ελλάδα, που η οικονομία της συρρικνώνεται σταθερά από το 2008. Επιπλέον ύφεση αναμένεται φέτος με οριακή ανάπτυξη να αναμένεται το 2015.
Στο Real Economy μίλησε ο Μπορις Βόισιτς, διοικητής της Τράπεζας της Κροατίας που ηγήθηκε των διαπραγματεύσεων ένταξης στην ΕΕ όταν αυτές αφορούσαν οικονομικά και δημοσιονομικά ζητήματα. Η πρώτη ερώτηση αφορούσε τις οικονομικές προσδοκίες μετά από 10 μήνες συμμετοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
“Είναι πολύ νωρίς για να δούμε τις πραγματικές επιπτώσεις της εισόδου στην ΕΕ, μόλις 10 μήνες μετά. Επίσης, η είσοδος της Κροατίας δεν έγινε σε τόσο ευνοϊκή οικονομική συγκυρία, κατά την διάρκεια της ύφεσης τόσο στην ΕΕ όσο και στην Κροατία. Αντίθετα, στα άλλα κύματα της διεύρυνσης, οι χώρες τότε προσχώρησαν σε περίοδο άνθισης. Επίσης, τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ είναι ένα άλλο σημαντικό ζήτημα για ένα νέο κράτος στην Ένωση ώστε να αρχίσουμε να συνειδητοποιούμε το εγγύς μέλλον.
Η νομισματική πολιτική ήταν σφιχτή πριν από την κρίση, και χαλάρωσε πάρα πολύ κατά τη διάρκειά της. Οι δημοσιονομικές πολιτικές, δυστυχώς, δεν ήταν κυκλικές. Και αυτό είναι το πρόβλημα. Οι χώρες πρέπει να γνωρίζουν ότι αυτό είναι το μάθημα που πρέπει να πάρουμε από αυτήν την κρίση – να χειριστούν τη δημοσιονομική πολιτική σωστά στις καλές εποχές, γιατί αν δεν το κάνουν, δεν θα είναι σε θέση να την χρησιμοποιήσουν στους δύσκολους καιρούς”.
Μια άλλη βαλκανική χώρα περιμένει να ανοίξει τα φτερά της για την συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Σερβια επισήμως ξεκίνησε την διαδικασία των ενταξιακών συνομιλιών στις αρχές της χρονιάς. Αυτά που έχει να κάνει από την άποψη των δομικών μεταρρυθμίσεων είναι πολλά.
Ο δρόμος για την χώρα είναι μακρύς και φοβίζει, αλλά δεν την κάνει να χάσει και την αίσθηση του χιούμορ.
Στο Βελιγράδι παρουσιάζεται μία έκθεση γελοιογραφίας με θέμα “Πώς βλέπει η Σερβία την Ευρώπη και πώς η Ευρώπη την Σερβία;”. Σέρβοι σκιτσογράφοι σχολίασαν τα στερεότυπα, τις προκαταλήψεις, αλλά και τα πραγματικά προβλήματα μιας χώρας που μόλις πριν από 15 χρόνια βομβαρδίστηκε από τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ, κατά τη διάρκεια του πολέμου του Κοσσυφοπεδίου.
Αυτές που ξεκλείδωσαν την έναρξη των διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Σερβίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν οι συμφωνίες των Βρυξελλών τον Απρίλιο του 2013. Το Βελιγράδι εξακολουθεί να μην αναγνωρίζει την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου, αλλά οι σχέσεις με την Πρίστινα, ομαλοποιούνται.
Η διαπραγμάτευση χωρίζεται σε 35 κεφάλαια. Μέχρι σήμερα ολοκληρώθηκε ή βρίσκεται σε εξέλιξη η αρχική φάση προκαταρκτικού ελέγχου για περίπου τα μισά από αυτά και ακολουθεί το αποφασιστικό βήμα που θα εξακριβώσει την αποτελεσματική εφαρμογή των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων.
Ανάμεσα στα κεφάλαια που θεωρούνται πιο ευαίσθητα είναι αυτά που σχετίζονται με την δικαιοσύνη και τα θεμελιώδη δικαιώματα, την ελευθερία, την ασφάλεια και τον οικονομικό έλεγχο. Ωστόσο, μετά ήταν η οικονομική κρίση που χτύπησε την Ευρώπη, υποδείχθηκε στα όργανα της Κοινότητας μια πιο αυστηρή εφαρμογή των κριτηρίων που πρέπει να πληρούνται για την είσοδο στην Ένωση.
Ο Μίκαελ Ντάβενπορτ, επικεφαλής των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Σερβίας τονίζει: “Δίνεται έμφαση σε οικονομικά ζητήματα, σχετικά με την οικονομική διακυβέρνηση, όχι μόνο απαιτώντας την βελτίωσή της αλλά επίσης παρέχοντας υποστήριξη και βοήθεια σε αυτήν την διαδικασία”.
Επομένως, για την Σερβία όπως και για τις υπόλοιπες υποψήφιες προς ένταξη χώρες, αποτελεί μια ακόμα πιο μεγάλη πρόκληση η συμμόρφωση με τα ευρωπαϊκά οικονομικά και δημοσιονομικά κριτήρια.
Πίσω στο Ζάγκρεμπ, ο διοικητής της Τράπεζας της Κροατίας εξηγεί αν στην διάρκεια των διαπραγματεύσεων το μεγαλύτερο βάρος ήταν οι αλλαγές που μερικές φορές απαιτούνται στο εσωτερικό ή οι απαιτήσεις των Βρυξελλών: “Βεβαίως και είχαμε κάποιες παρεξηγήσεις και διαφορές απόψεων με τις Βρυξέλλες, αλλά η περισσότερη δουλειά αφορούσε το εσωτερικό και να εξηγήσουμε γιατί κάτι πρέπει να αλλάξει, γιατί πρέπει να αλλάξει εντός ορισμένων προθεσμιών και στο τέλος γιατί αυτό δεν είναι τόσο επιζήμιο για μια χώρα, όπως θα μπορούσε να φαίνεται αρχικά”.
Σε ερώτηση αν η Κροατία έκανε το σωστό μετακινούμενη προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, απαντά: “Δεν είχαμε στην Κροατία άλλη εναλλακτική από το να συμμετάσχουμε. Είναι ξεκάθαρο αυτό, αν είσαι μια μικρή ανοιχτή χώρα στα σύνορα της μεγάλης Ευρωπαϊκής Ένωσης… Και νομίζω ότι οι άλλες υποψήφιες χώρες έχουν πάνω κάτω την ίδια λογική”.
Υπάρχει κάποιο μειονέκτημα;
“Δεν είναι ότι ξυπνήσαμε την 1η Ιουλίου του 2013 και ότι ξαφνικά η ζωή άρχισε να πηγαίνει πολύ καλύτερα… Όχι! Αν δεις τώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα βρεις 28 διαφορετικές χώρες. Ακόμα και εντός των χωρών της ευρωζώνης, όπως μπορείτε να δείτε, υπάρχουν τόσο τεράστιες διαφορές ανάμεσα στις χώρες που έχουμε μέσα στην ίδια ΕΕ και μέσα στο ίδιο πλαίσιο νομισματικής πολιτικής. Αυτό μας λέει ότι στην πραγματικότητα η ΕΕ αφήνει πολλά πράγματα στην εθνική κυριαρχία και κάθε χώρα πρέπει να αποφασίσει τι θέλει να κάνει και τι θέση θέλει να έχει εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης…”.