Πολλά χιονοδρομικά κέντρα δεν θα είναι πλέον σε θέση να επικεντρωθούν στα χειμερινά σπορ λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, η οποία θα φέρει υψηλότερες θερμοκρασίες και έλλειψη χιονιού. Ακόμη και εκείνα που θα αντισταθούν θα πρέπει να επανεξετάσουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο
Λίγες μόνο εβδομάδες πριν από την τελετή έναρξης των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων στο Μιλάνο-Κορτίνα, που έχει προγραμματιστεί για τις 6 Φεβρουαρίου, οι πλαγιές γύρω από το "μαργαριτάρι των Δολομιτών" έχουν καλυφθεί από χιόνι. Ωστόσο, ο λευκός μανδύας που είναι χαρακτηριστικός για τους ορεινούς χειμώνες δεν συνοδεύει πάντα τους τουρίστες και τους σκιέρ.
Είναι πλέον σύνηθες να αρκείται κανείς στην παρουσία χιονιού που περιορίζεται στις πίστες. Και όλο και πιο συχνά, ακόμη και στις πίστες, εξασφαλίζεται με τεχνητή χιόνωση, η οποία επιβάλλει αύξηση του οικονομικού και περιβαλλοντικού κόστους, με επιπτώσεις και στις τιμές των καρτών σκι. Έτσι, το σκι μετατρέπεται σε άθλημα που προορίζεται μόνο για εκείνους που έχουν την οικονομική δυνατότητα να πληρώνουν απρόσιτες τιμές για τους περισσότερους Ευρωπαίους.
Με την κλιματική αλλαγή, τα περισσότερα από τα θέρετρα που φιλοξένησαν τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες δεν θα μπορούν πλέον να το κάνουν.
Ακόμη και στο διάσημο χιονοδρομικό κέντρο της επαρχίας Belluno, η κλιματική αλλαγή κάνει τις χιονοπτώσεις σπανιότερες και τις θερμοκρασίες υψηλότερες. Ένα πρόβλημα που πλήττει ολόκληρο το αλπικό τόξο. Η ίδια η ΔΟΕ, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή, έχει αναγνωρίσει τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη, που προκαλείται κυρίως από την καύση άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Αναπόφευκτα, η ίδια η γεωγραφία των Ολυμπιακών Αγώνων θα επηρεαστεί. Από το 1924, είκοσι μία τοποθεσίες έχουν φιλοξενήσει τους Χειμερινούς Αγώνες. Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Taylor & Francis - από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Waterloo, στον Καναδά - εξήγησε ότι χωρίς ταχεία και δραστική δράση για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, μόνο τέσσερις από αυτές τις τοποθεσίες θα εξακολουθούν να είναι κατάλληλες μέχρι τα μέσα του αιώνα.
Πρόκειται για τη λίμνη Πλάσιντ (Ηνωμένες Πολιτείες), το Λιλεχάμερ και το Όσλο (Νορβηγία) και το Σαπόρο (Ιαπωνία). Για όλες τις υπόλοιπες, μεταξύ υψηλότερων θερμοκρασιών και έλλειψης χιονιού, θα είναι απλώς αδύνατο να φιλοξενήσουν ξανά τους πέντε Ολυμπιακούς δακτυλίους, αν η μέση παγκόσμια θερμοκρασία αυξηθεί κατά 4 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. Και, μέχρι το 2080, μόνο το ιαπωνικό χιονοδρομικό κέντρο θα μπορούσε να το κάνει.
Και όχι μόνο αυτό: ακόμη και αν τηρηθεί η Συμφωνία των Παρισίων, δηλαδή ο περιορισμός της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 2 βαθμούς Κελσίου το πολύ, μόνο εννέα "ολυμπιακές" τοποθεσίες θα είναι σε θέση να φιλοξενήσουν ξανά το αθλητικό γεγονός το 2050 (μόλις οκτώ το 2080).
Ιταλία, Γαλλία, Ελβετία, Αυστρία: πόσο αξίζει η οικονομία των χειμερινών σπορ στην περιοχή των Άλπεων
Οι Αγώνες, ωστόσο, προγραμματίζονται μόνο κάθε τέσσερα χρόνια και για λίγες μόνο εβδομάδες. Για όσους ζουν από την οικονομία του σκι, ωστόσο, τα προβλήματα αποτελούν καθημερινή πραγματικότητα.
