ΑΝΑΛΥΣΗ: Πώς θα μειωθεί το ενεργειακό κόστος για τους πολίτες της Κύπρου

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Η Κύπρος φιλοδοξεί να αναδειχθεί σε περιφερειακό ενεργειακό κέντρο στην Ανατολική Μεσόγειο, αξιοποιώντας τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην αποκλειστική οικονομική της ζώνη, αλλά και συμμετέχοντας σε μεγάλα διεθνή πρότζεκτ για προμήθειες υγροποιημένου φυσικού αερίου και ηλεκτρικές διασυνδέσεις. 

Παράλληλα όμως πρέπει να αντιμετωπίσει το γεγονός ότι παραμένει υψηλά εξαρτημένη από τα ορυκτά καύσιμα με μικρή σχετικά διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Στο euronews μίλησε ο Πάρις Φωκαΐδης, αναπληρωτής καθηγητής της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστήμιου Φρέντερικ, με εξειδίκευση στα θέματα ενέργειας.

Συμέλα Τουχτίδου, euronews: Θα ήθελα να ξεκινήσω ρωτώντας σας για την υψηλή εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα που βλέπουμε στην Κύπρο, πού οφείλεται και τι επιπτώσεις έχει στην οικονομία της χώρας; 

Πάρις Φωκαΐδης, αν.καθηγητής Πανεπιστημίου Frederick: Η εξάρτηση από ορυκτούς ενεργειακούς πόρους είναι ένα διαχρονικό θέμα, το οποίο ταλανίζει το νησί μας. Διαχρονικά η Κύπρος παρήγαγε ισχύ, ηλεκτρισμό, κυρίως με τη χρήση ορυκτών υδρογονανθράκων. 

Από την ένταξη της Κύπρου και εντεύθεν, από το 2004, έχει ξεκινήσει μια σταδιακή μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Έχουν καθορίσει κάποια ρεαλιστικά χρονοδιαγράμματα προκειμένου να μπορέσει το ενεργειακό μείγμα της Κύπρου να φτάσει ένα αρκετά ικανό και αρκετά καλό ποσοστό σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. 

Εντούτοις στο παρόν στάδιο κρίνεται ότι πρέπει να γίνουν ακόμα περισσότερα βήματα, προκειμένου να έχουμε την πράσινη ενεργειακή μετάβαση. Να πούμε ότι η Κύπρος ως ενέργειακό σύστημα έχει την ιδιαιτερότητα ότι είναι απομονωμένο ενεργειακό σύστημα και αυτό φέρνει κάποιες επιπρόσθετες ιδιαιτερότητες σε σχέση με τον τρόπο με τον οποίο μπορούμε να εισάγουμε νέες τεχνολογίες και να αλλάξουμε γενικότερα τον τρόπο παραγωγής και χρήσης ενέργειας. 

Παράλληλα να πούμε ότι η άλλη ιδιαιτερότητα της Κύπρου είναι ότι είναι ένα σχετικά μικρό ενεργειακό σύστημα, το οποίο δεν επιτρέπει μεγάλες επενδύσεις σε τομείς, όπως την είσοδο του φυσικού αερίου για την οποία παλεύουμε εδώ και δεκαετίες και καλώς εχόντων των πραγμάτων, αναμένεται να επιτευχθεί στα τέλη αυτού του έτους. Άρα οποιαδήποτε ενεργειακή μετάβαση στο νησί συναντά το εμπόδιο του απομονωμένου συστήματος, του μικρού συστήματος και παράλληλα να πούμε ότι τουλάχιστον η αγορά του ηλεκτρισμού για πάρα πολλά χρόνια στην Κύπρο κινήθηκε στη λογική του μονοπωλίου. Είχαμε το μονοπώλιο της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου. Άρα οποιαδήποτε μετάβαση και από αυτό το καθεστώς συναντά ορισμένες δυσκολίες τις οποίες η ενεργειακή κοινότητα του νησιού προσπαθεί να προσπεράσει.

