Δημήτρης Λάλος: «Με τον Νιζίνσκι, θέλω να πειράξω την πραγματικότητα του θεατή»

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Μετά τον εξαιρετικό και ιδιαίτερα επίκαιρο «Άσχημο» του Μάριους φον Μάγενμπουργκ, που συνεχίζεται για δεύτερη χρονιά, ο Δημήτρης Λάλος παρουσιάζει τώρα, κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο Tempus Verum – Εν Αθήναις το «Νιζίνσκι – Η προφητεία της φωτιάς» του Χριστόφορου Χριστοφή.

Τέσσερις ηθοποιοί ερμηνεύουν τον διάσημο Ρώσο χορευτή, που άφησε την σφραγίδα του στο πρώτο ήμισυ του εικοστού αιώνα. Δίπλα του στο έργο, η γυναίκα του και ο γιατρός του. Παρουσιάζουν τη ζωή του στο σανατόριο, τις εκρήξεις σχιζοφρένειας και αλήθειας που είχε, τις αναμνήσεις του από τη λαμπρή καριέρα του, τους ανθρώπους που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην πορεία του. Στο επίκεντρο όμως αυτής της παράστασης που έστησε ο Δημήτρης Λάλος δεν είναι ο Βάτσλαβ Νιζίνσκι και η τρέλα του. Αυτοί είναι απλά η αφορμή.

Στο επίκεντρο βρίσκεται το ίδιο το δρώμενο: η σχέση που αναπτύσσεται με το κοινό, τα υλικά του θεάτρου, τι είναι αυτό που διαδραματίζεται τελικά μπροστά στα μάτια του θεατή. Πρόκειται για κάτι απρόσμενο, για ένα έργο που σίγουρα θα ξεβολέψει πολλούς από όσους πάνε να το δούνε. Αυτό που ενδιέφερε αυτή τη φορά τον γνωστό ηθοποιό και σκηνοθέτη είναι η έννοια της πραγματικότητας μέσω της performance, η σχέση ηθοποιού και θεατή και το πώς ένα έργο μπορεί να γίνει διαφορετικό παραστάσιμο γεγονός. 

Γι’ αυτό το λόγο «πειράζει» το ίδιο το έργο του Χριστοφή, που είναι ένα αστικό δράμα δωματίου για τρία άτομα, αλλάζοντας τη δυναμική, τη ροή και την ισορροπία του. Αποδομεί το θεατρικό υλικό για να το ανασυνθέσει με τέτοιο τρόπο, ώστε να βγάλει τον θεατή, αλλά και τον ηθοποιό από την βολή του. Το μοντάρει με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργήσει νέες σκέψεις, καινούργια συναισθήματα και συμπεράσματα.

Συναντηθήκαμε με τον Δημήτρη Λάλο και μιλήσαμε μαζί του για τα ζητήματα που τον απασχόλησαν αυτή τη φορά.

Ο Νιζίνσκι και η σχιζοφρένεια

«Συνεχίζοντας την έρευνά μου, το τι σημαίνει ταυτότητα, ποιοι είμαστε εμείς και πώς μας βλέπουν οι άλλοι, η περίπτωση του Νιζίνσκι, μου φαινόταν τρομερά ελκυστική. Είναι ένας σχιζοφρενής που μπαίνει στην αρρώστια, καταγράφοντας τις σκέψεις του, που έχουν να κάνουν με το απόλυτο σχίσμα της ταυτότητάς του. Γι’ αυτό αποφάσισα να ασχοληθώ με αυτή την προσωπικότητα. Όταν βρήκα το έργο του Χριστόφορου Χριστοφή, κατάλαβα ότι είχε έρθει το πλήρωμα του χρόνου. Να ασχοληθώ με αυτό τον επαναστατικό χαρακτήρα και την σχιζοφρένειά του. Ήταν μια αφορμή για να ερευνήσω την σχιζοειδή προσωπικότητά του. Στο θεατρικό έργο υπάρχουν τρία άτομα: ο Νιζίνσκι, ο γιατρός του και η γυναίκα του. Πρόκειται στην ουσία για ένα αστικό δράμα που εκτυλίσσεται σε ένα σανατόριο στην Ελβετία».