Οι Άλπεις είναι το κέντρο του ευρωπαϊκού χειμερινού τουρισμού. Σύμφωνα με το σχέδιο δράσης της ΕΕ για την περιοχή των Άλπεων, εκεί ζουν 80 εκατομμύρια άνθρωποι (περίπου το 15% του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ). Και περιλαμβάνει 48 περιοχές σε πέντε κράτη μέλη (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Αυστρία και Σλοβενία) καθώς και δύο χώρες εκτός ΕΕ (Λιχτενστάιν και Ελβετία). Η περιοχή φιλοξενεί επίσης έναν από τους σημαντικότερους υδάτινους πόρους της Ευρώπης και ανεκτίμητη βιοποικιλότητα.
Το ερευνητικό ινστιτούτο Demoskopica προβλέπει συνολικά περίπου 30 εκατομμύρια αφίξεις από το εξωτερικό και περισσότερες από 93 εκατομμύρια παρουσίες στα χιονοδρομικά κέντρα της Ιταλίας για τη σεζόν 2025-2026, σύμφωνα με την εμπορική ένωση Assosport. Η ίδια ανάλυση υποδεικνύει άμεσες τουριστικές δαπάνες ύψους σχεδόν 15 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Στη Γαλλία, τα στοιχεία είναι παρόμοια, με περίπου 10 δισεκατομμύρια ευρώ σε κύκλο εργασιών, ο οποίος περιλαμβάνει τους αναβατήρες σκι, τα καταλύματα, την εστίαση και την ενοικίαση εξοπλισμού. Ο τομέας παρέχει επίσης (άμεσα και έμμεσα) πάνω από 120.000 θέσεις εργασίας.
Επίσης στο υπεραλπικό έδαφος, στα χιονοδρομικά κέντρα, κατά μέσο όρο το 75% του κύκλου εργασιών των ξενοδόχων συνδέεται με τα χειμερινά σπορ. Το ποσοστό αυτό αυξάνεται στο 85% για τα καταστήματα αθλητικών ειδών και στο 95% για τους αναβατήρες σκι.
Ομοίως, στην Αυστρία, ο χειμερινός τουρισμός εκτιμάται ότι παράγει κύκλο εργασιών 12,6 δισεκατομμυρίων ευρώ, απασχολώντας έως και 250.000 άτομα, ή το 7,6 % της συνολικής εθνικής απασχόλησης. Στην Ελβετία, επίσης, ο τομέας εκτιμάται ότι αντιπροσωπεύει ένα διόλου ευκαταφρόνητο μερίδιο της αθλητικής οικονομίας, η οποία στην Ελβετική Συνομοσπονδία ανέρχεται συνολικά σε περίπου 17 δισεκατομμύρια ελβετικά φράγκα (18,3 δισεκατομμύρια ευρώ).
Ποιες ευρωπαϊκές χώρες φιλοξενούν τα περισσότερα χιονοδρομικά κέντρα και τους περισσότερους σκιέρ
Όσον αφορά τα χιονοδρομικά κέντρα, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε η πύλη Statista, η Γερμανία είναι η ευρωπαϊκή χώρα που φιλοξενεί τα περισσότερα από αυτά. Ποσότητα 498, έναντι 349 στην Ιταλία και 317 στη Γαλλία. Την πρώτη δεκάδα των χωρών συμπληρώνουν η Αυστρία (253 χιονοδρομικά κέντρα), η Σουηδία (228), η Νορβηγία (213), η Ελβετία (181), η Φινλανδία (76), η Σλοβενία (44) και η Ισπανία (32).
Όσον αφορά τα χιλιόμετρα πίστας για αλπικό σκι, το ρεκόρ κατέχει η Sestriere, στην επαρχία του Τορίνο, με συνολικά 400 χιλιόμετρα. Στη δεύτερη θέση βρίσκονται δύο ελβετικά θέρετρα: το Ζέρματ, με 360 χιλιόμετρα και το Σεν Μόριτζ με 350 χιλιόμετρα.
