Μεταξύ των κρατουμένων που η Δύση έδωσε ως αντάλλαγμα στη Μόσχα την Πέμπτη ήταν ο Πάμπλο Γκονζάλεθ, ένας Ισπανός δημοσιογράφος με έδρα την Πολωνία. Όπως προέκυψε, ο Γκονζάλεθ είχε γεννηθεί στην Ρωσία ως Πάβελ Ρούμπτσοφ και συνελήφθη ως πράκτορας των Ρώσων.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΌταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, δημοσιογράφοι από όλο τον κόσμο συνέρρευσαν στα πολωνοουκρανικά σύνορα για να καταγράψουν το κύμα των προσφύγων που έφευγαν για να γλιτώσουν από τους ρωσικούς βομβαρδισμούς.
Μεταξύ αυτών ήταν και ο Πάμπλο Γκονζάλεθ, ένας ανεξάρτητος δημοσιογράφος από την Ισπανία, ο οποίος βρισκόταν στην Πολωνία από το 2019 και εργαζόταν για το ισπανικό πρακτορείο ειδήσεων EFE, το Voice of America και άλλα ΜΜΕ. Οι δημοσιογράφοι που είχαν ως έδρα τους την Βαρσοβία τον γνώριζαν ως έναν εξωστρεφή συνάδελφο που του άρεσε να πίνει μπίρα και να συμμετέχει σε πάρτι καραόκε μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες.
Δυόμιση χρόνια μετά, ο Γκονζάλεθ ήταν μεταξύ όσων εστάλησαν στη Μόσχα στο πλαίσιο της μεγαλύτερης ανταλλαγής κρατουμένων μετά την λήξη του Ψυχρού Πολέμου. Πίσω του άφηνε τόσο ένα πέπλο μυστηρίου για το ποιος ήταν στην πραγματικότητα όσο και ανησυχίες για το πώς η Πολωνία χειρίστηκε μια υπόθεση, στην οποία ο Γκονζάλεθ κατηγορήθηκε ότι ήταν πράκτορας των Ρώσων.
Στις πρώτες δύο ημέρες του πολέμου, ο Γκονζάλεθ έβγαινε στην τηλεόραση για τους Ισπανούς τηλεθεατές, έχοντας στο φόντο πρόσφυγες που έφταναν στον σιδηροδρομικό σταθμό της μεθοριακής πόλης Πρζέμισλ. Όμως λίγο πριν ο πόλεμος κλείσει μία εβδομάδα, η πολωνική ασφάλεια εισέβαλε στο δωμάτιο όπου διέμενε και τον συνέλαβε. Κατηγορήθηκε για «συμμετοχή σε δραστηριότητες ξένης υπηρεσίας πληροφοριών εναντίον της Πολωνίας» και χαρακτηρίστηκε πράκτορας της ρωσικής στρατιωτικής κατασκοπείας GRU.
Οι φίλοι του έμειναν έκπληκτοι. Ο Γκονζάλεθ παρέμεινε στη φυλακή χωρίς δίκη για μήνες. Και καθώς οι μήνες αυτοί έγιναν χρόνια, κάποιοι έφτασαν σε σημείο να είναι σκεπτικοί για την όλη υπόθεση. Οργάνωσαν μέχρι και διαδηλώσεις στην Ισπανία, απαιτώντας την αποφυλάκισή του. Όμως οι αρχές δεν έδωσαν ποτέ στην δημοσιότητα λεπτομέρειες για τις κατηγορίες που τον βάρυναν.
Το βράδυ της Πέμπτης, ο σωματώδης 42χρονος με το μούσι και το ξυρισμένο κεφάλι δέχθηκε στη Μόσχα το καλωσόρισμα του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν, αφού είχε απελευθερωθεί. Το ότι περιελήφθη και ο Γκονζάλεθ στην συμφωνία φαίνεται να επιβεβαιώνει τις υποψίες ότι ήταν όντως ένας Ρώσος πράκτορας, έχοντας ως κάλυψη το επάγγελμα του δημοσιογράφου.
Ο Γκονζάλεθ γεννήθηκε το 1982 στην Μόσχα, η οποία τότε ήταν πρωτεύουσα της Σοβιετικής Ένωσης. Το όνομά του ήταν Πάβελ Ρούμπτσοφ. Στην ηλικία των εννέα ετών μετακόμισε με την Ισπανίδα μητέρα του στη Μαδρίτη. Έλαβε την ισπανική υπηκοότητα και άλλαξε το όνομά του σε Πάμπλο Γκονζάλεθ Γιαγκούε. Ασχολήθηκε επαγγελματικά με την δημοσιογραφία και εργάστηκε σε ΜΜΕ όπως οι εφημερίδες Público και La Sexta, αλλά και στο βασκικό εθνικιστικό έντυπο Gara.