Τα απαιτούμενα άμεσα μέτρα για την πράσινη μετάβαση

Συμέλα Τουχτίδου, euronews: Έχοντας μελετήσει σε βάθος το θέμα, ποιά θεωρείτε ότι είναι τα άμεσα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για να ενισχυθεί η πράσινη μετάβαση στην Κύπρο;

Πάρις Φωκαΐδης, αν.καθηγητής Πανεπιστημίου Frederick: Σίγουρα πρέπει να ενισχυεί η ιδιωτική πρωτοβουλία και πρέπει να δείξει η αγορά μια ευελιξία στο να δεχθεί επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας. Υπάρχουν εγγενείς δυσκολίες τόσο στη μετάβαση σε μια ελεύθερη και ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού, όσο και σε μεγάλες επενδύσεις στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αλλά και στην είσοδο του φυσικού αερίου. Και οι τρεις τομείς είναι τομείς στους οποίους η ιδιωτική πρωτοβουλία, οι ιδιωτικές επενδύσεις μπορούν άμεσα να δώσουν λύσεις. Αρκεί να θεσμοθετηθεί και να υιοθετηθεί το κατάλληλο νομικό πλαίσιο, αλλά και να ληφθούν εκείνες οι πολιτικές αποφάσεις, οι οποίες θα επιτρέψουν την γρηγορότερη ενεργειακή μετάβαση. Θεωρούμε ότι λύσεις υπάρχουν, πρόθεση υπάρχει, είναι θέμα συντονισμού, καλύτερης οργάνωσης, αλλά και γρηγορότερων αποφάσεων. Όλα αυτά προσκρούουν και στο γραφειοκρατικό σύστημα της Κύπρου, το οποίο ενίοτε καθυστερεί τις μεγάλα αναπτυξιακά έργα στον τομέα της ενέργειας. Θα μπορούσαμε να κινηθούμε σε λογικές one stop shop σε πολλές υπηρεσίες, οι οποίες αφορούν και σε πολλές αδειοδοτήσεις, οι οποίες αφορούν ενεργειακά έργα. Αυτή η λογική θα επιτάχυνε σε μεγάλο βαθμό την ενεργειακή μετάβαση και την είσοδο πράσινων μορφών ενέργειας στο ενεργειακό μας μείγμα.

Συμέλα Τουχτίδου, euronews: Πού βλέπετε περισσότερες προοπτικές στην αιολική, στα φωτοβολταϊκά;

Πάρις Φωκαΐδης, αν.καθηγητής Πανεπιστημίου Frederick: Οποιαδήποτε ενεργειακή πολιτική θα πρέπει να συνάδει με την αρχή της διαφοροποίησης, αυτό το οποίο λένε στα αγγλικά diversification, δηλαδή, παρά το γεγονός ότι κάποιες τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών αποδίδουν καλύτερα - και συγκεκριμένα για το περιβάλλον της Κύπρου, αυτή είναι η ηλιακή ενέργεια - αυτό δε σημαίνει ότι θα πρέπει να έχουμε μία μονοσχεδή πολιτική η οποία να κατευθύνεται μόνο σε μια τεχνολογία, σε μια ανανέωσιμη πηγή. Το ενεργειακό πρόγραμμα της Κύπρου το 2002 ξεκίνησε ποντάροντας στην «αιολική» ενέργεια με τα αιολικά πάρκα, τα οποία ήταν οι πρώτες μεγάλες εφαρμογές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οι οποίες υλοποιήθηκαν στην Κύπρο. Δυστυχώς δεν αποδείχθηκαν τόσο κερδοφόρα. 

Υπήρχε μια μετάβαση στην ηλιακή ενέργεια περίπου το 2012- 2013 με την δραματική μείωση της τιμής των φωτοβολταϊκών και έκτοτε κινούμαστε στον αστερισμό των φωτοβολταϊκών, δηλαδή τα πλείστα έργα τα οποία έχουν υλοποιηθεί τα τελευταία χρόνια στο νησί, αφορούσαν μεγάλες εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών. Σίγουρα υπάρχει και το θέμα της διαχείρισης αποβλήτων και της παραγωγής ενέργειας από απόβλητα. Αυτό το οποίο αποκαλούμε τεχνολογία waste energy, η οποία επίσης κερδίζει έδαφος. 