Η Γερμανία έχει τον μεγαλύτερο αριθμό σκιέρ, ακολουθούμενη από τη Γαλλία και την Ιταλία
Η Γερμανία κατέχει ένα ακόμη ρεκόρ: αυτό του αριθμού των ανθρώπων που κάνουν σκι. Σύμφωνα με τα στοιχεία που επικαιροποιήθηκαν για τη χειμερινή περίοδο 2020/2021, πρόκειται για τον εντυπωσιακό αριθμό των 14,6 εκατομμυρίων ανθρώπων. Αυτό είναι σημαντικά υψηλότερο από τα 8,5 εκατομμύρια της Γαλλίας, τα 7,2 εκατομμύρια της Ιταλίας και τα 6,3 εκατομμύρια του Ηνωμένου Βασιλείου.
Τα στοιχεία, ωστόσο, αλλάζουν αισθητά αν εξετάσει κανείς τα νούμερα ως συνάρτηση του πληθυσμού: το Λιχτενστάιν είναι αυτό που έχει το υψηλότερο ποσοστό, με 36%, ακολουθούμενο από την Ελβετία με 35%. Στην τρίτη θέση βρίσκεται η Αυστρία με 34%, μπροστά από ορισμένα σκανδιναβικά έθνη. Πιο πίσω βρίσκονται η Γαλλία (13%), η Ιταλία (12%), το Βέλγιο (11%), το Ηνωμένο Βασίλειο (10%), η Ισπανία (5%) και η Πορτογαλία (μόλις 2%).
Η Αυστρία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας αθλητικού εξοπλισμού
Ένα άλλο στοιχείο που δίνει σαφή εικόνα για το βάρος της βιομηχανίας του χειμερινού τουρισμού είναι οι εξαγωγές αθλητικού εξοπλισμού. Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία αφορούν το 2019 και δείχνουν ότι η Αυστρία είναι σαφώς η χώρα με τις υψηλότερες εξαγωγές, ύψους 334 εκατ. ευρώ. Η Γαλλία βρίσκεται στα 100 εκατομμύρια, η Γερμανία στα 91 εκατομμύρια και η Ιταλία στα 54 εκατομμύρια.
Γι' αυτό και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα είναι ιδιαίτερα βαριές για την οικονομία. Μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2023 στο επιστημονικό περιοδικό Nature Climate Change εξηγεί ότι, από τα συνολικά 2.234 υπάρχοντα χιονοδρομικά κέντρα στην Ευρώπη, το 53% δεν θα μπορεί να υπολογίζει σε αρκετό χιόνι, ακόμη και με μια αύξηση της θερμοκρασίας του κλίματος κατά μόλις 2 βαθμούς Κελσίου. Συγκεκριμένα, το ένα τρίτο των χιονοδρομικών κέντρων στις γαλλικές Άλπεις θα είναι καταδικασμένο, ενώ στα Πυρηναία θα φτάσει το 89%.
Εάν η μέση παγκόσμια θερμοκρασία αυξηθεί κατά 4 βαθμούς σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, σχεδόν όλα τα ευρωπαϊκά χιονοδρομικά κέντρα δεν θα μπορούν να υπολογίζουν σε επαρκή ποσότητα χιονιού: έως και 98%.
Η κλιματική αλλαγή θα διαταράξει τα ορεινά οικοσυστήματα και τις οικονομίες
"Υπάρχει ποικιλομορφία από περιοχή σε περιοχή, αλλά μπορούμε να προσδιορίσουμε τρεις μεγάλες κατηγορίες ορεινών όγκων στην Ευρώπη ", λέει στο Euronews ο François Hugues, ερευνητής στο Inrae (Εθνικό Ινστιτούτο Γεωργίας, Τροφίμων και Περιβάλλοντος της Γαλλίας). Η μία ομάδα έχει μάλλον ευνοϊκά υψόμετρα και συνθήκες, μιλάμε για παράδειγμα για τις εσωτερικές Άλπεις, κυρίως στη Γαλλία, την Ελβετία και την Αυστρία".
"Μια δεύτερη ομάδα", συνεχίζει ο ειδικός, "περιλαμβάνει ενδιάμεσες καταστάσεις, οι οποίες είναι πολύ πιο ευάλωτες στις κλιματικές συνθήκες, όπως στην περίπτωση των Σλοβενικών Άλπεων ή των Πυρηναίων. Τέλος, υπάρχουν περιοχές που η κλιματική κρίση έχει ήδη φτάσει στα όριά της: τα βουνά της Ιβηρικής Χερσονήσου ή τα Απέννινα στην Ιταλία. Αν η δεύτερη ομάδα έχει ακόμη περιθώρια ελιγμών, για τη δεύτερη, με την επιφύλαξη των τοπικών επιλογών που αποσκοπούν στη στήριξη ορισμένων περιοχών, είναι δύσκολο να προβλεφθούν θετικές οικονομικές αποδόσεις με την περαιτέρω εστίαση στα χειμερινά σπορ.
