Καθώς ο ισραηλινός στρατός συνεχίζει να πιέζει τους Κυανόκρανους του ΟΗΕ να εγκαταλείψουν τον νότιο Λίβανο, η διεθνής κοινότητα παραμένει φαινομενικά διστακτική στην αντίδρασή της
ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ
Με την αμερικανική διπλωματία να αναζητά λύσεις της τελευταίας στιγμής για κατάπαυση του πυρός στο Λίβανο λίγο πριν από τις προεδρικές εκλογές, ο ισραηλινός στρατός έχει αυξήσει την πίεσή του εναντίον των φερόμενων κρησφύγετων της Χεζμπολάχ στο νότιο Λίβανο και τη Βηρυτό.
Την Κυριακή, μπουλντόζα των IDF κατεδάφισε ένα παρατηρητήριο του ειρηνευτικού αποσπάσματος του ΟΗΕ UNIFIL στο Μαρουαχίν, προκαλώντας τους υπουργούς Άμυνας της G7 να εκφράσουν την "ανησυχία τους για όλες τις απειλές" κατά της ασφάλειάς της και να ανανεώσουν την υποστήριξή τους στην αποστολή "για τη διασφάλιση της σταθερότητας του Λιβάνου".
"Οι IDF πιθανότατα προσπαθούν να επιβάλουν την αποχώρηση των δυνάμεων του ΟΗΕ. Η αποχώρηση των Κυανόκρανων θα ανοίξει το δρόμο για την επανακατάληψη του εδάφους αυτού χωρίς την παρουσία τρίτων στοιχείων όπως οι δυνάμεις του ΟΗΕ", δήλωσε στο Euronews ο Έντζο Μοαβέρο Μιλανέζι, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Ιταλίας και καθηγητής δικαίου της ΕΕ στο Πανεπιστήμιο LUISS της Ρώμης.
Μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία και η Ισπανία είναι οι μεγαλύτεροι χρηματοδότες των Κυανόκρανων. Την περασμένη Πέμπτη, μια γερμανική κορβέτα κατέρριψε ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος - εισβολέα.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η UNIFIL παραμένει ένα σημαντικό -αν όχι ζωτικό- στοιχείο της ευρωπαϊκής παρουσίας στη Μέση Ανατολή και για τον οποίο οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αισθάνονται ότι θα δεχθούν πρόσθετη πίεση με βάση το τι θα συμβεί σε αυτήν.
"Η πανωλεθρία της UNIFIL θα μπορούσε να μετατραπεί σε βαριά αποτυχία για τα Ηνωμένα Έθνη. Και σε κάποιο βαθμό, θα μπορούσε επίσης να είναι μια ανησυχητική αποτυχία για την Ευρώπη, διότι αυτό θα σήμαινε την όξυνση μιας άλλης σύγκρουσης πολύ κοντά στα σύνορά της", δήλωσε ο Μιλανέζι.
Κανόνες εμπλοκής: Ένα πολιτικό τείχος προστασίας
Ενισχύοντας τις μικρές φρουρές που υπάρχουν από το 1978, το μεγαλύτερο μέρος του αποσπάσματος της UNIFIL αναπτύχθηκε μετά τον πόλεμο του 2006 μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ.
Τους ανατέθηκε η παρακολούθηση της αποχώρησης του ισραηλινού στρατού και ο συντονισμός του αφοπλισμού της Χεζμπολάχ από τις λιβανέζικες ένοπλες δυνάμεις στην περιοχή μεταξύ της Γαλάζιας Γραμμής - των συνόρων μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου - και του ποταμού Λιτάνι.
Σύμφωνα με το Ισραήλ, είναι σαφές ότι η ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ δεν έκανε σωστά τη δουλειά της τα τελευταία 18 χρόνια και δεν εμπόδισε τη Χεζμπολάχ να συγκεντρώσει το πυραυλικό της οπλοστάσιο.