Ακόμη δεν έχει καταστεί σαφές τι οδήγησε στην σύλληψή του από τις πολωνικές αρχές. Η έρευνα είναι απόρρητη και ο εκπρόσωπος των μυστικών υπηρεσιών δήλωσε στο Associated Press πως δεν μπορούσε να επεκταθεί πέραν της σύντομης δήλωσης που δόθηκε στην δημοσιότητα. Η Πολωνία τελεί σε συναγερμό, έπειτα από μια σειρά συλλήψεων υπόπτων για κατασκοπεία και δολιοφθορές, με τις αρχές να θεωρούν ότι η μεγάλη εικόνα σε όλο αυτό είναι ένας υβριδικός πόλεμος της Ρωσίας και της Λευκορωσίας κατά της Δύσης.
Οι πολωνικές υπηρεσίες ασφαλείας δήλωσαν ότι η Πολωνία των συμπεριέλαβε στην συμφωνία λόγω της στενής πολωνοαμερικανικής σχέσης και «κοινών συμφερόντων ασφαλείας». Όπως αναφέρεται στην δήλωση, «ο Πάβελ Ρούμπτσοφ, ένας αξιωματικός της GRU, συνελήφθη στην Πολωνία το 2022 και διεξήγε δραστηριότητες στον τομέα των πληροφοριών στην Ευρώπη».
Ο επικεφαλής της βρετανικής υπηρεσίας πληροφοριών MI6 Σερ Ρίτσαρντ Μουρ είχε δηλώσει στην διάσκεψη ασφαλείας του Άσπεν το 2022 ότι ο Γκονζάλεθ ήταν ένας «παράνομος», ο οποίος συνελήφθη στην Πολωνία, έχοντας «προσποιηθεί τον Ισπανό δημοσιογράφο». Σημειώνεται ότι ο όρος «παράνομος» χρησιμοποιείται για κατασκόπους που επιχειρούν με μη επίσημη κάλυψη. Με απλά λόγια, αυτού του είδους οι κατάσκοποι δεν καλύπτονται από την διπλωματική ασυλία. Όπως είπε ο Μουρ, ο Γκονζάλεθ (ή Ρούμπτσοφ) «επεδίωκε να εισέλθει στην Ουκρανία, ώστε να συμμετάσχει στις εκεί αποσταθεροποιητικές προσπάθειες».
Ακόμη μια ένδειξη για τις δραστηριότητές του ήρθε από το ανεξάρτητο ρωσικό ΜΜΕ Agentsvo, το οποίο ανέφερε ότι το 2016 ο Ρούμπτσοφ ανέπτυξσε φιλικές σχέσεις με την Ζάνα Νεμτσόβα. Στόχος του δεν ήταν να είναι φίλος μαζί της, αλλά να κατασκοπεύσει την κόρη του εκ των ηγετών της ρωσικής αντιπολίτευσης Μπόρις Νεμτσόφ, ο οποίος δολοφονήθηκε στη Μόσχα το 2015.
Οι δημοσιογράφοι που βρίσκονταν στην Πολωνία και γνώριζαν τον Γκονζάλεθ λένε πως η ανατολικοευρωπαϊκή χώρα ήταν η βάση την οποία χρησιμοποιούσε για να ταξιδεύει σε πρώην σοβιετικές χώρες, όπως η Ουκρανία και η Γεωργία. Διέθετε άδεια λειτουργίας drone, το οποίο χρησιμοποίησε για να μαγνητοσκοπήσει πλάνα του στρατοπέδου συγκέντρωσης Άουσβιτς-Μπιρκενάου με αφορμή το 2020 την 75η επέτειο της απελευθέρωσης του ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης.
Το Voice of America, ένας μιντιακός οργανισμός που χρηματοδοτείται από την αμερικανική κυβέρνηση, επιβεβαίωσε ότι ο Γκονζάλεθ συνεργάστηκε για μικρό χρονικό διάστημα μαζί του, ωστόσο διευκρίνισε ότι η δουλειά του έχει αφαιρεθεί από την ιστοσελίδα του.
«Ο Πάμπλο Γκονζάλεθ συνέβαλε σε λίγα θέματα του VοΑ ως εξωτερικός συνεργάτης για μια σχετικά σύντομη περίοδο, αρχής γενομένης στα τέλη του 2020», δήλωσε η εκπρόσωπος Έμιλι Γουέμπ. «Ως εξωτερικός συνεργάτης που παρείχε περιεχόμενο σε έναν αριθμό μέσων ενημέρωσης, η συνεργασία μαζί του ρυθμίστηκε μέσω τρίτης εταιρείας, η οποία συνεργάζεται με ειδησεογραφικούς οργανισμούς σε όλο τον κόσμο».