Σε πολλά θέρετρα, γίνονται ήδη προσπάθειες να αμβλυνθεί το πρόβλημα με τεχνητό χιόνι. Ωστόσο, ήδη από το 2007, μια μελέτη του ΟΟΣΑ είχε επισημάνει αυτό που ονομάστηκε "κανόνας των εκατό ημερών", δηλαδή την ιδέα ότι μια περιοχή πρέπει να μπορεί να υπολογίζει σε εκατό ημέρες λειτουργίας ανά έτος, με τουλάχιστον 30 εκατοστά φυσικού χιονιού. Διαφορετικά, είναι δύσκολο να επιτευχθεί η προσδοκώμενη κερδοφορία.
Τεχνητό χιόνι: Μερική λύση με οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος
Το χιόνι που εκτοξεύεται από κανόνια μπορεί επομένως να αποτελέσει στήριγμα, αλλά όχι υποκατάστατο. Και πρέπει να ληφθεί υπόψη η τιμή: "Για να γίνει χιόνι σε μια πίστα μήκους ενός χιλιομέτρου, πλάτους περίπου 50 μέτρων και πάχους 40 εκατοστών, το κόστος κυμαίνεται από 30 έως 40 χιλιάδες ευρώ", εξηγεί το πρακτορείο Agi.
Σύμφωνα με το οποίο, "το κόστος παραγωγής τεχνητού χιονιού κυμαίνεται από 2 έως 3,8 ευρώ ανά κυβικό μέτρο, ανάλογα με τη θερμοκρασία και την υγρασία του αέρα. Με αυτές τις τιμές, η παραγωγή είναι 2,5 μέτρα χιονιού ανά κυβικό μέτρο νερού. Το κόστος του χιονιού ανά εκτάριο είναι 15.000 ευρώ".
"Το κόστος που σχετίζεται με την ίδια την παραγωγή (τεχνητού ) χιονιού είναι σε κάθε περίπτωση σχετικά οριακό σε σύγκριση με το συνολικό κόστος εκμετάλλευσης ενός χιονοδρομικού κέντρου", επισημαίνει ο Hugues. "Πρέπει όμως να ληφθεί υπόψη και ένας περιβαλλοντικός παράγοντας, ο οποίος συνδέεται με τους υδάτινους πόρους και τη διαθεσιμότητά τους. Πράγματι, συχνά είναι απαραίτητη η δημιουργία τεχνητών λιμνών προκειμένου να είναι δυνατή η διάθεση του απαραίτητου νερού, και τα έργα αυτά αντιπροσωπεύουν μια όχι αμελητέα επιβάρυνση κόστους. Σε γενικές γραμμές, επομένως, ακόμη και για τα θέρετρα που επηρεάζονται λιγότερο από την κλιματική αλλαγή, πρέπει να επανεξετάσουμε τα επιχειρηματικά μοντέλα και να τα προσαρμόσουμε στις συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη".
WWF: "Ένα εκατομμύριο λίτρα νερού που καταναλώνονται για ένα εκτάριο πίστας σκι"
Το WWF τόνισε ακριβώς τις επιπτώσεις όσον αφορά τους υδάτινους πόρους του χιονιού που ρίχνεται από κανόνια: "Για τη βασική εκχιονισμό (περίπου 30 εκατοστά χιονιού, συχνά περισσότερο) μιας πίστας ενός εκταρίου, απαιτούνται τουλάχιστον ένα εκατομμύριο λίτρα νερού, δηλαδή χίλια κυβικά μέτρα. Ενώ η μετέπειτα εκχιονισμός απαιτεί, ανάλογα με την κατάσταση, σημαντικά μεγαλύτερη κατανάλωση νερού, η οποία αντιστοιχεί περίπου στην ετήσια κατανάλωση μιας πόλης 1,5 εκατομμυρίου κατοίκων".