Υπάρχουν κάποιες εφαρμογές, αλλά λόγω του μικρού μεγέθους της κυπριακής οικονομίας και γενικότερα των περιορισμών, οι οποίοι επεισέρχονται λόγω των ιδιαιτεροτήτων στις οποίες έχουμε αναφερθεί του απομονωμένου κέντρου ενεργειακού συστήματος, οι εξελίξεις στον τομέα αυτό δεν είναι τόσο ραγδαίες. Ως κατακλείδα θα λέγαμε ότι η ηλιακή ενέργεια είναι αυτή, η οποία στο παρόν στάδιο κερδίζει έδαφος στην Κύπρο. Τεχνολογίες οι οποίες σχετίζονται γενικότερα με την αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας, οι οποίες θα επικρατήσουν και είναι αυτές οι οποίες αν θέλετε, είναι η λομοκοβίτα της ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια στον τομέα των ανανεώσιμων. 

Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι ως Κύπρος έχουμε ένα παγκόσμιο πρωτείο και αυτό αφορά στον αριθμό ηλιακών συλλεκτών για θερμική ενέργεια, που είναι εγκατεστημένοι στο νησί. Συγκεκριμένα αναλογεί ένα τετραγωνικό μέτρο ανά κάτοικο του νησιού, εγκατεστημένων ηλιακών θερμικών πλαισίων και αυτό αποτελεί παγκόσμια πρωτιά. Είναι μια ένδειξη για το γεγονός ότι η ηλιακή ενέργεια μπορεί να δώσει τις λύσεις στο ενεργειακό σύστημα της Κύπρου. 

Είναι μια απόδειξη ότι η βιομηχανία της Κύπρου μπορεί να κάνει μεγάλα βήματα στον τομέα της πράσινης μετάβασης και είναι ένα γεγονός το οποίο καταδεικνύει ότι με τις σωστές αποφάσεις και το σωστό πλαίσιο οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορούν να καθιερωθούν στο νησί μας.

Συμέλα Τουχτίδου, euronews: Ένα ζητούμενο για πολλά ευρωπαϊκά κράτη είναι πώς θα γίνει η παραγωγή πράσινης ενέργειας, υπόθεση όχι μόνο των μεγάλων εταιρειών, αλλά και τοπικών κοινοτήτων. Έχουν γίνει σχετικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση στην Κύπρο; Πρέπει να γίνουν περισσότερα ;

Πάρις Φωκαΐδης, αν.καθηγητής Πανεπιστημίου Frederick: Παρά το γεγονός ότι υπάρχει ιδιωτική πρωτοβουλια και υπάρχει δεδηλωμένη πρόθεσή αρκετών κοινοτήτων για να ενταχθούν στη λογική των πράσινων κοινοτήτων, δυστυχώς στον τομέα αυτό αντικειμενικά η Κύπρος βρίσκεται ακόμη πίσω. Δεν έχουμε δηλαδή αποδεδειγμένα μοντέλα παραδείγματα από πράσινες ενεργειακές κοινότητες, τα οποία να έχουν καθιερωθεί, να έχουν λειτουργήσει και να έχουν επιδείξει την επιτυχία αυτού του συστήματος, το οποίο σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες το έχουμε δει να έχει εδραιωθεί και να αποτελεί μια ένα από τους πυλώνες της ενεργειακής ανάπτυξης. Θεωρούμε ότι με την μετάβαση στην ελεύθερη και ανταγωνιστική αγορά, η οποία έχει ήδη ξεκινήσει και οι πρασινες κοινοτητες θα ευνοηθούν. Παράλληλα είναι άλλες εξελίξεις οι οποίες αφορούν τον τομέα της ψηφιοποίησης των ενεργειακών υπηρεσιών, αλλά και τα έξυπνα δίκτυα. Αυτές οι υποδομές και υπηρεσίες, όταν και εφόσον αναπτυχθούν και στο νησί μας, θα δώσουν το έναυσμα αλλά και την ώθηση για τις ενεργειακές κοινότητες, για να προωθηθούν και να επικρατήσουν ως μια καθιερωμένη λύση με πράσινη ενέργεια στο νησί μας. 