Η παράσταση ως επιτέλεση του γεγονότος

«Αυτό που ενδιέφερε αυτή τη φορά ήταν να δω τι σημαίνει παράσταση και τι σημαίνει κείμενο. Διάβασα πάρα πολύ πριν κάνω αυτή την παράσταση. Αφορμή για την μορφή της ήταν ότι δεν μπορούσα να βρω κάποιον να κάνει τον Νιζίνσκι. Για πολύ καιρό. Πίστευα ότι όσο καλός ηθοποιός κι αν ήταν κάποιος, όσο καλή κίνηση κι αν είχε, πάντα θα υστερούσε. Δεν μπορούσα να κάνω αναπαράσταση της σχιζοφρένειας. Από αυτή τη δυσκολία οδηγήθηκα στο τελικό αποτέλεσμα: αντί να κάνω αναπαράσταση της πραγματικότητας, αποφάσισα να εξερευνήσω την ίδια την πραγματικότητα: την επιτέλεση του γεγονότος. Και η επιτέλεση του γεγονότος είναι η ίδια η παράσταση. Είναι το συνευρισκόμαστε. Γι’ αυτό έβαλα και το φαγητό, στο διάλειμμα. Γιατί συνήθως τρώμε, όταν συνευρισκόμαστε. Η δική μου πρόταση λοιπόν είναι ένας συνδυασμός άρτου και θεαμάτων. Έφτιαξα ένα κουνημένο σύμπαν με πρωταγωνιστή τον Νιζίνσκι. Θέλω να μπείτε στην σχιζοφρένειά του. Δεν μπορείς να κάνεις μια λογική παράσταση για έναν παράλογο άνθρωπο».

Πειράζοντας την πραγματικότητα του θεατή

«Όλος ο μηχανισμός της παράστασης χτίστηκε μέσα σε επτά ημέρες. Ακριβώς όσες και οι ημέρες δημιουργίας (γέλια). Το υπόλοιπο διάστημα κάναμε διορθώσεις. Ήθελα να πειραματιστώ πάνω σ’ αυτά τα ζητήματα, χωρίς όμως να χρειαστεί να πάω σε έναν μη θεατρικό χώρο. Ήθελα να δω πώς μπορείς να πειραματιστείς στο θέατρο, το 2020. Τα έχουμε δει όλα στο θέατρο τα τελευταία χρόνια. Αυτό που εγώ προσπαθώ να κάνω είναι να σκηνοθετήσω το κοινό. Θέλω να βγάλω τον θεατή από τη σιωπή και το σκοτάδι που τον έχει καταδικάσει το σύγχρονο θέατρο. Να έλθει σε σωματική επαφή με τον ηθοποιό και να φέρω τη δράση σε απόσταση αναπνοής. Θέλω να πάω από το θεατρικό έργο ως λογοτεχνικό είδος στο θεατρικό έργο ως παραστάσιμο γεγονός. Όπου το έργο δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία, όσο η ίδια η παράσταση, αυτό που εξελίσσεται μπροστά στα μάτια του θεατή. Η θέαση έχει κάποια εργαλεία, τα οποία δεν μπορούν να αντικατασταθούν με τίποτε. Καμπυλώνω λοιπόν την πραγματικότητα και την τοποθετώ σε άλλα σημεία. Τα χειροκροτήματα και τα συγχαρητήρια τα βάζω στη μέση της παράστασης, όπου οι θεατές έρχονται σε επαφή με όλους τους ηθοποιούς, θέλοντας ή μη. Θέλω να επιτελέσω ένα γεγονός που είναι γεγονός και για τους ηθοποιούς και για τους θεατές. Και οι ηθοποιοί έρχονται αναγκαστικά αντιμέτωποι με τους ηθοποιούς. Θέλω να πειράξω την πραγματικότητα του θεατή».