Για τον λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση, στην αναθεώρηση του σχεδίου δράσης της για την περιοχή των Άλπεων, που περιλαμβάνεται σε ανακοίνωση της 11ης Δεκεμβρίου 2025, τόνισε ότι, υπό την πίεση της κλιματικής κρίσης, "η κοινή και καλά συντονισμένη διαχείριση των διασυνοριακών υδατορεμάτων είναι απαραίτητη για την ολοκληρωμένη προστασία, βελτίωση και αποκατάσταση των υδάτινων πόρων και των οικοσυστημάτων τους και είναι θεμελιώδης για την ανθεκτικότητα και την ασφάλεια της Ευρώπης στον τομέα των υδάτων".
Για τη λειτουργία των κανονιών και των λόγχων απαιτείται ηλεκτρική ενέργεια, γεγονός που οδηγεί σε αυξημένη κατανάλωση και συνακόλουθες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Συμβάλλοντας έτσι στον φαύλο κύκλο που τροφοδοτεί την κλιματική κρίση. Στην πραγματικότητα, έχει υπολογιστεί στο παρελθόν ότι για να χιονίσει τεχνητά ολόκληρο το αλπικό τόξο, θα χρειάζονταν περίπου 600 GWh, που αντιστοιχούν στην ετήσια κατανάλωση 130.000 νοικοκυριών τεσσάρων ατόμων.
Αύξηση του κόστους των καρτών σκι στην Ευρώπη: +34,8% σε δέκα χρόνια
Κόστος που επηρεάζει τους σκιέρ: Οι δαπάνες για σκι στην Ευρώπη έχουν αυξηθεί κατά μέσο όρο 34,8%, πολύ πάνω από τον πληθωρισμό, από το 2015, με τις υψηλότερες αυξήσεις στην Ελβετία, την Αυστρία και την Ιταλία. Σε τέτοιο βαθμό που πολλά μεγάλα χιονοδρομικά κέντρα έχουν γίνει πλέον απρόσιτα για τους περισσότερους τουρίστες.
"Το σκι θα γίνει άθλημα για τους πλούσιους ", εξήγησε στο Valori.it ο Christophe Clivaz, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο της Λωζάνης . Ήδη είναι, αλλά θα γίνεται όλο και περισσότερο, επειδή το κόστος συντήρησης για τις πίστες θα αυξάνεται. Για να μην αναφέρουμε ότι το σκι απαιτεί την αγορά ή την ενοικίαση σκι και μπότες. Και στη συνέχεια μπουφάν, παντελόνια, γάντια, γυαλιά. Ήδη σήμερα, σε μια χώρα όπως η Ελβετία, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά το σκι, ιδίως οι πολύτεκνες οικογένειες".
Σύμφωνα με την ένωση προστασίας των καταναλωτών Assoutenti, ένα ημερήσιο πάσο σκι για το "Dolomiti Superski", το οποίο εγγυάται πρόσβαση και στα δώδεκα χιονοδρομικά κέντρα των Δολομιτών, κοστίζει σήμερα έως και 86 ευρώ την ημέρα, έναντι 67 ευρώ το 2021.
"Θα καταβληθούν προσπάθειες για την προσέλκυση μιας εύπορης ευρωπαϊκής πελατείας, αλλά οι εκπομπές που σχετίζονται με τις μεταφορές θα αυξηθούν".
Στο Roccaraso του Abruzzo, η τιμή ενός παρόμοιου εισιτηρίου φτάνει τα 60 ευρώ. Το ίδιο εισιτήριο το 2021 κοστίζει 47 ευρώ και πέρυσι 58 ευρώ. Στο Livigno, στα σύνορα με την Ελβετία, σημειώθηκε η μεγαλύτερη αύξηση: από 52 ευρώ το 2021 σε 72 ευρώ το 2025 (38% περισσότερο).
'Οι φορείς εκμετάλλευσης των χιονοδρομικών κέντρων των Άλπεων, όπου το σκι θα παραμείνει δυνατό', καταλήγει ο Hugues, 'θα προσελκύσουν εύπορους τουρίστες από πιο μακριά, πελάτες που έρχονται για παράδειγμα από το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά και από την Ισπανία ή την Ελλάδα, χώρες όπου θα είναι όλο και πιο δύσκολο να κάνει κανείς σκι. Αυτό μπορεί να είναι θετικό από οικονομική άποψη, αλλά θα περιπλέξει τα πράγματα από περιβαλλοντική και κλιματική άποψη, καθώς θα αυξηθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που συνδέονται με τα τουριστικά ταξίδια, τροφοδοτώντας ακόμη περισσότερο την κλιματική αλλαγή".