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Τα μεγάλα ενεργειακά πρότζεκτ της Κύπρου

Συμέλα Τουχτίδου, euronews: Η Κύπρος μετέχει σε μια σειρά μεγάλων διεθνών ενεργειακών πρότζεκτ, που αναβαθμίζουν το γεωστρατηγικό της ρόλο και τη βγάζουν και από την ενεργειακή απομόνωση. Ποιό θεωρείτε ότι από αυτά τα έργα ότι είναι το πιο σημαντικό και πώς θα βοηθήσει και στην καθημερινότητα των πολιτών;

Πάρις Φωκαΐδης, αν.καθηγητής Πανεπιστημίου Frederick: Να πούμε ότι στην Κύπρο χρηματοδοτούνται τρία έργα κοινού ενδιαφέροντος από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ξεκινώντας από την υποθαλάσσια σύνδεση με το Ισραήλ, με καλώδιο. Το έργο είναι το πιο ώριμο από τα τρία και έχει ξεκινήσει. 

Προχωρώντας επίσης στον EastMed, τον αγωγό, ο οποίος θα συνδέει τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της Κύπρου με την Ελλάδα και εν συνεχεία με τα Βαλκάνια και κλείνοντας με το έργο του σταθμού για υγροποίηση φυσικού αερίου, το οποίο είναι το τρίτο μεγάλο έργο κοινού ενδιαφέροντος. 

Η Κύπρος μετέχει ενεργά σε αυτά τα τρία έργα. Είναι έργα τα οποία χρηματοδοτούνται εν μέρει και από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και τα τρία είναι εξίσου σημαντικά. 

Το πλέον ώριμο είναι η υποθαλάσσια σύνδεση με το Ισραήλ και εν συνεχεία με την Ελλάδα ότι το λεγόμενο EuroAsia Connector. Tο έργο αυτό αναμένεται να λειτουργήσει το περί το 2026 και θα αλλάξει σημαντικά τα ενεργειακά δεδομένα στο νησί σε σχέση με την διασυνδεσιμότητα της Κύπρου με άλλα ενεργειακά συστήματα. Δηλαδή μια παράμετρος στην οποία αναφερθήκαμε στην αρχή το γεγονός ότι είμαστε σε ένα απομονωμένο ενεργειακό σύστημα θα παύει να υφίσταται. 

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Θα έχουμε δηλαδή τη διασυνδεσιμότητα και με άλλα ενεργειακά συστήματα. Αυτό θα δώσει την ευελιξία και για τις εφαρμογές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, να ανθίσουν περισσότερο στο νησί, αλλά γενικότερα θα δώσει περισσότερες ενεργειακές επιλογές.

Συμέλα Τουχτίδου, euronews: Να συμβάλλει και στη μείωση του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας ;

Πάρις Φωκαΐδης, αν.καθηγητής Πανεπιστημίου Frederick: Βεβαίως, είναι κάτι το οποίο προσδοκούμε, δηλαδή το γεγονός ότι στο παρόν στάδιο το ενεργειακό μείγμα της Κύπρου εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το μαζούτ, περιορίζει σημαντικά το θέμα του της μείωσης του ενεργειακού κόστους. Θα μπορούσαμε να είχαμε πολύ χαμηλότερο ενεργειακό κόστος, αν είχαμε ένα πολύσχιδές ενεργειακό μείγμα με περισσότερους ενεργειακούς πόρους. Στο παρόν στάδιο και γενικότερα με την ενεργειακή ανάπτυξη στην Κύπρο, η κυπριακή οικονομία στηρίζεται σε τρεις πυλώνες, στηρίζεται στις οικοδομές, στις κατασκευές, δηλαδή στις υπηρεσίες και στον τουρισμό. Η ενέργεια, προσδοκούμε τα επόμενα χρόνια, να αποτελέσει τον τέταρτο πυλώνα της κυπριακής οικονομίας. Είναι ένας πυλώνας στον οποίο όλη η επιστημονική αλλά και οικονομική κοινότητα του νησιού προσδοκούν και γίνονται τα σωστά βήματα, τα γρήγορα βήματα, πάντα σε συνεννόηση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στα πλαίσια των έργων κοινού ενδιαφέροντος, τα οποία χρηματοδοτούνται στο νησί, αλλά και με τις άλλες δράσεις στις οποίες έχουμε αναφερθεί