Οι δυνάμεις του ΟΗΕ δέχθηκαν επίσης τα πυρά της Χεζμπολάχ σε διάφορες περιπτώσεις, ειδικά όταν προσπαθούσαν να αποτρέψουν τις παράνομες στρατιωτικές δραστηριότητές της στο Νότιο Λίβανο.
Οι ισραηλινές κατηγορίες βασίζονται εν μέρει σε γεγονότα. Ωστόσο, είναι αυτός ένας καλός λόγος για να ανοίξουν πυρ κατά των Κυανόκρανων; Και πώς θα πρέπει να συμπεριφερθούν αυτοί σε περίπτωση στρατιωτικής επίθεσης;
Οι στρατιωτικές ειρηνευτικές αποστολές του ΟΗΕ βρίσκονται συνήθως αντιμέτωπες με αντιφατικές εντολές, που περιορίζουν δραστικά τη χρήση βίας μέσω των λεγόμενων κανόνων εμπλοκής, δήλωσε στο Euronews ο Γάλλος στρατηγός Ολιβιέ Πασό.
"Η UNIFIL δεν είναι εργαλείο μάχης και δεν έχει συμμετάσχει σε μάχη από το 1978. Και, σε αυτή την περίπτωση, ανταπέδωσε τυχαία πυρά", δήλωσε ο Πασό, έμπειρος πρώην αξιωματικός της UNIFIL και συνεργάτης ερευνητής στη Γαλλική Στρατιωτική Σχολή Στρατηγικών Σπουδών (IRSEM).
Ο Πασό δήλωσε ότι μια ισχυρότερη αντίδραση, στη συγκεκριμένη περίπτωση, θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανοιχτή στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ των στρατιωτών του ΟΗΕ και των IDF.
"Για τους στρατιώτες της UNIFIL θα σήμαινε ότι θα έπρεπε να αναλάβουν την πρόκληση μιας πραγματικής πολεμικής επιχείρησης εναντίον ενός αντιπάλου όπως οι IDF. Και μετά τι θα γινόταν;"
"Οι στρατιώτες της UNIFIL δεν έχουν καν τον οπλισμό για κάτι τέτοιο- έχουν μόνο ελαφρά όπλα. Και δεν είναι μέρος της εντολής τους να ρίχνουν αντιαρματικές ρουκέτες εναντίον των ερπυστριών ενός άρματος Merkava", εξήγησε.
Παρά τις περιορισμένες εξουσίες σε ενδεχόμενο αντιποίνων, οι Κυανόκρανοι έχουν περιθώρια ελιγμών όταν πρόκειται για νόμιμη άμυνα, δήλωσε ο Πασό.
"Η νόμιμη άμυνα είναι σύμφυτη με τους κανόνες εμπλοκής και επιτρέπει να απαντήσουμε στα πυρά αμέσως. Η απόφαση λαμβάνεται σε επίπεδο τοπικού αρχηγού διμοιρίας. Αυτός είναι ο κανόνας", εξήγησε.
"Ωστόσο, στην πραγματικότητα, ο επικεφαλής της διμοιρίας πρέπει να σκεφτεί. Να διστάσει, αφού φοβάται μήπως προκαλέσει πολιτικό επεισόδιο- και θα αποφύγει να πυροβολήσει, αν και θεωρητικά θα ήταν πλήρες δικαίωμά του".
Η UNIFIL είναι ένας πολυεθνικός συνασπισμός που αποτελείται από στρατιώτες από 50 χώρες παγκοσμίως.
Ωστόσο, όταν πρόκειται για χερσαίες επιχειρήσεις, η γραμμή διοίκησης είναι εθνική, διότι οι στρατιωτικές δραστηριότητες διεξάγονται συνήθως σε επίπεδο τάγματος υπό την εποπτεία του διοικητή του τάγματος, ενός συνταγματάρχη με τα ίδια εθνικά και στρατιωτικά διακριτικά με τη φρουρά που έλαβε μέρος στο επεισόδιο.
