ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ δίκη της Χρυσής Αυγής ξεκινάει την ερχόμενη Δευτέρα και αναμένεται να έχει μεγάλη διάρκεια. Μεγάλη, όμως, είναι και η προϊστορία της Ακροδεξιάς στην Ελλάδα, που έχει ως αφετηρία της την περίοδο του Εθνικού Διχασμού.
Έχει ενδιαφέρον με την ευκαιρία να ξεφυλλίσουμε τον φάκελο που φιλοξενεί σε πρόσφατο τεύχος του το περιοδικό «Αρχειοτάξιο» των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) το οποίο συμπλήρωσε το 2014 μια δεκαεξαετία τακτικής κυκλοφορίας. Οδεύοντας από το παρόν προς το παρελθόν, οι συνεργάτες του περιοδικού παρουσιάζουν ποικίλες όψεις του ελληνικού φασισμού και νεοναζισμού.
Όπως τονίζει προεισαγωγικά ο Στρατής Μπουρνάζος, το αφιέρωμα εκκινεί «από μια βαθιά πολιτική αγωνία: γιατί βρίσκει η Χρυσή Αυγή απήχηση στις μέρες μας, τι μπορούμε να κάνουμε για να την κατανοήσουμε καλύτερα προκειμένου να ανακόψουμε την έφοδό της που απειλεί την κοινωνία και τη δημοκρατία μας;»
Η ακροδεξιά συμπεριφορά και η πολιτική της βία θα αρχίσουν από τις οργανώσεις των Επιστράτων του 1916, όπως παρατηρεί η Δέσποινα Παπαδημητρίου στη μελέτη της «Οι Επίστρατοι στα χρόνια του πρώτου πολέμου». Στελεχωμένες από βετεράνους των Βαλκανικών Πολέμων, οι οργανώσεις αυτές θα επιδείξουν ένα εξαιρετικά επιθετικό πνεύμα εναντίον του βενιζελισμού, θα διατρανώσουν την αταλάντευτη προσήλωσή τους στον βασιλιά Κωνσταντίνο και δεν θα διστάσουν να προβούν σε διάφορα έκτροπα. Οι Επίστρατοι δεν θα αναπτύξουν, ωστόσο, ποτέ αυτόνομο πολιτικό λόγο, όπως θα συμβεί με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά μορφώματα της εποχής, παραμένοντας προσκολλημένοι στον θαυμασμό τους για τον βασιλιά.
Συντεταγμένη την εμφάνισή της, η Ακροδεξιά στην Ελλάδα θα την κάνει κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1940 όταν τα μέλη της οργάνωσης Χ του Γεωργίου Γρίβα θα ονομάσουν εαυτούς «εθνικιστές» για να διαφοροποιηθούν από τους μετριοπαθείς «εθνικόφρονες». Όπως σημειώνει ο Κώστας Κατσούδας στο κείμενό του «Εθνικιστές και εθνικόφρονες», η Χ και ο Γρίβας θα προσπαθήσουν με τη σειρά τους να κερδίσουν την εύνοια του θρόνου, πρωτοστατώντας στις επιχειρήσεις της λευκής τρομοκρατίας κατά του ΕΑΜ, αλλά θα φοβίσουν με τις ακρότητές τους το Λαϊκό Κόμμα και δεν θα αποκομίσουν σημαντικά πολιτικά οφέλη.
Περνώντας στη δεκαετία του 1960, οι ακροδεξιοί θα έχουν προλάβει να ενσωματωθούν ποικιλοτρόπως στους μηχανισμούς του κράτους, που μπροστά στον φόβο του κομμουνισμού δεν θα διστάσει να δώσει ασυλία ακόμα και σε πρόσωπα τα οποία συνεργάστηκαν στην Κατοχή με τους Ναζί. Η βία θα αποκορυφωθεί τώρα με τη δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη. Όπως υπογραμμίζει ο Στράτος Δορδανάς στο κείμενό του «Παρακρατικές οργανώσεις και Ακροδεξιά», το καθεστώς της 21ης Απριλίου θα δικαιώσει επισήμως πολλούς από τους αδικαίωτους μέχρι τότε αγώνες των ακροδεξιών και θα βγάλει την εθνικιστική Δεξιά από την περιθωριακή της θέση. Με την επάνοδο της δημοκρατίας το 1974 οι νεοφασίστες θα διακηρύξουν τη λατρεία τους όχι μόνο για το μεταξικό καθεστώς και τους τσολιάδες της Κατοχής, αλλά και για τη χούντα των συνταγματαρχών και τον έκπτωτο βασιλιά.