Η ιδεόρροια του θεατή

«Η παράσταση δημιουργεί στον θεατή ιδεόρροια. Ροή ιδεών δηλαδή στο νου του για το πώς μπορούν να γίνουν τα πράγματα. Να γεννιούνται ιδέες, μέσω από τον τρόπο που είναι στημένη. Αυτό είναι που με ενδιαφέρει: κατά τη διάρκεια του έργου, ο θεατής να βιώσει πράγματα, να χάσει λιγάκι την αίσθηση του τι είναι πραγματικό και να ξεβολευτεί. Θέλω να σπάσω λιγάκι την αίσθηση που έχει για την πραγματικότητα. Να μην ξέρει τι έπεται. Νομίζω ότι το πέτυχα. Χρειάζεται να αναρωτιέται τι ακολουθεί. Αν ξέρει πού πάνε τα πράγματα, έχεις αποτύχει ως σκηνοθέτης. Έχει πεθάνει το έργο. Πολλοί θεατές μπορούν να βρεθούν σε δύσκολη θέση με την παράσταση. Όπως λέει και ο Γερμανός συγγραφέας και πολιτικός Βάλτερ Ρατενάουερ: «Σκέφτομαι σημαίνει συγκρίνω». Δηλαδή το μυαλό σκέφτεται διαρκώς συγκριτικά. Αν δεν μπορεί να συγκρίνει αυτό που βλέπει με κάτι που έχει ήδη δει, έρχεται σε αμηχανία. Ενεργοποιείται κατά κάποιο τρόπο για να κατανοήσει αυτό που βλέπει. Όλο αυτό έχει να κάνει και με το πώς έχει καταλήξει δυστυχώς το θέατρο στις μέρες μας που συμπυκνώνεται στο: “εμείς βλέπουμε ήσυχοι κάποιους να δρουν”».

Τινάζοντας στον αέρα τη σύμβαση

«Όλο αυτό μοιάζει λιγάκι στην πρόθεσή του με το Μανιφέστο του Ιταλικού Βαριετέ που πρότεινε: “Πριν την παράσταση, πας και βάζεις κόλλα στην καρέκλα ενός επίσημου. Ώστε να κολλήσει το ρούχο του και να σκιστεί. Δίνεις την κάθε θέση σε 2 και 3 άτομα για να γίνει φασαρία. Ρίχνεις φαγουρόσκονη στην πρώτη σειρά για να δημιουργήσεις αναταραχή”. Στόχος του μανιφέστου είναι να υπάρξει αναστάτωση στην καθιερωμένη θεατρική τελετουργία, να τινάξει στον αέρα τη χειραγώγηση του κοινού. Αυτός είναι και ο δικός μου στόχος: να κάνω κάτι πειραματικό, επεμβαίνοντας στις ραφές, στο κόψιμο της παράστασης. Θέλω να πειραματιστώ μέσα στο μυαλό του θεατή. Είναι φοβερή εμπειρία αυτή η παράσταση. Είναι ο,τι πιο ριψοκίνδυνο έχω κάνει μέχρι σήμερα».

Ο θεατής και η απρόβλεπτη πραγματικότητα

«Όταν σκηνοθετώ, τοποθετώ τον εαυτό μου στην πλατεία. Όπως ο ηθοποιός προσπαθεί να ξαναανακαλύψει τον χαρακτήρα, εγώ προσπαθώ να ξαναανακαλύψω τον θεατή. Μπαίνω στη θέση του. Αυτό που θέλω είναι, όση ώρα παρακολουθεί την παράσταση, να μην σκεφτεί κάτι άλλο. Να ξεχάσει την πραγματικότητα και τα θέματα που τον απασχολούν. Να αισθανθεί ότι πολλά πράγματα δεν είναι δεδομένα. Και ότι η πραγματικότητα είναι κάτι που χτίζουμε εμείς οι ίδιοι. Δεν είναι δεδομένη. Είναι απρόβλεπτη! Θέλει διαρκώς να ξεφύγει και να πάει προς το χάος».

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Κείμενο : Χριστόφορος Χριστοφής

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Σκηνοθεσία – Εικαστικό περιβάλλον – Φωτισμοί : Δημήτρης Λάλος

Καλλιτεχνικός συνεργάτης : Ερμής Μαλκότσης

Βοηθός σκηνοθέτη : Γιάννης Κατσιμίχας

Φωτογραφίες – Βίντεο : Θάνος Κερμίτσης

Ερμηνεύουν: Κρίστελ Καπερώνη, Γιώργος Τριανταφυλλίδης, Ουσίκ Χανικιάν, Αντώνης Σανίανος, Σταύρος Λιλικάκης, Νικόλας Μίχας

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

INFO

Tempus Verum – Εν Αθήναις

Ιάκχου 19, Γκάζι, τηλ. 2103425170

Δευτέρα, Τρίτη 21:00 (Για 20 παραστάσεις)

Διάρκεια: 120΄(με διάλειμμα και φαγητό)

Εισιτήρια: 18 € (κανονικό), 14 € (μειωμένο), 12 € (ανέργων)

ΔΙΑΦΉΜΙΣΗ

Προπώληση: www.viva.gr