"Εάν η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη, ο διοικητής πρέπει να αναφερθεί στον αρχηγό του επιτελείου που βρίσκεται μερικά χιλιόμετρα μακριά από την περιοχή της ανταλλαγής πυρών. Και είναι πολύ πιθανό ο αρχηγός του επιτελείου και ο αρχηγός της UNIFIL να αναφέρουν στον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη", δήλωσε ο στρατηγός Πασό.
"Σε τελική ανάλυση, αυτή η διαδικασία αφήνει μια πολύ περιορισμένη πρωτοβουλία στον τοπικό τακτικό διοικητή".
Όλες οι χώρες της ΕΕ που συμμετέχουν στη UNIFIL έχουν εγκάρδιες έως εξαιρετικές σχέσεις με το Ισραήλ. Έτσι, το άνοιγμα πυρών κατά των IDF θα μπορούσε να έχει ανεπιθύμητα πολιτικά αποτελέσματα.
Ωστόσο, η πολεμική πρακτική αναγκάζει μερικές φορές τους στρατιώτες να απομακρύνουν κάθε είδους εμπόδιο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι θέσεις της UNIFIL θα μπορούσαν να θεωρηθούν από τους Ισραηλινούς ως ένα είδος απρόθυμης κάλυψης των δραστηριοτήτων των πολιτοφυλακών της Χεζμπολάχ.
Σύμφωνα με τη διοίκηση του ισραηλινού στρατού, η Χεζμπολάχ έχει κατασκευάσει σήραγγες, κρησφύγετα και βάσεις εκτόξευσης πυραύλων μόλις λίγα μέτρα από τα φυλάκια της UNIFIL.
"Οι επιθέσεις στους Κυανόκρανους είναι πράξεις που αντιβαίνουν στο πνεύμα και στο γράμμα των διατάξεων των Ηνωμένων Εθνών", δήλωσε ο Μιλανέζι.
«Κενό γράμμα» το ψήφισμα του ΟΗΕ;
Οι αμοιβαίες κατηγορίες μεταξύ των Κυανόκρανων και των IDF έχουν κορυφωθεί και έχουν ξεπεράσει κατά πολύ το πεδίο της μάχης.
Σύμφωνα με το Ισραήλ, το ψήφισμα 1701 απέτυχε να παράσχει στο Ισραήλ ασφάλεια έναντι των στρατιωτικών δραστηριοτήτων της Χεζμπολάχ και έχει καταστεί «κενό γράμμα», ένα είδος νομικού εγγράφου που στερεί από τη UNIFIL κάθε διεθνή νομική νομιμοποίηση να επιχειρεί στο Νότιο Λίβανο.
Ωστόσο, οι εμπειρογνώμονες διαφωνούν.
"Η συγκεκριμένη δράση στο έδαφος θα πρέπει να αξιολογείται κατά περίπτωση. Θα πρέπει να εξετάσουμε τους συγκεκριμένους κανόνες εμπλοκής των ειρηνευτικών δυνάμεων και το αντικείμενο της αποστολής τους. Και μόνο ένας τρίτος μπορεί να το κάνει αυτό, όχι οι παρατάξεις που εμπλέκονται άμεσα στη σύγκρουση", δήλωσε ο Μιλανέζι.
"Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως ένα κενό ψήφισμα. Ακόμη και αν δεν εφαρμόζονται, τα ψηφίσματα του ΟΗΕ παραμένουν δεσμευτικά. Ο λόγος για τον οποίο η UNIFIL πρέπει να συνεχίσει την αποστολή της είναι ότι πρόκειται για μια δύναμη παρέμβασης. Μόνο ο ΟΗΕ ή/και οι εθνικές κυβερνήσεις μπορούν να αποφασίσουν την απόσυρση των στρατευμάτων".