Πώς, όμως, φτάσαμε μέχρι τη Χρυσή Αυγή; Όπως διαπιστώνει ο Δημήτρης Ψαρράς στην έρευνά του «Ο Κωνσταντίνος Πλεύρης και το Κόμμα της 4ης Αυγούστου», εκείνος που μύησε στις ιδέες του ρατσισμού, του εθνικισμού και του νεοφασισμού τον Γιώργο Καρατζαφέρη και τον Νίκο Μιχαλιολάκο ήταν ο Κωνσταντίνος Πλεύρης ο οποίος από τη δεκαετία του 1960 μέχρι και σήμερα έχει δραστηριοποιηθεί σε πολλαπλά επίπεδα: ιδρύοντας οργανώσεις, διαφωτίζοντας σκόρπιες ακροδεξιές ομάδες ή συγκροτώντας διάφορα συμμαχικά σχήματα.
Ο Πλεύρης μπορεί να αποτελεί την ιδεολογική μήτρα από την οποία ξεπήδησε η Ακροδεξιά των ημερών μας, αλλά το σημείο τομής για την άνδρωση της Χρυσής Αυγής είναι το χρονικό διάστημα ανάμεσα στη νεανική εξέγερση του Δεκεμβρίου 2008 και την επιβολή του πρώτου μνημονίου το 2010-2011. Όπως επισημαίνει ο Τάσος Κωστόπουλος στη μελέτη του «Ο ναζισμός ως εγχείρημα αντιεξέγερσης», η επικράτηση της Χρυσής Αυγής θα ήταν αδύνατη χωρίς την παρέμβασή της, ήδη από το 2009, στη συνοικία του Αγίου Παντελεήμονα και, το κυριότερο, χωρίς τη διαπλοκή της με τα κυκλώματα του οργωμένου εγκλήματος στην περιοχή, την ανοιχτή υποστήριξη του τοπικού αστυνομικού τμήματος και την ανοχή των δικαστικών αρχών απέναντι στις εξόφθαλμα παράνομες τακτικές της.
Το πώς θα πετύχει η Χρυσή Αυγή τη ραγδαία άνοδο των εκλογικών ποσοστών της μεταξύ 2010 και 2014 εξηγεί με διαφωτιστικές λεπτομέρειες ο Παναγιώτης Κουστένης στην έρευνά του «Εκλογές 2014: ο εκλογικός κύκλος της Χρυσής Αυγής», ενώ στη δική της έρευνα υπό τον τίτλο «Η ευρωπαϊκή Ακροδεξιά υπό το πρίσμα των ευρωεκλογών του 2014» η Βασιλική Γεωργιάδου δείχνει το πόσο ανησυχητικές είναι οι αντίστοιχες εξελίξεις στο ευρωπαϊκό τοπίο.
Στο κείμενό της «Μέλανας ζωμός ή μάσκα προσώπου με αβοκάντο;» η Αγγέλικα Ψαρρά διερευνά μιαν άλλη πτυχή της Χρυσής Αυγής: το πώς οι ανδροκρατικές απόψεις της για τα δύο φύλα έχουν μετατραπεί σε όχημα για τη διάδοση και την αποδοχή των νεοναζιστικών ιδεών της. Το αφιέρωμα του «Αρχειοτάξιου» κλείνει με τη μελέτη του Γιάννη Θ. Θανασέκου «Ιστορία, μνήμη και νεοναζισμός», μιλώντας για τον ρόλο που μπορεί να παίξουν τα ιστορικά αρχεία και τα προγράμματα μνήμης στην καταπολέμηση του νεοναζισμού.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