«Ποτέ του δεν απέκτησε πρόσβαση σε συστήματα του VoA ή διαπίστευση του VoA. Μόλις ενημερωθήκαμε για τις κατηγορίες, το υλικό του αφαιρέθηκε», ξεκαθάρισε η Γουέμπ.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ πολιτικοποίηση της δικαιοσύνης στην Πολωνία υπό την υπερσυντηρητική κυβέρνηση του «Νόμος και Δικαιοσύνη» την περίοδο 2015-2023 δημιούργησε ανησυχίες σε αρκετούς για το αν τα δικαιώματά του γίνονταν σεβαστά. Μάλιστα, μεταξύ όσων ζητούσαν είτε να περάσει ο Γκονζάλεθ από δίκη είτε να αποφυλακιστεί ήταν και οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα. Η ΜΚΟ εξακολουθεί να θεωρεί ότι ο Γκονζάλεθ δεν έπρεπε να έχει κρατηθεί τόσο καιρό χωρίς δίκη. «Είσαι αθώος μέχρι να αποδειχθείς ένοχος στη δίκη», τονίζει ο επικεφαλής του ισπανικού παραρτήματος της οργάνωσης Αλφόνσο Μπαουλούθ, ο οποίος δήλωσε ενοχλημένος από την σιωπή σχετικά με την υπόθεση και το γεγονός ότι προφανώς δεν θα γίνει καμία δίκη. Όπως λέει, η Πολωνία τελικά δεν παρουσίασε τα στοιχεία που διέθετε εναντίον του. Όμως οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα τονίζουν πως αναμένουν από τον Γκονζάλεθ να παράσχει μια εξήγηση τώρα, αφού απελευθερώθηκε.
Ο Ολλανδός βιντεοειδησεογράφος Γιαπ Άριενς γνώριζε τον Γκονζάλεθ ως Πάμπλο. Έκανε παρέα μαζί του στην Βαρσοβία και στο Κίεβο, αλλά και στο Πρζέμισλ, λίγο πριν συλληφθεί. Τον περιγράφει ως έναν φιλικό και διασκεδαστικό άνθρωπο με αποφασιστική συμπεριφορά, ενώ μια φορά δεν είχε διστάσει να επιδείξει το γεμάτο τατουάζ στήθος του έσα σε ένα μπαρ.
Δεν είχε πρόβλημα να προσαρμοστεί κοινωνικά, όμως πάντα έδειχνε πιο ευκατάστατος από τον μέσο ανεξάρτητο δημοσιογράφο. Είχε πάντα ακριβές τηλεφωνικές συσκευές και υπολογιστές τελευταίας τεχνολογίας και πάντα είχε πολλά χρήματα που ξόδευε σε μπαρ. Ο Άριενς θυμάται τον Γκονζάλεθ να λέει μια φορά «η ζωή είναι ωραία, η ζωή είναι σχεδόν πολύ ωραία». «Σκέφτηκα: "Τι λες ρε φίλε, η ζωή του ανεξάρτητου δημοσιογράφου δεν είναι ποτέ πολύ ωραία". Δεν ξέρω κανέναν δημοσιογράφο με μπλοκάκι που να λέει κάτι τέτοιο».
Ο Γκονζάλεθ, του οποίου ο παππούς μετανάστευσε από την Ισπανία στην Σοβιετική Ένωση ως παιδί στην διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου, ήταν γνωστός ως Βάσκος εθνικιστής που είχε δεσμούς με το κίνημα ανεξαρτητοποίησης της Βασκονίας. Κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί υποψίες ότι η Ρωσία στηρίζει τα αποσχιστικά κινήματα στην Ισπανία και όχι μόνο σε μια προσπάθεια να αποσταθεροποιήσει την Ευρώπη.
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗΗ δε σύζυγος του Γκονζάλεθ στην Ισπανία μιλούσε υπέρ του ενόσω εκείνος ήταν υπό κράτηση στην Πολωνία, ακόμη κι αν εκείνη την εποχή δεν ζούσαν μαζί.
Υποστηρικτές του τα τελευταία χρόνια διατηρούν έναν λογαριασμό στο Twitter, πλέον Χ, ζητώντας την απελευθέρωσή του. Όταν η ρωσική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι ο Πάβελ Ρούμπτσοφ έφτασε στη Μόσχα την Πέμπτη, έγραψαν: «Αυτή είναι η τελευταία μας ανάρτηση. Ο Πάμπλο είναι επιτέλους ελεύθερος. Άπειρες ευχαριστίες σε όλους».
Όσοι παρακολουθούν την υπόθεση περιμένουν τώρα την επόμενη κίνησή του. Είναι Ισπανός υπήκοος και έχει το δικαίωμα να επιστρέψει στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με ισπανικά ΜΜΕ, η σύζυγός του ελπίζει να επιστρέψει στην Ισπανία.