Ο ρόλος των ειρηνευτικών δυνάμεων δεν αφορά μόνο την αποφυγή της άμεσης μάχης με τον εχθρό. Αναφέρουν επίσης από το πεδίο δράσης στη διεθνή κοινότητα και στον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, γεγονός που καθιστά την αποστολή τους σε μεγάλο βαθμό συλλογή πληροφοριών.
"Ακόμη και αν δεν είναι επίσημα γραμμένο στο ψήφισμα 1701, κάποιο είδος τοπικής, περιορισμένης ενημερωτικής δραστηριότητας εμπεριέχεται στο κείμενό του", δήλωσε ο Χαβιέ Γκονθάλεθ Βέγκα, καθηγητής διεθνούς δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Οβιέδο.
"Πέρα από αυτό, το ψήφισμα δεν έχει εν μέρει υλοποιηθεί και αυτό δίνει στο Ισραήλ τη δικαιολογία να παρέμβει", δήλωσε στο Euronews.
"Οι λιβανέζικες αρχές θα πρέπει να αποκτήσουν τον πλήρη έλεγχο του εδάφους τους για να συμμορφωθούν πλήρως με τις δεσμεύσεις. Αλλά αυτό δεν συνέβη. Η Χεζμπολάχ παρέμεινε εκεί".
Ο διακριτικός ρόλος του κλάδου Liaison
Μια άλλη αρκετά σημαντική λειτουργία της UNIFIL είναι μια μάλλον άγνωστη, τόνισε ο στρατηγός Πασό.
"Ο κλάδος Liaison εξασφαλίζει την επικοινωνία μεταξύ των δύο πλευρών, των Λιβανέζων και των Ισραηλινών. Δεν μιλούν απευθείας ο ένας στον άλλον. Η λειτουργία αυτή είναι εξαιρετικά σημαντική στις φάσεις χαμηλής έντασης της σύγκρουσης. Έχει αποφύγει τη λεγόμενη ακούσια κλιμάκωση της σύγκρουσης εκατοντάδες φορές", εξήγησε ο Γάλλος στρατηγός.
"Μερικές φορές, μικρές περιπολίες των δύο πλευρών έχουν περάσει ακούσια τη Γαλάζια Γραμμή. Και στη λιβανέζικη πλευρά υπάρχουν πολλοί άμαχοι που περιφέρονται πολύ κοντά στη γραμμή επαφής. Οι στρατιώτες της UNIFIL φτάνουν εκεί, σταματούν αυτούς τους ανθρώπους και επικοινωνούν με τους ομολόγους τους για να αναφέρουν ότι δεν υπάρχουν άμεσες απειλές", εξήγησε.
Δεν είναι η πρώτη φορά που οι στρατιωτικές αποστολές του ΟΗΕ επικρίνονται για την υποτιθέμενη αναποτελεσματικότητά τους σε συγκρούσεις.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου της Βοσνίας το 1992-1995, το απόσπασμα της UNPROFOR -στο οποίο συμμετείχαν Γάλλοι, Ισπανοί και Βρετανοί στρατιώτες- έγινε στόχος διαφόρων επιθέσεων από τους εμπόλεμους, χωρίς τη δυνατότητα να ανταποδώσει λόγω των κανόνων εμπλοκής, υπενθύμισε ο Πασό.
"Ήθελαν να μας κάνουν να πιστέψουμε ότι ο αντίπαλός τους ήταν αυτός που μας στόχευε. Διείσδυσαν στις γραμμές των εχθρών για να πυροβολήσουν εναντίον μας. Τα γαλλικά στρατεύματα στο αεροδρόμιο του Σαράγεβο δέχονταν συστηματικά πυρά", είπε.
"Τη δεκαετία του 1990 ήταν πιο δύσκολο να εντοπιστούν οι πηγές των επιθέσεων. Άλλοτε ήταν ελεύθεροι σκοπευτές, άλλοτε βαριά αυτόματα όπλα, άλλοτε μικροί εκτοξευτές ρουκετών", κατέληξε.